دنياي اقتصاد - در صنعت بیمه، برای کاهش ریسک، رشته‌های مختلفی وجود دارند که هرکدام می‌توانند ریسک‌‌های خاصی را پوشش دهند. یکی از انواع بیمه، بیمه صندوق امانات است. بیمهنامه صندوق امانات درایران، یکی از پوشش‌های تابعه رشته اصلی آتش‌سوزی است که برای حفاظت از داراییهای با ارزش مشتریان بانک‌ها عرضه می‌شود. زمانی که ۱۶۸ صندوق در یکی از شعب بانک ملی ایران مورد سرقت قرار گرفت و پیش از آنکه تصاویر اموالی که توسط پلیس بازپس گرفته شده بود منتشر شود، مهم‌ترین سوالی که افکار عمومی را درگیر خود کرد، تکلیف مال‌باختگان این سرقت بود.
راه ورود بیمه به صندوق امانات
بعد از رویداد نادر سرقت از شعبه دانشگاه بانک ملی ایران اعلام شد که این صندوق‌ها پوشش بیمه نداشتند. طبق شنیده‌های خبرنگار «دنیای اقتصاد» برخی از شرکت‌های بیمه که سهامداران عمده بانکی دارند درصدد عرضه این پوشش به دارندگان صندوق امانات هستند و یکی از بیمه‌های خصوصی کشور جلسات متعددی حتی با بانک ملی ایران برگزار کرده و پیشنهاد جدیدی درباره اثبات ارزش دارایی محتویات صندوق‌های امانات توسط مشتری بانک ارائه شده که هنوز نتیجه آن به‌طور رسمی اعلام نشده است. طبق این پیشنهاد، مشتریان بانک‌هایی که دارای صندوق امانات هستند می‌توانند حتی به صورت انفرادی برای صندوق‌های خود بیمهنامه تهیه کنند و نیازی به افشای محتویات درون صندوق‌ها در ابتدا نیست اما بیمهگر برای پوشش شروطی دارد.
دراین بیمهنامه، بانک نقشی به عنوان بیمهگذار نداشته و دارنده صندوق امانت، بیمهگذار و طرف قرارداد است و می‌تواند برای اموالی که داخل صندوق می‌گذارد، ارزشی تعیین کند. اما باید فهرستی از اموال و ارزش ریالی آن را اعلام کند. این اطلاعات توسط بانک تایید شده و نزد مشتری می‌‌ماند. بیمهگر هم نرخ حق بیمه را طبق ارزشی که بیمهگذار اعلام کرده تعیین می‌کند. چنانچه صندوق امانت در اثر بلایای طبیعی، آتش‌سوزی و سرقت آسیب دید، بیمهگذار موظف است اطلاعات تایید شده توسط بانک را تحت ضوابط مشخص‌شده توسط بانک، به بیمهگر ارائه دهد تا ارزش دارایی تایید شده و شرکت بیمه خسارت را بپردازد. ظاهرا چون بیمه صندوق‌های امانات جزو رشته‌های تابعه یک بیمهنامه اصلی است که مصوبه شورای عالی بیمه دارد، دیگر به تایید و اخذ مجوز از بیمه مرکزی ایران هم نیازی نیست.
