واکاوی حقوقی 2030

 روزنامه قانون در گزارشی سند آموزشی یونسکو 2030 را از لحاظ حقوقی بررسی کرد و نوشت:در مورد سند آموزش 2030 بحث‌های بسیاری مطرح و انتقادات بسیاری نیز به آن وارد شده است. متاسفانه طی مدت انتخابات از این سند به عنوان ابزاری علیه دولت استفاده شد.

در ادامه این گزارش می خوانیم:شاید به تصور برخی، انتخابات، فقط صحنه برد و باخت بود و باید به هر قیمتی، برد حاصل می‌شد. شاید برخی نامزدها نیز فکر می‌کردند با فریب اذهان عمومی، خواهند توانست آرای بیشتری کسب کنند. توهین، نشر اکاذیب و افترا به سایر رقبا، از مواردی بود که در مناظره‌ها، همه شاهد آن بودند. در این میان نیز نامزدی با دستاویز قراردادن برخی از موضوعات، سعی در تخریب رقیب یا به عبارت بهتر، رییس دولت یازدهم داشت. یکی از مواردی که رقیب روحانی بسیار روی آن مانور داد و به خوبی توانست طرفداران خود را در مورد آن قانع کند، سند آموزشی 2030 بود. 

حامیان این نامزد از این سند برای وارد آوردن فشار بر دولت در ایام انتخابات و تخریب چهره آن به‌خصوص در میان قشر متدین و مذهبی کشور استفاده کردند و با استدلال‌های قوی و ارائه موارد خلاف واقعیت از این سند، مانند انتشار شایعه پذیرش آموزش همجنسگرایی در مدارس یا شایعه توزیع کتابی در خصوص آموزش‌های جنسی در نمایشگاه کتاب، به این موضوع دامن زدند.

**سند آموزشی 2030 چیست و با چه اهدافی تنظیم شده است؟

این سند اواخر آذر سال گذشته (سال 2015 میلادی) با هدف ارتقای سطح سواد و افزایش کیفیت آموزش با 17 هدف اصلی و 169 هدف ویژه و برای اقدام عملی همه کشورها در تحقق حکومت یکپارچه، در سازمان ملل ارائه شد. در آن زمان وزیر آموزش و پرورش وقت به عنوان نماینده ایران هنگام تنظیم این سند در این سازمان حضور داشت و در سخنان خود دراین نشست عنوان کرد ، مفادی از این سند که با مبانی فرهنگی و اعتقادی جمهوری اسلامی ایران مغایرت داشته باشد، اجرایی نخواهد شد.

در این راستا با توجه به نگرانی‌هایی که برخی در مورد این سند ایجاد کرده‌بودند، رهبر انقلاب با اشاره به اینکه بسیاری از موارد مطروحه در این سند، در اسناد بالادستی و به ویژه سند تحول بنیادین مطرح شده است، اظهار داشتند: «جمهوری اسلامی ایران تسلیم سندهایی مانند 2030 یونسکو نخواهد شد. به‌چه‌مناسبت یک مجموعه به‌اصطلاح بین‌المللی که قطعا تحت نفوذ قدرت‌های دنیاست، این حق را داشته باشد که برای ملت‌های دنیا تکلیف مشخص کند؟».

به دنبال آن دولت با صدور بیانیه‌ای درباره سند 2030 تاکید کرد، فرمایش‌های ارزشمند و حکیمانه مقام معظم رهبری در خصوص سند «چارچوب اقدام آموزش 2030»، که در 17 اردیبهشت 1396 مطرح شد از همان لحظه، مورد توجه و اهتمام جدی دولت قرار گرفت. 

در این بیانیه در مورد برخی مطالب خلاف واقعیت در مورد این سند توضیحات مبسوطی ارائه شده بود، از جمله اینکه درتصویب «چارچوب اقدام آموزش 2030»یونسکو، از هیچ کشوری درخواست امضاء نشده است چرا که اصولا در بین اسناد یونسکو، به جز پیمان‌نامه‌ها که جنبه الزامی دارند و باید به تایید مجالس کشورها برسند، هیچ سند دیگری مورد امضای فیزیکی واقع نمی شود. همچنین در این بیانیه از حق تحفظ ایران در مورد برخی از موضوعات که مغایر با مبانی فرهنگی و دینی است، توضیحاتی ارائه شده بود.

همچنین روحانی پس از پیروزی در انتخابات در نشست خبری که دو روز گذشته برگزار شد، با توجه به برخی از نگرانی‌ها در ارتباط با سند 2030 گفت: «وزرای ما شامل وزیر خارجه، علوم و آموزش و پرورش نامه‌ای خدمت مقام معظم رهبری نوشتند و مفصل مساله 2030 را توضیح دادند که جمهوری اسلامی ایران تحفظ خود را حفظ کرده است و اگر خلاف فرهنگ و ارزش های ملی بود، به آن توجهی نمی‌کردند». 

