سه پدیده شوم در انتظار تجهیزات پزشکی

رییس انجمن وارد کنندگان تجهیزات بیهوشی و تنفسی کشور از احتمال بازگشت سه پدیده دلالی، افزایش قیمت‌ها و ورشکستگی در حوزه تجهیزات پزشکی به دلیل عدم پرداخت مطالبات و دیرکرد ۲۰ ماهه توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان غذا و دارو خبر داد.

میلاد بختیاری در گفت‌وگو با ایسنا، در ارتباط با مسائل مختلفی از جمله بازگشت پدیده دلالی و افزایش قیمت تجهیزات پزشکی در صورت عدم پرداخت مطالبات شرکت وارد کننده، ناموفق بودند در جذب سرمایه‌ گذاری خارجی، لزوم افزایش میزان تعرفه‌های وارداتی در مورد کالاهای مشابه تولید داخل، وضعیت قرمز شرکت‌های واردکننده تجهیزات پزشکی، الزام وزارت بهداشت به پرداخت تعهدات مالی و پرهیز از تمرکزگرایی صادرات به کشورهای اروپایی صحبت کرد که در ادامه آورده شده است.

وزارت بهداشت به تعهدات مالی خود عمل کند

باید تعهدات مربوط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اجرا شود. بخشی از مالیات بر ارزش افزوده به طرح تحول سلامت اختصاص یافت و باید پرداخت ها در بخش سلامت در دستور کار قرار گیرد تا سازمان‌هایی که درگیر شده‌اند و تعهدات مختلفی را قبول کرده‌اند بتوانند پرداخت‌های خود را به انجام رسانند. ما نمی‌گوییم که باید پول مان را نقدا دریافت کنیم، بلکه معتقدیم اگر قیمت گذاری‌ صورت می‌گیرد پرداخت‌ها ۹۰ روزه انجام شود و اگر قیمت گذاری رخ نمی‌دهد، در فاصله زمانی شش، هفت و هشت ماهه پرداخت‌ها در دستور کار قرار گیرد. حوزه تجهیزات پزشکی نیازمند گردش درست مالی است و وقتی صنوف دیگر را می‌بینیم که در فاصله‌های زمانی پنج – شش ماهه تسویه حساب‌هایشان در دستور کار قرار می‌گیرد این پرسش در ذهن وارد کنندگان تجهیزات پزشکی ایجاد می‌شود که به چه دلیل باید پرداخت مطالبات‌شان به بیش از ۲۰ ماه زمان بینجامد؟ این اتفاق چه توجیهی دارد؟ تاکنون سابقه نداشته که مدت زمان پرداخت مطالبات در این بخش به بیش از ۲۰ ماه برسد و باید بدانیم که بیش از نیمی از مراکز مطالبات خود را تسویه نکرده‌اند و طول مدت پرداخت بدهی‌هایشان از ۲۰ ماه عبور کرده است.

۸۰ درصد تجهیزات پزشکی مراکز درمانی به‌روز هستند

تجهیزات پزشکی حوزه‌ای است که هر روز با نوآوری‌های جدید روبه‌رو بوده و شرکت‌های وارد کننده تجهیزات پزشکی به دنبال این هستند تا کالاهای نوآور را به کشور وارد کنند. به جرات می‌توان گفت که بالای ۸۰ درصد تجهیزات پزشکی موجود در مراکز درمانی به روز هستند و شرکت‌ها در حال واردات تجهیزات پزشکی نوآور هستند.

باید سیاست اتخاذ شده در این بخش بر واردات تجهیزات پزشکی فناور و با تکنولوژی بالا باشد. هیچ کشوری نمی‌تواند ۱۰۰ درصد نیاز خود را تامین کند و این مساله بر کسی پوشیده نیست و باید آن را قبول کرد. حوزه تجهیزات پزشکی نیز یکی از بخش‌هایی است که از این موضوع مبرا نبوده و به خوبی می‌دانید که علم در انحصار هیچ کشوری نیست. ما باید اجازه واردات کالاهای نوین را به کشور بدهیم و به صرف این که مشابه یک کالا در داخل آن هم در بخش تجهیزات پزشکی وجود دارد، جلوی واردات آن را بگیریم.

