روزنامه اطلاعات در صفحه گزارش نگاهی به پدیده مزمن تکدی گری انداخت و نوشت: زن باردار در حالی که کودکی در بغل داشت و دختربچه ای نیز گوشه چادرش را گرفته بود، با بیان اینکه همسرش در زندان به سر می‌برد و کرایه خانه‌اش عقب افتاده است،از مسافران مترو تقاضای کمک می کرد.
در ادامه این گزارش که در شماره پنجشنبه ششم آبان 1395 خورشیدی به قلم فاطمه یار محمدی انتشار یافت، می خوانیم: برخی به واسطه ظاهر نامناسب و رقت‌برانگیز این زن و بچه‌های همراهش، به او کمک می کردند، اما دیگر مسافران با بیان اینکه اینها گدا نیستند، وضع خود را چنین نشان می‌دهند و کودکان همراه‌شان نیز فرزندان واقعی‌شان نیستند. از کمک‌کنندگان می‌خواستند که نیازمندان واقعی را شناسایی و به آنها کمک کنند.
متأسفانه در سال‌های اخیر یافتن نیازمندان واقعی برای کمک به آنان، بسیار مشکل شده است. شبکه‌های تبهکاری که زنان و کودکانی را در قالب تکدی‌گری در سطح شهر پراکنده می‌کنند و درآمدهای کلان‌شان را به جیب خود می‌زنند، سبب شده است که مردم نیز در کمک به نیازمندان، بی‌اعتماد شوند. آموزش‌های سرکردگان شبکه‌های تکدی‌گری نیز در نوع خود جالب است.
برخی از اعضای این شبکه‌ها باید خود را به معلولیت بزنند. تا ترحم افراد جامعه را برانگیزند و برخی با سوءاستفاده از کودکان، آنان را برای گدایی در سطح شهر پرورش می‌دهند. دقت در عباراتی که این کودکان در زمان تقاضا برای کمک بیان می‌کند نیز نشان از انشای واحد آنها دارد و مشخص می‌کند که آموزش دهندگان مشخصی به این کودکان یاد می‌دهند که بیماری والدین و یا مرگ آنها و مریضی را دستاویزی برای جلب ترحم دیگران، قرار دهند.
قصه برخورد با شبکه‌های تکدی‌گری در کشور به‌خصوص در کلانشهری مثل تهران بسیار قدیمی و طولانی است و همه ساله برنامه‌ای برای جمع‌آوری آنان اجرا می‌شود، اما جالب است که هر سال نیز شاهدیم که تیپ‌های جدیدی از گدایان رونمایی می‌شود، گدایان افغانستانی و پاکستانی و بنگلادشی!
** شبکه تکدی گری کودکان
حبیب‌الله مسعودی فرید ـ معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشوربا بیان اینکه طرح ساماندهی کودکان کار و خیابان که با همکاری شهرداری و نیروی انتظامی آغاز شده است، در ماه‌های آینده نیز ادامه خواهد داشت می‌گوید: 4 شبکه بزرگ تکدی‌گری حوزه کودکان در تهران شناسایی شدند که عمده فعالیت‌هایشان هم در محدوده پارک وی و سعادت‌آباد بوده است.
وی می‌افزاید: در این طرح با همکاری مراجع قضایی نسبت به جمع‌آوری کودکان کار و خیابان اقدام شده است و برای آنها برنامه ریزی می‌شود.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور با اشاره به وضعیت خانوادگی کودکان کار و خیابان اضافه می‌کند: اکثر کودکانی که در طرح ساماندهی کودکان کار و خیابان جمع‌آوری شده‌اند، خانواده دارند و 30 تا 40 درصد آنها نیز از اتباع بیگانه و به‌خصوص افغانستان هستند.
مسعودی فرید درباره مکان‌هایی که شبکه‌های تکدی‌گری در آنجا فعالیت داشته‌اند، اظهار می‌دارد: مناطق پارک وی، سعادت‌آباد، بازار تهران و محله مولوی 4 نقطه‌ای است که گروه‌های تکدی گری در آنها فعالیت های بیشتری دارند و کودکان تحت نظر خود را به این مکان‌ها می فرستند.