اقدامات دنیا برای حفاظت از محتویات صندوق‌های امانات
بیمه FDIC درزمستان ۲۰۱۸ گزارش تحقیقات خود از «ریسک‌هایی که محتویات داخل صندوق‌های امانات را تهدید می‌کنند»، منتشر کرده است. نتیجه این تحقیق به سوالات اصلی در این باره پاسخ میدهد. طبق این گزارش «فقط حساب‌های سپرده نزد بانک‌ها از پوشش بیمه برخوردارند و محتویات صندوق امانات توسط هیچ بانکی، بیمه نشده است. به عبارتی نباید انتظار داشت که بانک در صورت سرقت یا آسیب به محتویات صندوق امانات، زیان صاحبان اموال را جبران کند.» دو دلیل کلی برای عدم پوشش صندوق‌ها عنوان شده است، اول اینکه صندوق‌ها به عنوان جعبه‌‌ای برای اجاره به مشتریان داده شده و موضوع امانت نیست و دوم اینکه مشتریان در زمان اجاره صندوق‌ها تمایلی به اعلام داراییهای خود در صندوق ندارند و بانک‌ها از محتویات آنها مطلع نیستند و نمی‌توانند در زمان بروز وقایع ارزش آنها را تایید یا تکذیب و زیان مال‌باختگان را جبران کنند. بنابراین برای جبران این دست خسارات، دارنده صندوق امانت باید شخصا به دنبال پوشش بیمه باشد.
همان‌طور که اشاره شد، این محفظه‌های آهنی، بهترین محل برای نگهداری با‌ارزش‌ترین دارایی‌ها به شمار می‌رود، اما حتی آنها هم از بلایایی مانند توفان، گردباد، سیل و حتی سرقت مصون نیستند و هر ساله حتی در بانک‌های بزرگ دنیا هم میلیون‌ها دلار اموال و اسناد ارزشمندی که در صندوق‌های امانات نگهداری می‌شوند، تخریب شده یا به سرقت می‌‌روند. به همین دلایل بیمهنامه اصلی آتش‌سوزی با رشته‌های تابعه زلزله، سیل، توفان، صاعقه و سرقت به مشتری عرضه می‌شود و هرچند بانک‌ها برای ساختمان‌های خود بیمهنامه آتش سوزی را تهیه کرده‌اند اما محتویات صندوق‌ها تحت پوشش این بیمه قرار ندارند.
وضعیت صندوق‌های امانات در دنیا
بانک‌ها در دنیا برای اجاره صندوق‌های امانات تبلیغات زیادی دارند و برای ترغیب مشتری از آنها می‌خواهند، از صندوق‌هایی که درسه اندازه کوچک، متوسط و بزرگ هستند برای نگهداری حافظه‌های کامپیوتری، اسناد قانونی، سوابق بانکی و مالیاتی، بیمه‌نامه‌های عمر و اوراق تجاری استفاده کنند. با اینکه اتحادیه‌های اعتباری و تسهیلات در دنیا، به عنوان امن‌ترین گزینه نگهداری اموال توصیه می‌شوند و بسیار برتر از گاوصندوق‌های خانگی هستند، اما دزدی از «باغ هاتون لندن» درسال ۲۰۱۵ یادآور این است که هیچ صندوقی در برابر سرقت مصون نیست. در این سرقت حدود ۲۰۰ میلیون دلار از داراییهای مختلف دزدیده شد. طبق آخرین آمارها، در سراسر ایالات متحده نیز گزارش شده است، در مجموع ۴۴ رویداد که سرقت، سیل و زلزله را هم شامل می‌شود با به خطر انداختن صندوق امانات، اموالی به ارزش بیش از یک میلیارد دلار را در معرض خطر قرار داده است. درآغاز سال ۲۰۰۰ در ایالات متحده حداقل ۲۶ سرقت گزارش شده که مجموعا حدود ۵۴۰ میلیون دلار از اموال موجود در صندوق‌های امانات را به خطر انداخت.
