فقر با بسیاری از مسائل و آسیب های اجتماعی از جمله بیماری های روحی و روانی، افزایش مرگ و میر، شکست تحصیلی، انواع هنجارشکنی ها و قانون گریزی ها، خشونت، پرخاشگری، اعتیاد، جرم و مصرف دارو ارتباط دارد.
روزنامه آرمان در صفحه گزارش اجتماعی به منظور بررسی دلایل تشدید آسیب های اجتماعی به گفت وگو با کوروش محمدی پرداخت که در بخشی از آن آمده است: فقر با بسیاری از مسائل و آسیب های اجتماعی از جمله بیماری های روحی و روانی، افزایش مرگ و میر، شکست تحصیلی، انواع هنجارشکنی ها و قانون گریزی ها، خشونت، پرخاشگری، اعتیاد، جرم و مصرف دارو ارتباط دارد.
در این گفت وگو که در شماره یکشنبه 21 شهریور 1395 هجری خورشیدی با رییس انجمن آسیب های اجتماعی منتشر شد، می خوانیم: طوری که وقتی جامعه شناسان و کارشناسان مسائل اجتماعی به بررسی علل و عوامل بروز آسیب های اجتماعی در جامعه می پردازند در نهایت به فقر می رسند و از آن به عنوان مادر آسیب ها یاد می کنند. فقر در جامعه به طور اساسی یک مشکل و آسیب است که کشش و زمینه بروز کج روی ها را در افراد ایجاد می کنند. با وجود این، نباید گفت که همه افراد فقیر مشکل ساز هستند، بلکه فقر به عنوان یک آسیب اجتماعی می تواند بستر بروز بسیاری از ناکامی ها باشد. آنچه در ادامه می خوانید نظرات کوروش محمدی، رئیس انجمن آسیب های اجتماعی کشور با «آرمان امروز» درباره نقش فقر در بروز آسیب های اجتماعی است.
** ارتباط میان فقر و آسیب های اجتماعی را چگونه ارزیابی می کنید؟
در اغلب جوامع بشری تمکن اقتصادی با عزت افراد ارتباط مستقیم دارد. افراد در جوامع در حال توسعه براساس معیارهای اقتصادی رتبه بندی می شوند. برای افراد شرایط اقتصادی معیار و تعیین کننده طبقه اجتماعی شان محسوب می شود. در اصل تغییرات اجتماعی در جامعه به دلیل تحولات گوناگون در حوزه اجتماعی، ساختارها و... است. این در حالی است که بسیاری از تحولات چندان مناسب جامعه ما نیست و فقط به دلیل نارسایی های اقتصادی بروز کرده است. با تحولات اقتصادی و بروز فقر در جامعه افراد از طبقه اجتماعی خود فاصله گرفته و به این ترتیب برای دستیابی به طبقه اجتماعی قبلی خود تلاش می کنند. در این بین ممکن است تلاش های افراد برای کسب موقعیت اجتماعی با عزت همراه نباشد.
در این مرحله هر قدر عزت افراد زیر پا گذاشته شود به نسبت آسیب ها نیز به سراغ این افراد می آید. برای مثال شخصی که بر سر چهارراه ها تکدی گری می کند یا فردی که به دلیل فقر مجبور به پذیرش هر شغل است، طبیعتا تحت شرایط موجود در اختیار مافیای مواد مخدر قرار می گیرد تا به عنوان توزیع کننده مواد مخدر بتواند هزینه های امرار معاش خود را تامین کند. افراد باز مانده از فرصت های تحصیلی یا فرصت های برابر در جامعه برای رشد و پیشرفت چاره ای جز پیوستن به گروه همسالان خود ندارند. شاید این گروه ها فرد را در مسیر بزهکاری هدایت کنند. در اصل فقر می تواند زمینه ساز بروز آسیب های اجتماعی در ابعاد گوناگون باشد و این امر در زنان و مردان با کارکردهای متفاوتی همراه است. برخی از زنان امروز در جامعه ما به دلیل نگاه مرد سالارانه حاکم با حداقل حقوق به فعالیت می پردازند. این در حالی است که شاید افراد در طبقات متوسط در حالت عادی از پذیرش این شغل و میزان درآمد خود امتناع کنند. برخی از زنان در جامعه برای به دست آوردن همین حداقل ها خود را موظف به پذیرش و انجام بسیاری از خواسته غیرانسانی از سوی کارفرما می کنند که هر یک از این عوامل می تواند به عنوان آسیب مطرح شود. برای مثال اعتیاد یک آسیب همه گیر در جامعه ما محسوب می شود.
تعداد قابل توجهی از جوانان معتاد کشور به دلیل عدم تمکن مالی، عدم دستیابی به امکانات برابر و به دست آوردن فرصت های اجتماعی متناسب با شان و شخصیت خود و خانواده شان به این آسیب خانمان سوز گرفتار شده اند که در نتیجه امروز به عنوان معتاد مجبور به پذیرش برخی رفتارهای غیر انسانی در جامعه هستند.