در مورد برخی تجهیزات، تحقیق و توسعه صورت گرفته و روی بیماران مختلف به آزمایش در آمده است تا با کیفیت بهتری خدمت رسانی کند. ما باید به چنین تجهیزاتی اجازه واردات دهیم و تنها به این دلیل که قصد حمایت از تولید داخل را داریم، مانع ورود تجهیزات پزشکی نوآور از دنیا شویم و از تجهیزاتی استفاده کنیم که به روز نیستند.

باید با سیاست باز گذاشتن بازار اجازه دهیم تا تجهیزات به روز به کشور وارد شود و وارد کنندگان نسبت به واردات کالاهای نوین و فناور در حوزه تجهیزات پزشکی ترغیب شوند. علاوه بر این واردات تجهیزات به روز در بخش تجهیزات پزشکی عاملی خواهد بود تا تولید کنندگان واحدهای تحقیق و توسعه خود را فعال و بتوانند با تجهیزات خارجی نوآوری که به کشور وارد می‌شود رقابت کنند.

بسیاری از کارخانه‌های تولیدی ما در کشور واحدهای تحقیق و توسعه ضعیفی دارند و این مساله را باید قبول کنیم. واحد تحقیق و توسعه قلب یک کارخانه تولیدی است و ما باید به واردات کالاهای پزشکی نوین مجوز دهیم. با همین اقدام عاملی برای توسعه واحدهای تولیدی خود و رقابت با کالاهای تجهیزات پزشکی تولیدی به روز در دنیا شویم.

نیاز به نوآور شدن ۲۰ درصد تجهیزات پزشکی در کشور

در مورد به روزرسانی تجهیزات پزشکی که در مراکز درمانی نیازمند تغییر هستند باید شرکت‌های تجهیزات پزشکی نسبت به واردات این تجهیزات ترغیب شوند و علاوه بر آنها تولید کنندگان داخلی بتوانند با بالا بردن کیفیت تولید خود و افزایش سطح واحدهای تحقیق و توسعه تجهیزاتی را تولید کنند که به روز هستند و در دنیا از آنها استفاده می‌کنند. همان طور که واحدهای تولیدی در کشور باید واحدهای تحقیق و توسعه داشته باشند، وارد کنندگان تجهیزات پزشکی نیز باید از روزمرگی در خصوص واردات تجهیزات پزشکی دوری جویند و با راه اندازی واحدهای تحقیق و توسعه کالاهایی را به کشور وارد کنند که در دنیا از هر کالا و تجهیزات دیگری به روزتر هستند. نباید مسوولان فنی در شرکت‌های وارد کننده تجهیزات پزشکی تنها در راه پله سازمان‌ها به دنبال کسب مجوز برای واردات باشند، بلکه آنها نیز باید با تلاش بیشتر نسبت به واردات کالاهای به روز شده در دنیا گام بردارند.

پرهیز از تمرکزگرایی صادرات تجهیزات پزشکی به اروپا

اخیرا در بخش صادرات تجهیزات پزشکی اقدامات قابل قبولی صورت گرفته و شرکت‌ها با بازاریابی مناسب دریافتند که منطقه ظرفیت بالایی برای صادرات تجهیزات پزشکی دارد. آنچه که در حوزه صادرات مدنظر داشته باشیم این است که دید صادر کنندگان به کشورهای اروپایی است و تنها می‌خواهند به این کشورها صادرات داشته باشند، در حالی که ظرفیت بالایی در کشورهای همسایه ایران در بخش تجهیزات پزشکی وجود دارد و این کشورها با ضعف‌های عمده‌ای در بخش درمان مواجه هستند.