مسعودی فرید با تأکید بر اینکه کودکان حاضر در شبکه‌های شناسایی شده فقط برای تکدی‌گری مورد استفاده قرار گرفته‌اند، ادامه می‌دهد: پس از بررسی‌های صورت گرفته مشخص شد کودکانی که در این شبکه‌ها حضور داشته‌اند، صرفاً به تکدی‌گری پرداخته‌اند و سوءاستفاده‌های جنسی از آنان صورت نگرفته است.
** زنان متکدی
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور بابیان اینکه 37 درصد مجموع متکدیان کشور را زنان تشکیل می‌دهند، می‌افزاید: اکثر متکدیان افرادی با ملیت‌های غیر ایرانی و از اتباع کشورهای آفریقایی و یا پاکستان هستند که در کلان‌شهرهای ایران، گدایی می‌کنند و نیز60 تا 70 درصد متکدیان و بی‌خانمان‌ها در پایتخت، غیرتهرانی محسوب می‌شوند.
مسعودی فرید با اشاره به نبود گدا در کلانشهر تبریز اضافه می‌کند: در تبریز به 2 دلیل گدا نمی‌بینیم، اول به دلیل فرهنگ مردم که اصولاً به متکدیان کمک نمی‌کنند و علت دوم، حمایت بسیار زیاد دستگاه‌های حمایتی است که مانع شکل‌گیری گدایی در تبریز شده است. وی درباره فرآیند توانمندسازی متکدیان ادامه می‌دهد: این فرآیند برای معتادان و گدایان مسن نیست، بلکه برای گروه‌هایی است که می‌توانند با حمایت‌های دولتی، از تکدی‌گری فاصله داشته و خود تولیدکننده و کارآفرین باشند. این افراد بعد از شناسایی، مورد حمایت و آماده‌سازی قرار می‌گیرند. در هر حال تکدی‌گری در تهران به حدی افزایش پیدا کرده است که در هر گوشه و کنار تهران، می‌توان یکی از آنها را پیدا کرد. بسیاری از این متکدیان به صورت شبکه‌ای به تکدی‌گری می‌پردازند و در این راه از نوزدان تا افراد مسن سوء استفاده می‌کنند.
اگر این افراد شناسایی شوند و اموال‌شان مورد بررسی قرار گیرد، متوجه می‌شویم که نه فقط نیازمند نیستند، بلکه گدایی را به شغلی برای کسب درآمد بیشتر در آورده‌اند. درآمدهایی میلیونی باعث شده است که آنها به گدایی ادامه بدهند و اگر مردم به این باور برسند که نباید به هر گدایی پول بدهند، بسیاری از این مشکلات حل می‌شود.
** جرم آشکار در قانون مجازات اسلامی
ماده 712 قانون مجازات اسلامی، درخصوص مجرمانه بودن تکدی‌گری، جرم انگاری کرده است. در این ماده آمده است: «هرکس تکدی یا کلاشی را پیشه خود قرار داده باشد و از این راه امرارمعاش یا ولگردی کند، به حبس از یک تا 3 ماه محکوم خواهد شد و چنانچه با وجود توان مالی مرتکب عمل فوق شود، علاوه بر مجازات مذکور، همه اموالی که از طریق تکدی و کلاشی به دست آورده است. مصادره خواهد شد.» ماده 713 همین قانون دربارة گماردن کودکان برای تکدی‌گری مجازاتی پیش‌بینی کرده و هرکسی را که از آنان برای این کار بهره‌برداری کند، بزهکار دانسته است.
** 5000 گدا در تهران!
برخی آمارهای غیر رسمی از فعالیت بیش از 5 هزار گدا در تهران خبر می‌دهد، گدایانی که روزانه بین 200 تا 300 هزار تومان درآمد دارند! با یک حساب سرانگشتی چنین برآورد می‌شود که گدایان تهران روزانه یک تا یک میلیارد و 500 میلیون تومان کسب درآمد می‌کنند و مجموع درآمد سالانه آنها بدون احتساب مالیات بردرآمد و عوارض شهرداری، نزدیک به 500 میلیارد تومان است! این در حالی است که مجموع صدقات سالانه جمع‌آوری شده کمیته امداد امام خمینی(ره) در کل کشور در سال گذشته 270 میلیارد تومان بوده است.ظاهراً گدایی به‌طور غیررسمی شغلی پردرآمد است و شبکه‌های سازمان‌یافته برای درآمد بیشتر،هر ابزاری مانند دود کردن اسپند، گرفتن فال ، پاک کردن شیشه خودروها و به‌کارگیری کودکان و نوزادان بی‌گناه برای تکدی‌گری، بهره می‌گیرند.