در ضمن این احساس نابرابری درون گروه های اجتماعی نیز قابل مشاهده است. برای مثال افراد تحصیلکرده که به دلیل محرومیت از اشتغال مناسب گرفتار فقر هستند، از تبعیض و نبود شایسته سالاری برای دسترسی به شغل و درآمد مناسب، رنج مضاعف می برند یا جوانان از اینکه برخلاف تسهیلاتی که برای برخی از اقشار جامعه وجود دارد، نمی توانند به دلایل مختلف از اموری مانند تفریح، پاتوق عمومی دوستانه و موسیقی متناسب با الگو های فرهنگی مطلوب خودشان بهره مند شوند. این افراد احساس تبعیض و محرومیت می کنند، چون الگو های فرهنگی رسمی و امکاناتی که بر پایه آن ارائه می شود نیز نمی تواند نیازها و علایق آنها را تامین کند.
** به نظر شما مهم ترین مساله در بروز آسیب های اجتماعی چیست؟
با بررسی هر یک از آسیب های اجتماعی از جمله تن فروشی، روسپیگری، دزدی و... باید گفت بروز این آسیب ها به دلیل فقر است. با وجود فقر در جامعه افراد نیز توانایی تطبیق خود با شرایط کنونی را ندارند. این امر می تواند جزو ضعف کارکردهای فرهنگی کشور تلقی شود، اما برخی اندیشمندان از جامعه اسلامی انتظار دارند تا افراد با حفظ آبرو در مقابل ناملایمات ایستادگی کرده و تن به بی عزتی ندهند.
این امر در شرایطی انتظار مناسبی از افراد جامعه است که در عرصه های فرهنگی به جد در این زمینه فعالیت شده باشد و دین به عنوان یک پایه اساسی در نسل جوان و نوجوان کشور نهادینه باشد، در غیر این صورت وقتی افراد توانایی تامین معاش خود و خانواده خود را ندارند طبیعتا روحیه و نشاط لازم را برای پذیرش اصول ایدئولوژی دین،مذهب و اخلاق را از دست می دهند و در این شرایط هم مذهب و هم عزت انسان مورد آسیب قرار می گیرد. در این شرایط افراد تحقیر شده و چاره ای جز پیوند با آسیب های اجتماعی ندارند. با بررسی هر یک از آسیب ها می توان گفت که هیچ فردی به خودی خود به سراغ تکدی گری،اعتیاد، روسپگری و... نمی رود، بلکه این آسیب ها به دلیل عدم تمکن مالی و مشکلات اقتصادی در سطح بالایی قرار دارد. در اصل بین وضعیت اقتصادی افراد و آسیب های اجتماعی تهدید کننده آنها رابطه مستقیم وجود دارد.
** در این بین توانمندسازی افراد را برای مقابله با آسیب های اجتماعی چگونه ارزیابی می کنید؟
توانمند سازی ها می تواند موثر باشد، اما فقط به صرف آموزش مهارت به افراد نمی توان کاری از پیش برد. برای مثال اگر بسته های آموزشی با هدف توانمندسازی، مقابله با آسیب ها و ناملایمات زندگی در اختیار افراد قرار گیرد، اما آنها توانایی کنترل خود را در ایجاد حس برابری با طبقات اجتماعی نداشته باشند به نسبت کسب این مهارت های چندان مناسب نیست. این در حالی است که افراد توانمند در انتخاب های خود افراد موفقی هستند و اگر آنها در فقر به سر ببرند طبیعتا عزتشان نیز از بین می رود. در اصل کسب مهارت و توانمندسازی بدون عزت هیچ ارزشی ندارد. در ضمن عزت افراد فقط در گرو مسائل مالی نیست، اما فقر می تواند این ویژگی بارز انسانی را تحت تاثیر قرار داده و از شدت و حدت آن بکاهد.
هم اکنون برخی مسائل در جامعه همچون رقابت های مالی، تجمل گرایی و... خارج از اصول مذهبی و دینی حرکت می کند. در این شرایط باید افراد را از لحاظ مالی و چگونگی کسب و امرار معاش توانمند کرد تا زمینه بروز دیگر آسیب ها از بین برود. در چند سال اخیر بسیاری از برنامه ها و سیاست های اقتصادی دولت ها عزت عمومی را زیر سوال برده است. برای مثال پرداخت یارانه نقدی عزت جامعه را زیرسوال برده و این سیاست جامعه را به سمت گدا پروری سوق داده است. این امر یک تعریف جدید از تکدی گری سیستماتیک از خود به جای گذاشته است. این طرح به هیچ عنوان نه برای اقتصاد و نه در ارتقای رفاه اجتماعی موثر بود، بلکه این سیاست جامعه را به سمت گداپروری سوق داد. این در حالی است که سیاست های کشور در زمینه مهارت آموزی چندان موثر نیست. در یک کلام اگر مجموعه ای از موارد مناسب در جامعه همچون ارتقای سلامت روان، نحوه مقابله با خشم، چگونگی مدیریت بحران و... وجود نداشته باشد، طبیعتا آن جامعه با فقر درگیر و در معرض آسیب های اجتماعی قرار خواهد گرفت.
*منبع: روزنامه آرمان
نظر شما