صادر کنندگان ما باید از این فرصت استفاده کنند و اجازه ندهند بازار کشورهای همسایه ایران به دست صادر کنندگان سایر کشورها بیفتد. روسیه از جمله کشورهایی است که دست خود را برای واردات دراز کرده و صادر کنندگان ایرانی باید به خوبی از فرصت استفاده کنند و علاوه بر روسیه، کشورهای CIS را مدنظر قرار دهند. به طور حتم تمرکز بر بازار اروپا می تواند عاملی برای از دست دادن بازار کشورهای همسایه شود که این مساله به ضرر صادر کنندگان ایرانی در حوزه تجهیزات پزشکی خواهد بود.

یکی دیگر از مسائلی که باید توسط صادر کنندگان تجهیزات پزشکی به آن دقت شود این است که نباید تنها در مقوله قیمت گذاری با صادر کنندگان سایر کشورها رقابت کنیم، بلکه توجه به کیفیت تجهیزات پزشک تولید شده از جمله مسائل تاثیرگذار است. برندسازی از جمله اقداماتی است که صادرات تجهیزات پزشکی را دچار تحول می‌کند و به طور مثال ما نباید شبیه کشوری نظیر چین در برند سازی شویم. چینی‌ها تنها به تولید فکر کردند و توجهی به برند سازی نداشته‌اند و اگر ما نیز بخواهیم چنین تفکری داشته باشیم، موفق نخواهیم بود و حضورمان در برخی بازارها پررنگ نمی‌شود.

چرا ما نباید برند سازی کنیم و بتوانیم کالاهای خود را با قیمتی بالا به فروش برسانیم. زمانی که کالاها برند سازی شده و دانشگاه محور باشند در نهایت قدرت صادراتی بیشتری پیدا می‌کند و شما می‌توانید قدرت چانه زنی بیشتری داشته باشید و سایر کشورها برای خرید محصول به دنبال شما بیایند و با این اقدام سود صادراتی افزایش می یابد و ارزآوری بیشتر می‌شود.

وضعیت قرمز واردکنندگان تجهیزات پزشکی

میزان مطالبات شرکت‌های واردکننده تجهیزات پزشکی از مرز ۳۰۰۰ میلیارد تومان عبور کرده و دیرکرد پرداخت مطالبات در این حوزه به بیش از ۲۰ ماه افزایش یافته است. این میزان دیرکرد در پرداخت مطالبات رقم سنگینی است و گردش مالی شرکت‌های وارد کننده تجهیزات پزشکی را با مشکل مواجه کرده است. باید به طور قطع از ایجاد وضعیت قرمز در این حوزه نام برد و در صورتی که پرداخت مطالبات شرکت‌های واردکننده تجهیزات پزشکی در دستور کار قرار نگیرد شاهد ورشکستگی ۳۰ درصد از ۱۰۰۰ شرکتی خواهیم بود که در این بخش فعالیت می‌کنند.

دائما می‌شنویم عنوان می‌شود مطالبات شرکت‌های دارویی پرداخت خواهد شد اما در مورد تجهیزات پزشکی صحبتی نمی‌شود. سوال ما این است که جایگاه تجهیزات پزشکی کجاست و چرا در ارتباط با پرداخت مطالبات آنها حرفی به میان نمی‌آید؟ تجهیزات پزشکی زیرمجموعه سازمان زیرنظر سازمان غذا و داروست،   رویکردی که اخیرا از سازمان غذا و دارو می‌بینیم رویکرد دارویی است و به هیچ وجه صحبتی از پرداخت مطالبات تجهیزات پزشکی به میان نمی‌آید. باید بدانیم شرکت‌های دارویی اکثرا شرکت‌های دولتی بوده و از توان مالی بالایی برخوردارند. این شرکت‌ها از امکانات دولتی استفاده می‌کنند و به همین علت توانایی و تحمل بالاتری دارند اما ۹۰ درصد شرکت‌های تجهیزات پزشکی خصوصی هستند و باید بدانیم که از تاب و توان محدودی برخوردارند.

