عمان از معدود کشورهای منطقه است که همواره تعاملات مثبتی با ایران داشته است. این دو کشور سال 2013 تفاهمنامه یی برای صادرات گاز با یکدیگر منعقد کردند تا روابط استراتژیک خود را با پیوند انرژی تعمیق کنند.
روزنامه تعادل در گفت و گو با محمدصادق جوکار کارشناس موسسه بین‌المللی مطالعات انرژی، نوشت: عمان از معدود کشورهای منطقه است که همواره تعاملات مثبتی با ایران داشته است. این دو کشور سال 2013 تفاهمنامه یی برای صادرات گاز با یکدیگر منعقد کردند تا روابط استراتژیک خود را با پیوند انرژی تعمیق کنند.
در این گفت و گو می خوانیم: روز گذشته بیژن زنگنه میزبان محمد الرمحی، وزیر نفت و گاز کشور عمان بود تا دو طرف روش اجرای این پروژه را نهایی کنند. آن طور که وزیر نفت ایران اعلام کرده، روش اجرای این طرح در3هفته آینده و تا پایان ماه فوریه نهایی می شود. ایران در سال های گذشته تلاش های زیادی برای گسترش خطوط لوله صادرات گاز خود به کشورهای همسایه ازجمله عراق، ترکیه و پاکستان داشته است. پروژه هایی که غالبا سرانجام خوشایندی برای ایران نداشته اند. در محاصره تجربه های ناموفق پیشین صادرات گاز به نظر می رسد، عمان مقصد قابل اعتمادتری برای صادرات باشد. ثبات سیاسی بالاتر، چالش های کم تر سیاسی با ایران و چشم انداز تولید و مصرف گاز در کنار اعلام آمادگی غول های انرژی جهان همچون توتال و شل برای اجرای خط لوله، باور به موفقیت این طرح را در همین آغاز راه تقویت می کند.
در این رابطه «تعادل» در گفت‌وگو با محمدصادق جوکار، کارشناس موسسه بین المللی مطالعات انرژی که تمرکز اصلی مطالعاتی و تحقیقاتی اش بازار گاز است، اهمیت بازار عمان برای گاز ایران را بررسی می کند. جوکار با تشریح مولفه های اصلی مد نظر در استراتژی صادرات گاز ایران «افق فروش گاز ایران به عمان» با توجه به جنبه های مختلف اقتصادی و سیاسی این کشور را بررسی می کند. این کارشناس ارشد انرژی معتقد است با توجه به کاهش ظرفیت تولید، عمانی ها برای عمل به تعهدات بین المللی برای عرضه ال ان جی نیاز به واردات گاز از کشوری مانند ایران دارد. البته نیاز به واردات گاز برای تامین تعهدات بین المللی با این فرض مطرح می شود که این کشور بتواند با بهره برداری از میدان گازی «خزان مکرم» که توسعه آن در دست بی پی است، رشد تقاضای داخلی خود را نیز پوشش بدهد.
جوکار همچنین در صحبت های خود از تمایل هندی ها به واردات گاز ایران از مجرای عمان خبر می دهد. گزینه یی که با توجه به فرسایشی شدن اجرای طرح خط لوله صلح و عدم اطمینان به طرف پاکستانی و اختلافات ریشه‌دار هند و پاکستان می تواند به طور جدی روی میز قرار گیرد.
گزارش«تعادل» از بررسی چالش ها و فرصت‌های صادرات گاز به عمان را در ادامه می‌خوانید.
تهران روز گذشته میزبان وزیر نفت و گاز عمان بود تا وزرای نفت دو کشور آخرین مذاکرات خود در رابطه با پروژه انتقال گاز از تهران به مسقط را به سرانجام برسانند. نتیجه این گفت و گوها امضای چارچوب توافق نامه یی برای ادامه فعالیت های پروژه احداث خط لوله صادرات گاز میان شرکت ملی نفت ایران و وزارت نفت عمان بود. با توجه به اینکه مهلت توافق‌نامه پیشین دو کشور به اتمام رسیده بود و نیاز به امضای سند جدیدی در این رابطه بود؛ بیژن زنگنه پس از دیدار خود با محمد الرمحی از نهایی شدن روش انجام کار احداث خط لوله صادرات گاز به عمان تا ماه فوریه یعنی در 3هفته آینده خبر داد. به گزارش«تعادل» زنگنه بیان کرد: «روش انجام کار احداث خط لوله صادرات گاز ایران به عمان تا پایان فوریه میان دو کشور نهایی می شود، پیشنهادهای متعددی مطرح شده و ما گزارش ها را دریافت کردیم، قرار شده است ما پیشنهادهای آقای الرمحی را بررسی و تا پایان ماه میلادی فوریه نهایی کنیم». زنگنه برگزاری نخستین مناقصه های مربوط به اجرای طرح را منوط به اتمام نقشه برداری در آب‌های عمیق در چند ماه آینده دانست.
