یکی از موضوعاتی که در سال‌های اخیر در صنعت بانکداری مرسوم شده و مردم نیز به آن عادت کردند مساله وام ندادن بانک‌هاست و دیگر کسی از بانک‌ها توقع ندارد که بتواند به راحتی تسهیلات خرد دریافت کند، این در حالی است که وظیفه اصلی بانک‌ها تامین مالی خرد است، اما این وظیفه در چند سال اخیر معطل مانده‌است.
به گزارش بانکداری ایرانی ، در صنعت بانکداری ابزارهای زیادی برای کمک به شهروندان وجود دارد، این ابزارها همواره نیاز به حمایت دارند البته که این حمایت ها از سوی صنعت بانکداری باید صورت گیرد به همین دلیل میزان موفقیت یا شکست این طرح ها به میزان مقبولیت آنهاست. یکی از این ابزار در صنعت بانکداری ایرانی مساله لندتک‌ها هستند. در حقیقت، لندتک‌ها شرکت‌های تسهیل‌کننده ارائه اعتبار خرد هستند که با پذیرش ریسک نکول و بدون ضامن، سعی دارند شکاف میان مردم و بانک را در موضوع تسهیلات خرد از میان بردارند و امکان دریافت تسهیلات را برای عموم مردم فراهم کنند.
چهارم آبان 1401 همزمان با ازبین‌رفتن میلیون‌ها کسب‌وکار به دلیل قطعی اینترنت و فیلترینگ، بانک مرکزی درباره اعطای تسهیلات خرد بخشنامه داد و به شبکه بانکی اعلام کرد برای اعطای تسهیلات باید از این بانک مجوز بگیرند.
این بخشنامه با هدف نظم‌بخشیدن به شبکه بانکی، مهار رشد نامتعارف نقدینگی و نظارت بر رشد ترازنامه مؤسسات اعتباری، سیاست کنترل مقداری ترازنامه بانک‌ها را ابلاغ کرد و در آن تأکید شد تعهد به اعطای تسهیلات یا مشارکت حقوقی جدید از روش‌هایی نظير انعقاد تفاهم‌نامه قبل از اخذ موافقت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ممنوع است و رعایت‌نکردن آن، اقدامات نظارتی و انتظامی مقتضی در پی خواهد داشت.
بانک مرکزی این ضوابط را برای کنترل شاخص‌های بانکداری و نظم‌بخشیدن به نظام بانکی تعیین کرده و در هیچ دستورالعملی به‌صورت علنی به قطع اعطای تسهیلات خرد اشاره نکرده، اما واضح‌نبودن جزئیات بخشنامه، بهانه‌ای شده برای سلیقه‌ای رفتارکردن بانک‌ها و تشدید سرباززدن از ارائه وام خرد به مردم.
وزیر امور اقتصادی و دارایی نیز بارها اعطای تسهیلات خرد را از اولویت‌های نظام بانکی معرفی کرده و تأکید داشته که تمام دهک‌های جامعه باید به تسهیلات خرد دسترسی داشته باشند، اما بانک‌ها اساساً علاقه‌ای به پرداخت تسهیلات خرد ندارند، چون نه زیرساخت مناسب دارند و نه درگیری با تعدد تسهیلات برایشان جذاب است. این روزها شعب بانک‌ها فقط تسهیلات تکلیفی مانند وام ازدواج، مسکن و… را پوشش می‌دهند.
برای مردم ایران که چند سالی است با مشکلات معیشتی روبه‌رو هستند، وام راهکاری است برای گذران زندگی و بی‌اثرکردن تورم و آن‌ها مجبورند به دریافت تسهیلات و وام خرد رو بیاورند. تا پیش از ممنوعیت تعهد به اعطای تسهیلات و مشارکت حقوقی بدون موافقت بانک مرکزی هم دریافت وام؛ به‌ویژه وام‌های خرد از بانک‌ها در بیشتر مواقع به بن‌بست منتهی می‌شد؛ آمارهایی از دولت دوازدهم نشان می‌دهد تنها 40 درصد مردم ایران وام بانکی گرفته‌اند و 60 درصد آن‌ها تاکنون هیچ بهره‌ای از وام‌های بانکی نبرده‌اند.
ظرفیت لندتک‌ها برای رفع چالش تسهیلات خرد بانکی
دغدغه‌های بانک مرکزی درباره ترازنامه شبکه بانکی، ظرفیت پاسخگویی شبکه بانکی، کنترل شاخص‌ها و نقدینگی قابل درک و بجاست، اما این انتقاد هم به بانک مرکزی وارد است که انضباط‌بخشیدن به مؤلفه‌های مذکور فقط بخش تسهیلات خرد را که مردم به آن نیاز دارند، درگیر کرده است.
محمدصادق آزادانی، مسئول کارگروه لندتک کمیسیون فین‌تک سازمان نصر تهران درباره ضوابط بانک مرکزی می‌گوید این ضوابط هرچند هم که بجا باشد، نباید به قطع ارائه تسهیلات خرد و محرومیت مردم از تسهیلات منجر شود.
در شرایطی که خط فقر به ۱۸ میلیون تومان رسیده، مردم به مبلغ تسهیلات خرد وابسته‌تر شده‌اند، اما در عوض دسترسی‌شان به منابع از سمت بانک‌ها کم‌تر شده و آن‌ها به دریافت وام از لندتک‌ها رو آورده‌اند.
آزادانی، مسئول کارگروه لندتک کمیسیون فین‌تک سازمان نصر تهران معتقد است مسائل کشور در زمینه‌های فرهنگی و اقتصادی به‌قدری زیاد است که فارغ از خواسته دولت، مسائلی مانند پرداخت تسهیلات خرد به مردم مغفول واقع شده است. بانک‌ها هم در این شرایط با استناد به بخشنامه‌های موجود، از پرداخت تسهیلات خرد امتناع کرده و حقوق مردم را قربانی تصمیمات خودشان می‌کنند و به تبعات تداوم این رویکرد و بحران‌های مالی ناشی از آن توجهی ندارند.
او در ادامه تأکید کرد: «تمام مردم به‌طور مستقیم و غیرمستقیم با شبکه بانکی در ارتباط هستند و قطع این زنجیره و همه‌گیری آن رکود مالی زیادی در پی خواهد داشت، بر همین اساس باید به دنبال راهکاری باشیم که در عین رعایت ضوابط مد نظر بانک مرکزی، مردم و جامعه از تسهیلات خرد بهره‌مند شوند.»
آزادانی این فضا را فرصتی برای تجلی لندتک‌ها می‌داند و معتقد است این مجموعه‌ها به‌واسطه ارتباط خود با لایه کسب‌وکار و شبکه‌های پذیرندگی می‌توانند خلأهای میان مردم و تسهیلات را پر کنند.
مسئول کارگروه لندتک کمیسیون فین‌تک سازمان نصر تهران صراحتاً اعلام کرد لندتک‌ها می‌توانند موضوع فراگیری تسهیلات خرد را حل کنند، اما تحقق این امر به همکاری بانک مرکزی وابسته است.