** نفی گدایی در دین مبین اسلام
در دین مبین اسلام، عمل گدایی به شدت نفی شده است. پیامبر اکرم(ص) و امیرالمومنین(ع) این عمل را ناپسند می‌دانستند و چندین روایت در این خصوص وجود دارد که در آنها توصیه شده است، از غیر از خدا چیزی در خواست نکنید. در واقع اسلام گدایی کردن را نفی کرده است، ولی پرداخت خمس و زکات به فقیران را جزو بالاترین ثواب‌ها می‌داند.
رهبرمعظم انقلاب اسلامی نیز درپاسخ به پرسشی درباره دادن صدقات به گدایان، که به درب منازل مراجعه می‌کنند و یا در خیابان‌ها مینشینند، می‌فرمایند: «صدقات مستحبی بهتر است به فقیر عفیف و متدیّن داده شود و همچنین گذاشتن آن در اختیار کمیته امداد هرچند با ریختن در صندوق صدقات هم باشد، اشکال ندارد. ولی صدقات واجب باید توسط خود شخص و یا به وسیله وکیل او به فقرایی که مستحق هستند داده شود و در صورتی که انسان بداند که مسئولین کمیته امداد پول‌های صندوقها را جمع‌آوری می‌کنند و به فقرای مستحق می‌دهند، ریختن آن در صندوقهای صدقات اشکال ندارد.»
** فقراقتصادی و فرهنگی
دکترحسین باهر ـ جامعه شناس و استاد دانشگاه شهید بهشتی درباره پدیده تکدی گری می‌گوید: 2 عامل فقر اقتصادی و فقرفرهنگی موجب ایجاد تکدی گری می‌شود.برخی افراد پول ندارند و برخی نیز شغلی پیدا نمی‌کنند و در عین حال حاضر نیستند کارهای سخت انجام دهند، بنابراین ساده‌ترین راه را انتخاب می‌کنند و خود را به گدایی می‌زنند.
این جامعه شناس می‌افزاید: خارجیان بسیاری در شهر تهران رفت و آمد دارند و گدایان می‌توانند بدترین تابلو برای معرفی کشورمان به آنان باشند. گدایان عملاً و عمداً این کار را انجام می‌دهند و متاسفانه مردم هم به دلیل انسان دوستی که دارند، به متکدیان کمک می‌کنند.
دکتر باهر معتقد است: راهکارهای قانونی، فرهنگی، اقتصادی و بهزیستی برای حل معضل تکدی‌گری وجود دارد. ایران کشوری نیست که کسی به دلیل فقر زیاد در چهارراه‌ها تکدی‌گری کند و اصولاً در اسلام کاری به اسم «گدایی» وجود ندارد و همیشه توصیه شده است که مردم زکات خود را به فقیران بدهند. بنابراین باید نیازمندان واقعی شناسایی شوند و از طریق وجوهات بیت المال، به آنها کمک‌رسانی شوند.
** درآمدهای 5 میلیونی گدایان اصفهان
مجتبی کاظمی ـ مدیرپیشگیری و رفع تخلفات شهری شهرداری اصفهان بابیان اینکه امسال 358 متکدی از خیابان‌های شهر اصفهان جمع آوری شده‌اند که 90 درصد آنان نیازمند نبودند، می‌گوید: بیشتر این افراد در مناطق یک،سه،پنج و شش از مناطق مرفه نشین شهر و مناطق پررفت و آمد اصفهان، فعال بوده‌اند.
وی با بیان اینکه 90 درصد گدایانی که در شهر اصفهان فعال هستند، نیازمند واقعی محسوب نمی‌شوند، ادامه می‌دهد: بسیاری از گدایان ماهیانه بیش از 5 میلیون تومان درآمد دارند و مردم باید با کمک نکردن به آنان، از گدا پروری خودداری کنند.