یکی از ویژگی های نشست دیروز، حضور نمایندگانی از شرکت های بزرگ انرژی جهان بود که داوطلب اجرای این طرح منطقه یی هستند. حضوری که می تواند وسیله‌یی برای آرامش خاطر بیشتر در رابطه با به سرانجام رسیدن این طرح باشد. زنگنه در رابطه با حضور این شرکت ها و توضیحات فنی ارائه شده، بیان کرد:«شرکت‌های خارجی علاقه‌مند به مشارکت در احداث خط لوله صادرات گاز ایران به عمان و موضوع بازاریابی گاز در جمع هیات های ایرانی و عمانی گزارش ها و توضیحاتی ارائه کردند. در نتیجه پرسش هایی مطرح و مواضع ما روشن شد».
وزیر نفت ایران، پروژه احداث خط لوله صادرات گاز به عمان را تنها یک معامله بازرگانی نمی بیند و عنوان می کند:«این پروژه پیوندهای سیاسی، فرهنگی و تاریخی دو کشور و روابط راهبردی تهران- مسقط را عمق می بخشد و به صورت پایدار روابط ما را مستحکم می کند».
** 5 مولفه انتخاب راهبرد صادراتی گاز
موضوع سردرگمی ایران در استراتژی صادرات گاز و انتخاب بین خطوط لوله و توسعه صنعت ال ان جی همواره مورد توجه بوده است. این مساله با توجه به شتاب ایران در افزایش برداشت از فازهای مختلف پارس جنوبی از حساسیت بیشتری نیز برخوردار می شود. در این رابطه محمدصادق جوکار در گفت‌وگو با «تعادل» صادرات گاز را تابعی از دو مولفه اقتصاد انرژی و مولفه های غیربازاری هم در مرحله تصمیم و هم در مرحله اجرا می داند. وی معتقد است که با توجه به چشم انداز حاکمیت مازاد عرضه حداقل تا 2025و کاهش قیمتی که در بازار ال ان جی اتفاق افتاده، ایران کماکان باید به توسعه صادرات از طریق خطوط لوله تمرکز کند.
جوکار اظهار می‌کند که تراز تجاری گاز در منطقه برخلاف تراز تجاری نفت عمدتا منفی است و به جز ایران و قطر در مابقی کشورها میزان صادرات گاز کم تر از میزان واردات این محصول است. او اظهار می کند که امروز هزینه تولید هر تن ال‌ان‌جی برای ایران حدود 1200دلار خواهد بود درحالی که وقتی قطر پروژه های ال ان جی خود را آغاز کرد، هزینه تولید معادل 400دلار در هر تن بود. همچنین در بازارهای آسیایی قیمت ال ان جی از 15دلار در هر میلیون بی تی یو به زیر 6 دلار رسیده است. این کارشناس موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی 5 مولفه اصلی برای انتخاب استراتژی‌های صادراتی گاز را برمی شمرد. مولفه نخست «ظرفیت واردات کشور مقصد» است. مولفه دوم«مباحث فنی اقتصادی» ازجمله طول خط لوله و قیمت گذاری است. سومین و چهارمین مولفه «وضعیت بین المللی ایران» و «اراده سیاسی کشور مقصد» است. مولفه هایی که در مناسبات اقتصادی ایران در تمام زمینه ها در سال های پس از پیروزی انقلاب دخیل بوده اند. وضعیت بین المللی ایران و بررسی شرایط تحریم ها و موضع کشور مقصد در پیروی از تحریم ها و تعاملات سیاسی آن با غرب به خصوص ایالات متحده می تواند واکنش این کشور در شرایط نااطمینانی را مشخص کند. همچنین اراده و رابطه سیاسی کشور خریدار گاز از ایران و تنش های سیاسی بین دو کشور نیز باید مورد توجه قرار گیرد. جوکار به عنوان نمونه به تفاوت مناسبات سیاسی ایران و پاکستان در زمان«آصف علی زرداری» نخست وزیر سابق پاکستان و «نواز شریف» نخست وزیر فعلی اشاره می کند. پنجمین مولفه بررسی وضعیت صادراتی خود ایران و تعادل عرضه و تقاضای داخلی و ظرفیتی است که ایران برای صادرات می تواند داشته باشد. این 5 عامل تعیین کننده اولویت های صادرات گاز هستند.