طبق گزارش فوق، امروزه بیش از ۲۵ میلیون گاوصندوق اشغالی در ایالات متحده وجود دارد که از نظر آماری احتمال سرقت یا آسیب دیدن آنها در اثر بلایای طبیعی یا آتش‌سوزی بالا است. در بهترین و خوش‌بینانه‌‌ترین حالت بانک تنها متعهد به پرداخت سقف پایینی از خسارت وارده در قراردادهای خود می‌شود. به عنوان نمونه، قرارداد صندوق امانات بانک ولز فارگو مسوولیت این بانک را به ۵۰۰ دلار محدود می‌کند و سقف تعهد بانک جی‌پی مورگان نیز ۲۵ هزار دلار و تعهد مسوولیت‌پذیری بانک سیتی گروپ نیز ۵۰۰ برابر نرخ اجاره سالانه صندوق اجاره‌‌ای است. اجاره آنها برای صندوق‌های کوچک که برای قراردادها، اسناد حقوقی و دیسک‌های کامپیوتری مناسب است، سالانه ۲۰۰ دلار، برای صندوق‌های متوسط که مناسب نگهداری مجموعه‌‌ای از اسناد، مانند بیمهنامه و اوراق علامت تجاری است سالانه ۳۲۵ دلار و بالاخره هزینه صندوق‌های بزرگ که مناسب آرشیوهایی مانند سوابق بانکی یا مالیاتی هستند سالانه ۴۷۵ دلار است که به تمامی آنها مالیات ارزش افزوده نیز اضافه می‌شود.
نتیجه پرونده شکایت‌‌های قضایی مال‌باختگان آمریکایی صندوق‌های اجاره‌‌ای نشان میدهد با توجه به اینکه مرجعی قادر به برآورد خسارت مورد ادعای اجاره‌کننده صندوق‌ها نیست، وصول این رقم‌‌ها نیز تقریبا غیر ممکن است.بنابراین کارشناسان توصیه می‌کنند که اگر افرادی اموال قیمتی خود از جمله اشیای عتیقه، طلا و جواهرات را در صندوق‌های اجاره می‌‌گذارند، بهتر است تصاویر دقیقی از آنها تهیه کرده، اسناد خرید آنها را نگهداری کرده و قیمت‌‌گذاری کارشناسی دقیقی برای آنها انجام داده و نیز آنها را حتما بیمه کنند.
شرایط بیمه صندوق امانات در لندن
اما لویدز لندن برای کاهش احتمال سرقت راهکار دیگری دارد و اعلام کرده است، استفاده از صندوق‌ها تنها برای مشتریان تجاری است که واجد شرایط باشند و نوع کسب و کار آنها با معیارهای بانک همخوانی داشته باشد. سپس کاربری که از سوی مشتری معرفی می‌شود، برای فرآیند باز کردن صندوق امانات، قبل از بازدید از شعبه، فرم درخواست را تکمیل و همراه خود به شعبه بیاورد. صندوق امانات به نام کسب‌و‌کار ثبت و توسط یک نفر اداره می‌شود. این شخص، همیشه باید توسط شرکت مجاز به امضا و بازدید از صندوق باشد.
مک گریف که یک کارگزار بیمه است، درسایت خود عنوان کرده دارنده صندوق امانات را به شرکای خود در پوشش بیمه صندوق امانات یعنی( LLC (SDBIC متصل می‌کند. به این ترتیب تمام اموال موجود در جعبه از جمله طلا، پول نقد، کلکسیون، اسناد قانونی، وصیت‌نامه، اسناد، عکس‌ها و دستگاه‌های پشتیبان الکترونیکی تحت پوشش قرار می‌گیرند. ارزش این دارایی‌ها می‌تواند از ۵ هزار تا ۵۰۰ هزار دلار یا حتی بیشتر از آن تعیین شوند و حق بیمه آنها از ۲۵ دلار شروع شده و بیمهگر مالیات ارزش افزوده را هم در نظر می‌گیرد.این درحالی است که در زمان تکمیل فرم بیمهنامه، نیازی به افشا یا ارزیابی محتویات جعبه نیست و محتویات آن به طور خودکار تا سقف‌های موجود بیمهنامه مشتری تحت پوشش هستند. دراین نوع بیمه‌نامه‌ها چنانچه فرد بخواهد جواهرات داخل صندوق را برای یک روز استفاده کرده و دوباره بازگرداند، باید برای حدود یک‌چهارم هزینه بیمه جواهرات خارج از جعبه، حق بیمه اضافی پرداخت کند.
