خبرگزاری تسنیم- کاهش اعتبارات تخصیص یافته به طرح های عمرانی به عنوان اصلی ترین عامل کاهش سرعت یا توقف تکمیل پروژه های توسعه ای کشور شناخته می شود. خلاء برخی از این طرح ها باعث وارد آمدن خسارت مستمر سالانه به کشور می گردد. جهت حل این مشکل نیاز است تا شیوه های جدید تامین سرمایه مردمی، برای احداث و تکمیل پروژه های ملی در دستور کار قرار گیرد، شیوه هایی که متکی به اعتبارات دولتی نبوده و سود آن نیز مستقیما عاید سرمایه گذاران مردمی خواهد شد. در این صورت مردم در آبادانی کشور مشارکت بیشتری نموده و مدیریت بهره‌برداری از پروژه ها نیز به مراتب بهینه تر خواهد شد.
کسری بودجه، عامل معطلی طرح های ملی
احداث خطوط ریلی را می توان یکی از زمان برترین پروژه‌های زیرساختی در کشور دانست. این در حالی است که خطوط راه‌آهن به عنوان شاهرگ‌های اقتصاد هر کشوری به حساب می‌آیند و پیشرفت و شکوفایی تولید در گرو توسعه هرچه بیشتر و بهینه تر شریان های حمل و نقلی و در راس آن ها راه آهن است. در کشور اما به دلیل عدم تعریف صحیح اقتصاد حمل و نقل در راه آهن و اتکای اعتبارات احداث این پروژه ها به بودجه های دولتی، تامین مالی پروژه های زیرساختی راه آهن به چالشی در مسیر توسعه خطوط ریلی تبدیل شده است.
به طور مثال احداث راه آهن شیراز-بوشهر که می تواند بنادر استان بوشهر را به شبکه ریلی کشور متصل کند 13 سال پیش به تصویب رسیده است، لکن تاکنون این پروژه به طول انجامیده و کالاهای مبادله ای از طریق بنادر این استان مانند بندر بوشهر از طریق جاده جابجا می شوند. این در حالی است که هر یک تن-کیلومتر باری که به جای جاده بوسیله راه آهن حمل شود، حدود 230 تومان صرفه جویی در مصرف سوخت خواهد داشت و در صورت انتقال بخشی از بار حمل شده از طریق بنادر این استان به ریل، مبالغ قابل توجهی از محل صرفه جویی های به عمل آمده عاید کشور خواهد شد. هزینه لازم برای ساخت این خط آهن برابر 5 هزار میلیارد تومان است و تا کنون تنها 200 میلیارد تومان برای ساخت آن هزینه شده. این در حالی است که به طور میانگین سالانه حدود 15 میلیارد تومان بودجه به این طرح اختصاص یافته و این مبلغ حدودا معادل با احداث یک و نیم کیلومتر راه آهن در سال، در این محور است.
اکنون 37 پروژه احداث خطوط ریلی جدید در دستور کار است که اعتبار لازم برای احداث و تکمیل آنها بیش از 85 هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. این در حالی است که مطابق با بودجه سه سال اخیر دولت، به طور میانگین سالانه 1.4 هزار میلیارد تومان به این طرح ها تخصیص داده شده است.
همچنین کل بودجه عمرانی سالانه مصوب کشور 60 هزار میلیارد تومان است که هر سال تنها حدود نیمی از آن محقق می٬شود. چنین روندی گویای آن است که احداث و تکمیل طرح های ملی با بودجه دولتی قابل دستیابی نبوده و برای انجام پروژه های توسعه ای کشور در زمینه راه آهن و دیگر پروژه ها نیاز است تا نظام تامین سرمایه متفاوتی در نظر گرفته شود.
بهترین راه برای تامین سرمایه مورد نیاز برای انجام این طرح ها، انتقال اتکای پروژه ها از بودجه دولتی به بودجه مردمی است. این شیوه در سال‌های گذشته با استفاده از روش هایی مانند فروش اوراق مشارکت توسط بانک ها در دستور کار قرار گرفته بود، لکن برخی اشکالات موجود در آن باعث شده تا این روش هم اکنون به طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار نگیرد. این اوراق فارغ از میزان پیشرفت و بازدهی پروژه موجب بدهکار شدن دولت می شود و از طرفی وجود برخی بازارهای موازی غیر مولد مانند طلا و ارز و همچنین وجود سود بانکی کوتاه مدت تر با درصد سودهای مشابه، موجب عدم اقبال به این اوراق شده است.
اما شیوه های نوین تامین سرمایه خصوصی و مردمی می تواند زمینه ساز سرمایه گذاری مردمی با اطمینان بیشتر و همچنین بهره برداری بهینه تر گردد. در این شیوه ها مردم به جای یک سرمایه گذاری شبه بانکی، در مالکیت و حتی بهره برداری پروژه ها نیز سهیم شده و در نتیجه در سود و زیان طرحی که در دست سرمایه گذاری قرار گرفته نیز مشارکت خواهند داشت.
علی ضیائی- کارشناس حمل‌ونقل
