«حریم بو» یکی از ضوابط ثبت‌های ملی و جهانی برای هر کدام از آثار تاریخی می‌تواند باشد؛ حریمی که در کنار برطرف کردن مشکلات متعدد این روزهای بناهای تاریخی به نظر می‌رسد حرف جدیدی برای گفتن دارد.
«حریم بو» یکی از ضوابط ثبت‌های ملی و جهانی برای هر کدام از آثار تاریخی می‌تواند باشد؛ حریمی که در کنار برطرف کردن مشکلات متعدد این روزهای بناهای تاریخی به نظر می‌رسد حرف جدیدی برای گفتن دارد.
به گزارش ایسنا، معاون پایگاه جهانی بیستون و تاق بستان، تنها راه نجات طاق بستان با قدمتی حدود ۱۵۰۰ سال را «ایجاد حریم بو» می‌داند، حریمی که تا پیش از این کسی از آن حرفی به میان نیاورده بود و حتی در مواجهه قرارگیری این عنوان با تاق‌بستان شوخی‌هایی از این دست که «اتفاقا خود تاق بستان در حریم درجه یک "اثر ملی دنده کباب" قرار دارد» مطرح می‌شد!
اما واکنش‌های مسئولان میراث فرهنگی در مقابل این پرسش که «حریم بو» در میراث فرهنگی و یونسکو به چه معناست، نیز خود جالب توجه است.
پیمان نعمتی، معاون پایگاه تاق‌بستان در نخستین اظهار نظر مطرح شده معتقد بود؛ «یکی از مباحث جدید در میراث جهانی، "حریم بو" است، برای همین قصد داریم در تاق بستان، دنده کبابی‌ها را عقب‌تر ببریم تا حریم بو برای این محوطه تاریخی و گردشگر حفظ شود.»
گفتن یک کلمه برای حریم بو کافی نیست
این در حالی است که محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در گفت‌وگو با ایسنا و با تاکید بر این‌که قصد وارد شدن به جزئیات تاق بستان و «حریم بو» برای آن، تا قبل از پرسش و بررسی پژوهشی در این زمینه را ندارد، بیان می‌کند: یونسکو وارد جزئیات نمی‌شود و می‌گوید باید نخست آسیب‌ها و تهدیدها مشخص شوند و بر آن اساس حریم‌ها گذاشته شوند، تا به مرور آن‌ها از بین بروند و به جای آن آسیب‌ها ظرفیت‌ها و نقاط قوت باقی بماند.
او که مسئول تهیه و تدوین پرونده‌های ثبت جهانی نیز است، ادامه می‌دهد: حریم، حریم است، اگر آسیب‌شناسی انجام شود، ما موارد مختلف را آسیب‌شناسی می‌کنیم و حریم برای اثر می‌گذاریم، هر چیز که باعث وارد شدن آسیب به حوزه شود، به بنیان اثر ضرر بزند، آلودگی چه محیط زیستی و چه بصری ایجاد کند، یک پروژه است و باید درباره‌ی آن تحقیق شود.
وی تاکید می‌کند: این موارد یک پروژه پژوهشی محسوب می‌شوند و باید براساس آن بگویند حریم چیست؟ حتی اگر قرار به جابجایی در این نقاط باشد.
طالبیان ادامه می‌دهد: این یک مجموعه از آسیب‌ها و تهدیدهاست و یک مجموعه از کارها باید انجام شود که آن‌جا سامان شود، در واقع به سامان شدن مهم است، یونسکو حریمی دارد که همه این‌ها به سامان انجام می‌شوند. یعنی اگر چیزی ضرری به اثر برساند، یونسکو می‌گوید آن آسیب را در حریم بگذار تا ضرر را کم کند. در واقع یک منطقه تعریف شده حفاظتی است که باعث می‌شود آن عرصه ضرر نکند.
معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تاکید می‌کند: حال این که هر نقطه چه تعریفی دارد، فرق می‌کند. به نظر من گفتن یک کلمه کافی نیست، باید همه موارد را در کنار هم بیاورند تا معنی پیدا کند.
هنوز حریم تاق‌بستان تعیین نشده است
از سوی دیگر فرهاد نظری، مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی در این زمینه به ایسنا می‌گوید: هر اثر تاریخی یک عرصه و یک حریم دارد که آن حرایم محدوده‌های حفاظتی هستند، تا به آن اثر آسیبی وارد نشود.
او ادامه می‌دهد: من رد یا تائید نمی‌کنم که حریم بوی دنده کباب‌ها می‌تواند به تاق‌بستان آسیب وارد کند یا خیر. بلکه معتقدم مسئولی که این حریم را مطرح می‌کند، نخست بگوید بر چه اساسی این بحث را مطرح می‌کند و از کجا می‌گوید یونسکو ان را در می‌کند؟
او اما در پاسخ به خبرنگار ایسنا مبنی بر تعیین حریم محوطه‌ی تاریخی تاق‌بستان نیز اظهار کرد: در طول سه سال گذشته مسئولان این پایگاه در حال اصلاح حریم مصوب این محوطه‌ی تاریخی هستند، اما به دلیل چند نقض کوچک هنوز این کار تکمیل نشده است.
به گزارش ایسنا، این صحبت‌ها در حالی مطرح می‌شوند که در طرح حریم روستای خرقان شاهرود این ضابطه ذکر شده است؛ «براساس احداث و راه اندازی هرگونه فعالیتی که موجب بروز آلودگی همچون آلودگی صوتی لرزش، دود، بو و نظایر آن کند، ممنوع است.»
بحثی که از سال‌های گذشته مرمتگران اثار تاریخی ان را تائید کرده‌اند و حتی آن را یکی از اصول برای حفاظت از نقش‌برجسته‌ها دانسته‌اند.
اما یک پرسش مطرح می‌شود، زمانی که به قول مدیر کل دفتر ثبت در طول سه سال گذشته، پایگاه تاق بستان هنوز نتوانسته طرح حریم مصوب این محوطه‌ی تاریخی را اعلام کند، چطور به جای بررسی موانع موجود برای اعلام این تعیین حریم، به فکر ثبت جهانی هست، اما به فکر نخستین قدمی که برای ثبت جهانی باید بردارد، نیست؟ آیا بهتر نیست نخست به جای توجه به «حریم بو» و ثبت جهانی به حریم ملی اثر توجه کند؟
نظر شما