** بالا رفتن توقع متکدیان
عبدالرضا عزیزی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی هم معتقداست:کمک‌های مردم، توقع متکدیان را بالا برده است، افرادی که تحت پوشش سازمان‌های حمایتی هستند، ماهی 50 تا 100 هزار تومان کمک دریافت می‌کنند، در حالی که متکدیان در قالب گروه‌های مافیایی ماهانه 2 تا 3 میلیون تومان درآمد دارند.
وی اضافه می‌کند: برای جمع‌آوری متکدیان از سطح شهرها، باید قوه قضاییه حکم بدهد وشهرداری‌ها متکدیان را جمع‌آوری و به مدت 2 هفته از آنها نگهداری کنند. سازمان بهزیستی نیز پس از شهرداری مسئولیت بررسی وضعیت متکدیان را به عهده می‌گیردو گروه‌های مافیا را از غیرمافیا، نیازمند را از غیرنیازمند و معلولان وکودکان را شناسایی و از هم تفکیک می‌کند.
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس تأکید می‌کند: در جامعه باید فرهنگ‌سازی انجام شود و مردم اگر می‌خواهند کمکی کنند، به سازمان بهزیستی و کمیته امداد بدهند تا به درستی مصرف شود. نباید مردم به متکدیان خارجی و یا مافیایی کمک کنند که هر روز قوی‌تر و بیشتر شوند، هموطنان‌مان باید یاد بگیرند در خیابان‌ها به متکدیان کمک نکنند.
وی می‌افزاید: باید این موضوع را در نظر داشت که کمک به گدایان خیابانی که هیچ مصداق روشن و صادقی در فقر خود در نهایت سلامت و جوانی جز ادعای فقر ندارند، نه فقط مشکل را رفع نمی‌کند، بلکه آنان را به ادامه این شغل، حرام حریص‌تر می‌کند که شاهد آن را می‌توان اصرار و وقت‌شناسی این قشر در حاضر شدن در محل کار خود، بر سرچهار راه‌ها در بدترین شرایط آب و هوایی دانست. چرا که چنان این عادت زشت در آنان نهادینه شده و شیرین است که حاضر به تحمل هرمشکلی برای از دست ندادن درآمدهای میلیونی خود هستند!
** نگاه جرم‌شناسانه
حسین آل کج باف ـ حقوقدان و مدرس دانشگاه با بیان تعریفی از تکدی‌گری می‌گوید: در فرهنگ دهخدا در مورد تعریف «تکدی‌گری» آمده است «کسانی که از دیگران به اصرار و ابرام چیزی ستانند» یا «آن که از دیگران به سماجت پول در آورد». در مطالعات اصطلاح‌شناس (ترمینولوژی) حقوق در تعریف متکدی آمده است که «گدایی کردن شرعاً حرام است و شهادت گدا نیز پذیرفته نیست.»
این حقوقدان با استناد به ماده 273 قانون مجازات عمومی می‌افزاید: در این ماده از قانون، برای نخستین‌بار ولگردی در زمره جرایم به حساب آمد و دنبال آن در آیین‌نامه امور اخلاقی درباره تکدی و کلاشی برای افرادی که مرتکب این اعمال می‌شوند، مجازات جرم ولگردی مقرر شده است.
آل کج باف درباره آنچه در نظام قانونی و حقوقی برای مقابله با تکدی گری آورده شده است، اضافه می‌کند: در نظام حقوقی، قوانین مربوط به تکدی‌گری عنوان شده است، به طور مثال، مجازات ولگردی طبق قوانین جاری حبس از یک تا 3 ماه است؛ طبق بند 6 ماده 21 قانون آیین دادرسی کیفری، ولگردی از زمره جرایم مشهود بوده و دولت مکلف است این اشخاص را به کارهای مناسب وادار کند و در صورتی که این افراد از قبول کار امتناع ورزند و یا برای امتناع از کار فرار کنند. به حبس جنحه‌ای از 11 روز تا 3 ماه محکوم می‌شوند. این استاد دانشگاه می‌گوید: در ماده 1313 قانون مدنی نیز آمده است که شهادت اشخاص ولگرد و کسانی که تکدی را شغل خود قرار دهند، پذیرفته نمی‌شود.