طرح تحول سلامت طرح موفقی بود و آورده خوبی را برای بیماران در حوزه درمان داشت، اما هرچند در حوزه تجهیزات پزشکی با کاهش قیمت ۴۰ تا ۵۰ درصدی مواجه بودیم واردکنندگان تجهیزات پزشکی به هزینه‌هایی که متحمل شده بودند دست نیافتند. دیرکرد پرداخت مطالبات تجهیزات پزشکی به مرور از پنج ماه افزایش یافت و در حال حاضر می‌بینیم شرکت‌هایی وجود دارند که مطالبات آنها با دیرکرد دو ساله پرداخت مواجه شده است. این مساله برای شرکتی که به صورت خصوصی در حال فعالیت است مشکل آفرین بوده و ادامه فعالیت آنها توجیح اقتصادی ندارد.

شرکت‌های واردکننده وام‌هایی را با بهره بالا از بانک‌ها دریافت کرده و علاوه بر پرداخت اصل پول، سود آن را نیز واریز کرده‌اند. زمانی که این اتفاق رخ داده مشخص نیست به چه علت باید پرداخت مطالبات شرکت‌های وارد کننده تجهیزات پزشکی با دیرکرد حدود ۲۰ ماهه مواجه شود. اگر مطالبات شرکت‌های واردکننده تجهیزات پزشکی طی چند ماه آینده پرداخت نشود با بحران جدی در این بخش روبه‌رو خواهیم شد، به طور حتم در صورتی که پرداخت مطالبات شرکت‌های وارد کننده تجهیزات پزشکی در آینده‌ای بسیار نزدیک در دستور کار قرار نگیرد با ورشکست شدن حدود ۳۰ درصد از این شرکت‌ها روبرو خواهیم بود. زمانی که گردش مالی یک بنگاه اقتصادی با مشکل مواجه می‌شود مجبور است که تولید خود را متوقف کند و کارگرانش را به خانه بفرستد که این مساله در نهایت با کاهش میزان اشتغال در کشور همراه خواهد بود.

در صورت ادامه عدم پرداخت مطالبات شرکت‌های تجهیزات پزشکی با بازگشت دلالی در این حوزه روبه‌رو خواهیم بود. اگر یک شرکت بخواهد در وضعیت موجود که پرداخت مطالبات آن انجام نمی‌شود فعالیت خود را ادامه دهد باید محصول خود را به دلالان بفروشد، چرا که در غیر این صورت با پدیده ورشکستگی روبرو خواهد بود. این فرآیند موجب خواهد شد تا کالا دست به دست بچرخد و در نهایت با قیمت بالاتری به مراکز درمانی برسد. امیدواریم با تغییر و تحول در سازمان غذا و دارو شاهد پرداخت مطالبات شرکت‌های واردکننده تجهیزات پزشکی باشیم.

عملکرد ضعیف در سرمایه‌ گذاری خارجی

واقعیت امر این است که در جذب سرمایه و سرمایه‌ گذاری خارجی در حوزه تجهیزات پزشکی موفق نبوده‌ایم و هرچند که علاقه مند به ورود سرمایه‌ گذاران خارجی هستیم، اما حمایت‌هایی که باید در این بخش مدنظر قرار دهیم آنگونه که باید موفق نبوده است. این که صرفا در حرف اعلام کنیم از سرمایه‌ گذاران خارجی حمایت می‌کنیم کافی نیست و اگر قصد داریم در این بخش موفق باشیم باید در عمل نیز آن را ثابت کنیم.

بنده پیشنهاد می‌کنم سازمان غذا و دارو که درگیر صنعت دارو و صنعت تجهیزات پزشکی است، کارگروهی را تحت عنوان "تسهیل در تجارت" تشکیل دهد و در این کارگروه بررسی کند که به چه علت سرمایه‌ گذار خارجی در حوزه تجهیزات پزشکی به کشور ورود نمی‌کند و اگر هم قصد سرمایه‌ گذاری خارجی وجود داشته باشد، این فرآیند چندین و چند سال به طول می‌انجامد؟ باید این چرایی‌ها سنجیده شود تا بتوانیم در جذب سرمایه‌ گذار خارجی موفق باشیم. زمانی که سرمایه‌ گذار خارجی به کشور وارد می‌شود و می‌بیند بسترهای لازم برای سرمایه‌ گذاری فراهم نیست و باید درگیر بروکراسی‌های اداری شود، قطعا این مساله سلب انگیزه خواهد کرد. تاکید می‌کنم که ما متاسفانه در جذب سرمایه‌ گذار خارجی در حوزه تجهیزات پزشکی ناموفق بوده‌ایم و هیچ برنامه‌ای برای این مقوله نداریم.