** افق مصرف گاز در عمان
افق مصرف گاز عمده کشورهای منطقه از جمله ترکیه، کویت، امارات و عراق در چشم انداز 2025 حاکی از افزایش تقاضاست. از این رو ایران فرصت های زیادی برای صادرات گاز در مقابل خود می بیند. در این میان افق مصرف گاز در عمان متاثر از عوامل مختلفی است. به گفته جوکار این کشور در وهله اول شاهد کاهش تولید گاز از میدان های مختلف خود است. این درحالی است که عمان به طور میانگین سالانه با رشد 6 درصدی مصرف داخلی مواجه است. البته عمانی ها دلخوش به بهره برداری از میدان گازی «خزان مکرم» هستند که توسعه آن را با هزینه 10میلیارد دلاری به بی پی سپرده اند. کارشناس موسسه مطالعات بین المللی انرژی بر این باور است که در صورت بهره برداری از این میدان گازی، عمان می تواند تقاضای داخلی خود را تا حدی پوشش دهد. براساس اعلام مقامات عمانی فاز اول این میدان گازی در سال 2017 به بهره برداری می رسد. هر چند جوکار معتقد است که نسبت به خط لوله خزان مکرم، برآورد خوش بینانه وجود دارد. به گفته این کارشناس، عمان در صورت عدم کنترل روند صعودی مصرف گاز خود قادر به انجام تعهدات صادراتی از طریق پایانه های ال ان جی در نزدیکی شهر «قلهات» نخواهد بود. از این رو حتی با بهره برداری از میدان خزان مکرم، این کشور کماکان به واردات گاز برای عمل به تعهدات بین المللی خود نیاز دارد از این رو این کشور حتی تقاضای واردات 20میلیارد متر مکعب گاز از ایران به صورت سالانه را نیز مطرح کرده است.
** آلترناتیو پاکستان در رساندن گاز به هند
رسیدن گاز ایران به هند از مسیر مسقط به جای اسلام آباد یکی از منافع احتمالی است که محمدصادق جوکار در قرارداد گازی ایران و عمان می‌بیند. به گفته این کارشناس، هندی ها به دلیل چالش های خود با پاکستان حاضر نیستند از طریق این کشور گاز وارد کنند، مگر اینکه تضمین های لازم امنیتی را دریافت کنند. او اعلام می کند که هندی ها چنین دغدغه یی را حتی در خط لوله «تاپی» نیز در ذهن دارند و در این رابطه تضمین های امنیتی لازم را از ایالات متحده گرفته اند. بنابراین با توجه به وسواس های طرف هندی، یکی از گزینه های مطرح شده توسط خود هندی ها، خرید گاز از طریق عمان است. پروژه یی که در صورت اجرا نیازمند احداث حجم زیادی از خطوط لوله در زیر آب برای اتصال به سواحل غربی هند است و بدون شک اجرای چنین پروژه یی هزینه سنگینی در پی دارد که می تواند علامت سوال بزرگی را در برابر اقتصادی بودن این پروژه قرار بدهد. جوکار در این رابطه اظهار می کند که طبق برآورد اولیه یی که توسط خود هندی ها انجام شده است، واردات گاز ایران از طریق عمان در بلندمدت نسبت به واردات ال ان جی برای این کشور به صرفه تر است.
** متنفع شدن از تجهیزات ال ان جی عمان
به نظر می رسد، ایران به این زودی خود را درگیر بخش ال ان جی نمی کند و کماکان قصد دارد تا از ابزار خط لوله برای صادرات گاز خود بهره ببرد. از همان ابتدای امضای تفاهمنامه اولیه گازی میان دو کشور امکان مشارکت ایران در تاسیسات ال ان جی عمان به عنوان یکی از ظرفیت های این قرارداد مطرح بوده است. روز گذشته این موضوع مجددا از زبان زنگنه نیز مطرح شد. وزیر نفت ایران اظهار کرد:«کارهای زیادی درحال انجام است، یکی از تصمیمها این است که گاز ایران در بخشی از ظرفیت عمان ال ان جی به گاز طبیعی مایع شده (ال‌ان‌جی) تبدیل شود و آنها ال ان جی را برای فروش و صادرات به ما تحویل دهند». محمدصادق جوکار نیز در رابطه با این موضوع معتقد است که ایران می تواند در سایه این قرارداد صاحب تاسیسات ال ان جی غیرایرانی شود. بدین صورت که ایران می تواند عرضه کننده منبع گازی این تاسیسات شده و در ازای آن سهمی از تولید ال ان جی ایران دریافت کند.
*منبع: روزنامه تعادل، 1395.11.20
نظر شما