***پله آخر برخورد
دکتر آل کج باف با اشاره به ماده 16 قانون گذرنامه مصوب اسفند سال 1351 که اعلام می‌کند «به اشخاصی که در خارج از ایران به سبب تکدی یا ولگردی یا ارتکاب سرقت و کلاهبرداری و یا هر عنوان دیگر دارای سوءشهرت باشند، هیچ نوع گذرنامه برای خروج از کشور داده نمی‌شود»، درباره وجود ضمانت اجرایی برای برخورد با تکدی‌گری، اظهار می‌دارد: با توجه به اینکه موضوع تکدی‌گری در قانون مجازات اسلامی جرم محسوب می‌شود و این قانون نیز لازم‌الاجراست، انجام آن نیاز به زمان خاصی ندارد و در هر زمان مسئولان مربوطه موظف به اجرا و اعمال قانون هستند.
این حقوقدان با تأکید بر اینکه زندان‌ها ظرفیت پذیرش متکدیان را ندارند، می‌گوید: بهترین راهکار غیر از برخورد قانونی، یافتن تدبیرهایی از قبیل معرفی به کمیته امداد، سازمان بهزیستی و دیگر نهادهای مرتبط به کمک کردن به مستمندان و مستحقان است.
موسی غضنفرآبادی، عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس هم با بیان اینکه در مورد کاهش تکدی گری خلأ قانونی وجود دارد، مشکل اصلی را در 2 عامل عدم نظارت کافی و فرهنگ رایج در جامعه می‌داند و اظهار می‌دارد: قانون درباره برخورد با متکدیان، اقدام‌های لازم را در نظر گرفته است که نمونه آن را در قانون مجازات اسلامی می‌بینیم، اما این مواد قانونی به‌دلایل متعددی اجرا نمی‌شود. ملت ایران به دلیل برخورداری از فرهنگ رأفت و مهربانی، اغلب در برخورد با فردی که در حال تکدی‌گری است، محبت را پاسخ اصلی خود قرار می‌دهد و به وی کمک می‌کند. این موضوع نیازمند ریشه‌یابی دقیق و متمرکز است و نمی‌توان برای رفع آن فقط به یک نهاد مراجعه کرد.
** درد مشترک
مشکل تکدی گری البته معضلی نیست که فقط در کشور ما وجود داشته باشد، چندی قبل خبرگزاری‌ها در مورد تکدی‌گری در عربستان گزارشی منتشر کردند که مطابق آن گزارش حدود 98 درصد گدایان از اتباع عربستان نبوده‌اند و شبکه‌هایی مدیریت آنها را برعهده داشته است. نکته جالب، درآمد نسبتاً بالای گدایان در عربستان است. آن طور که کمیته دائمی مبارزه با تجارت انسان در عربستان اعلام کرده است، هر گدا در ماه حدود 60 هزار ریال سعودی درآمد دارد که حدود 50 میلیون تومان و معادل 15 هزار دلار در ماه است!
به گفته کارشناسان، پدیده تکدی گری یک موضوع و آسیب اجتماعی است و فقر و بی‌نوایی فقط می‌تواند به عنوان یک انگیزه و دلیل ابتدایی مطرح شود، ولی این مسأله موجب نمی‌شود تا شخص به سوی تکدی‌گری روی آورد؛ زیرا تکدی‌گری با شخصیت روانی و اجتماعی انسان ارتباط مستقیم و عمیقی دارد، تکدی‌گری دور از شرافت و کرامت انسانی است، زیرا انسان سالم و با شخصیت برای به دست آوردن غذا و رفع نیازهای اولیه زندگی‌اش هرگز به تکدی‌گری نمی‌پردازد و گدایی را ابزار و وسیله‌ای برای تأمین احتیاج‌هایش قرار نمی‌دهد. از این رو بسیار دیده شده است که انسان‌های فقیر و بی‌نوایی که نیازهای بسیاری آنها را احاطه کرده است، ولی هیچگاه به گدایی روی نیاورده‌اند.
*منبع: روزنامه اطلاعات
نظر شما