لزوم افزایش میزان تعرفه‌های وارداتی تجهیزات پزشکی

وارد کنندگان با میزان تعرفه‌های وارداتی مشکلی ندارند و به نظر می‌رسد این تولید کنندگان هستند که با میزان تعرفه‌ها مشکل دارند. در اداره تجهیزات پزشکی کمیته فنی وجود دارد که در ارتباط با صدور مجوز کالاهای وارداتی و صادراتی تصمیم گیری می‌کند. این کمیته در راستای نقش خود تعیین می‌کند که اگر تجهیزات پزشکی در داخل کشور تولید می‌شود، بنابراین برخی تعرفه‌های وارداتی افزایش یابد و یا از واردات تجهیزات پزشکی مشابه جلوگیری به عمل آید.

این اقدام توسط کمیته فنی اداره کل تجهیزات پزشکی با ایجاد مشکلاتی نیز همراه است. برخی از شرکت های وارد کننده‌ای که تک محصولی هستند در صورت جلوگیری از واردات محصول شان با مشکل مواجه می‌شوند و سوالی که پس از چنین تصمیم گیری‌هایی ایجاد می‌شود این است که آیا این شرکت ها باید رسته خود را عوض کنند یا کالاهای دیگری را وارد کنند؟ آیا ثبت و واردات تجهیزات پزشکی در سازمان غذا و دارو به همین سادگی است؟

باید به سمت بالا بردن تعرفه‌ها حرکت کنیم و در نخستین گام میزان تعرفه‌های وارداتی را بالا ببریم. به طور مثال اگر تجهیزات پزشکی که در داخل تولید می‌شود مشابه وارداتی دارد به طور حتم با بالا رفتن تعرفه‌ها واردات آن توجیه‌پذیر نخواهد بود و وارد کنندگان در یک بازه زمانی نسبت به واردات کالاهای اقدام می‌کند که برای شرکتش با آورده مالی همراه باشد.

سیاست درست در حوزه واردات تجهیزات پزشکی این است که حامی افزایش تعرفه‌ها به جای بستن درهای واردات تجهیزات پزشکی به کشور باشیم. بنده صرفا حامی افزایش میزان تعرفه‌ها و یا بستن درهای واردات تجهیزات پزشکی به کشور نیستم، بلکه معتقدم که اگر قرار است بین جلوگیری از واردات تجهیزات پزشکی و بالا بردن میزان تعرفه‌ها یکی را انتخاب کنیم، افزایش میزان تعرفه‌ها تصمیم درست‌تری است.

در کمیته فنی اداره کل نظارت و ارزیابی تجهیزات و ملزومات پزشکی سازمان غذا و دارو باید به سمت و سوی بررسی میزان تعرفه‌ها گام برداریم و نباید در جهت جلوگیری از واردات تجهیزات پزشکی حرکت کنیم. به نظر بنده ساختار تعیین تعرفه‌ها برای وارد کنندگان مناسب است و برای تولید کنندگان با ضعف‌هایی مواجه است. تولید کنندگان حق دارند که مطالبه افزایش میزان تعرفه‌ها را داشته باشد و وارد کنندگان حق دارند که برای آنها مجوز واردات تجهیزات پزشکی صادر شود، بنابراین باید بتوانیم توازنی را در این راستا بین حقوق تولید کنندگان و وارد کنندگان ایجاد کنیم.

در حال حاضر هم تولید کنندگان و هم وارد کنندگان نسبت به سیاست‌های اعمال شده معترض‌اند، وارد کنندگان معتقدند که نباید جلوی واردات تجهیزات پزشکی گرفته شود و تولید کنندگان نیز در ارتباط با واردات برخی تجهیزات و پایین بودن میزان برخی تعرفه‌ها معترض هستند.  تاکید می‌کنم باید حتی در ارتباط با کالاهای وارداتی که تولید مشابه داخلی دارند سیاست ممنوعیت واردات اتخاذ نکنیم و تا حدی میزان تعرفه‌ها را بالا ببریم که برای وارد کنندگان توجیه اقتصادی نداشته باشد. نباید به وارد کنندگان بگوییم که چه کالایی را وارد کنند و چه کالایی وارد نکنند و با تعیین درست تعرفه‌های وارداتی کار به نحوی پیش ببریم که واردات کالاهای مشابه تولید داخل توجیه اقتصاد نداشته باشد. اگر بتوانیم در کنار کارگروه تسهیل تجارت در سازمان غذا و دارو کارگروهی را نیز به منظور ارزیابی تعرفه‌ها تشکیل دهیم، قطعا این مساله نیز می‌تواند اثرات مطلوبی داشته باشد.

احتمال بسیار زیاد بازگشت پدیده قاچاق و افزایش قیمت‌ها

مساله قابل تاملی که باید به آن اشاره کرد این است که با سیاست اتخاذ شده در راستای پرداخت مطالبات شرکت‌های وارد کننده تجهیزات پزشکی و دیرکرد پرداخت‌ها، قاچاق نیز دیگر برای قاچاقچیان در این حوزه توجیه‌پذیر نیست. حتی افرادی که در حوزه تجهیزات پزشکی تجارت سیاه می‌کنند نیز دیگر به پولشان نمی‌رسند، چرا که در این حوزه پرداخت مطالباتی وجود ندارد و زمانی که قاچاقچی، تجهیزات پزشکی را به کشور وارد می‌کند نمی‌تواند دریافتی داشته باشد تا کالای خود را به فروش برساند بنابراین دیگر این اقدام برایش به صرفه نیست.

بعد از طرح تحول سلامت میزان قاچاق کالا در حوزه تجهیزات پزشکی بسیار کاهش یافت و به جرات می‌توان گفت جلوی ۸۰ درصد واردات غیرقانونی در این بخش گرفته شد. باید بدانیم در حال حاضر دلال‌بازی در حوزه پزشکی قطع شده، اما اگر مطالبات وارد کنندگان تجهیزات پزشکی طی چند ماه آینده پرداخت نشود با بازگشت پدیده  دلالی در حوزه تجهیزات پزشکی مواجه می‌شویم.

بازگشت فرآیند دلالی در حوزه تجهیزات پزشکی نیز بدین صورت خواهد بود که با توجه به دیرکرد پرداخت مطالبات شرکت‌های وارد کننده تجهیزات پزشکی و افزایش مدت زمان این پرداخت‌ها به بیش از ۲۰ ماه، وارد کنندگان تصمیم می‌گیرند محصولات وارداتی را به افرادی تحویل دهند که به آنها پرداخت مالی خواهند داشت. آن افراد نیز با در نظر گرفتن سهم خود و افزایش قیمت تجهیزات پزشکی آن را به افراد یا مراکز درمانی به فروش می‌رسانند که این فرآیند با افزایش قیمت نهایی تجهیزات پزشکی همراه خواهد بود. اتفاقی که در این روند رخ می‌دهد این است که کماکان با بازگشت پدیده دلالی  در حوزه تجهیزات پزشکی، مدت زمان پرداخت مطالبات به کمتر از ۲۰ ماه کاهش نخواهد یافت، اما در این بین با افزایش دو یا چند برابری میزان تجهیزات پزشکی روبه‌رو خواهیم بود.

تنها راه‌حلی که پیش‌روی جلوگیری از بازگشت دلالی در حوزه تجهیزات پزشکی و افزایش چند برابری قیمت این تجهیزات وجود دارد، پرداخت مطالبات شرکت‌های وارد کننده تجهیزات پزشکی طی چند ماهه اخیر است و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باید این اتفاق را هرچه سریع‌تر در دستور کار قرار دهد.