وی ادامه داد: «ظاهرا گزارش‌هایی به رهبری دادند که ایشان را نگران کردند. من درسخنرانی‌هایم پیش از این به ایشان اطمینان دادم و الان نیز این اطمینان را می‌دهم که مشکلی در ارتباط با مساله 2030 وجود ندارد. نه تنها این سند بلکه تمام سندهای بین‌المللی یا در مجلس یا به عنوان سند بالادستی تصویب می‌شوند».

روحانی با بیان اینکه «آموزش‌وپرورش برای نظام جمهوری اسلامی ایران از اهمیت بالایی برخوردار است»، گفت: «متاسف هستم که عده‌ای در دوران انتخابات از این موضوع سوءاستفاده و اعلامیه‌های دروغ پخش کردند». با توجه به اهمیت موضوع که نگرانی‌هایی در جامعه به همراه داشت، موضوع را با نمایندگان مجلس مطرح کردیم و نظرات آن‌ها را در مورد این سند جویا شدیم.

**استفاده ابزاری از سند 2030 غیراخلاقی بود

داوود محمدی نائب / رییس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس

در مورد سند آموزش 2030 بحث‌های بسیاری مطرح و انتقادات بسیاری نیز به آن وارد شده است. متاسفانه طی مدت انتخابات از این سند به عنوان ابزاری علیه دولت استفاده شد.

اما در مورد این سند یادآوری چند نکته ضروری است. نخست اینکه باید گفت سند آموزش 2030 درواقع بیانیه‌ای است که توسط یونسکو تنظیم شده و سندی الزام آور نیست. دوم اینکه، کشور جمهوری اسلامی ایران به اعتبار عضویت در سازمان ملل و همچنین یونسکو، در جلسات تنظیم این بیانیه حضور داشته ‌است و با توجه به شرکت مسئولان کشور در مجامع بین المللی، وزیر آموزش و پرورش نیز در این جلسه شرکت کرد. البته آن زمان، آقای فانی در این جلسه، ضمن یادداشتی اعلام می‌کند هرنوع مطلب، عنوان یا مفادی از این بیانیه که منطبق بر مبانی اعتقادی و دینی کشور جمهوری اسلامی ایران نباشد، مورد تایید نخواهد بود.

سوم اینکه، این سند یا بیانیه الزام آور نیست. به عبارت دیگر الزامی برای اجرای آن وجود ندارد و کشورها می‌توانند آن را اجرایی کنند یا اینکه آن را اجرا نکنند. نکته مهم این است که در کشورما تاکنون این بیانیه اجرایی نشده است و به عبارت بهتر هیچ زمینه اجرایی برای این بیانیه در آموزش و پرورش فراهم نشده است. در مورد مفاد بیانیه آموزش 2030 لازم به گفتن است که این بیانیه هم شامل موارد مثبت و هم موارد منفی است.

هرچند که بسیاری از مطالب مثبت آن در اسناد بالادستی کشور به طریق اولی مطرح شده است. برای مثال سند تحول بنیادین در آموزش و پرورش و سند نقشه جامع کشور که اسنادی تعیین کننده برای اجرا در کشور هستند، به اکثر مواردی که در این بیانیه اشاره شده، پرداخته است. همان‌طور که مقام معظم رهبری نیز تاکید داشتند، سند تحول بنیادین باید اجرایی شود زیرا ایشان معتقدند در این سند به تمامی آنچه نیاز آموزش کشور است، اشاره شده‌است. 

پس باید گفت، تعلیم و تربیت در سیستم حاکمیت ما برنامه دارد و به صورت مشخص نیز تعریف شده است. در این راستا هر آنچه که مطابق مبانی اعتقادی و دینی ما باشد، باید اجرایی شود. آموزش وپرورش باید سند تحول بنیادین را معیار قرار داده و در چارچوب آن عمل کند. موارد مخالف و متناقض با این سند، نباید اجرایی شود.البته ناگفته نماند که کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، جلسات متعددی با حضور مسئولان آموزش و پرورش برگزار کرد و این مسئولان توضیحاتی در مورد این بیانیه ارائه کردند. درآخرین جلسه که در این کمیسیون برگزار شد و بنده نیز مسئول جلسه بودم، به مسئولان آموزش و پرورش اطلاع دادیم که برخی از موضوعات مطرح در این بیانیه با مبانی اعتقادی و اخلاقی در تعارض است و در این زمینه تذکرات لازم به مسئولان داده شده است. پس باید بگویم با توجه به این موارد، اجرای این بیانیه منتفی است.در خاتمه باید گفت طرح و پررنگ کردن این بحث در آستانه انتخابات، کاری خلاف اخلاق بود زیرا برخی از نامزدها از این بیانیه به عنوان وسیله تبلیغاتی علیه دولت استفاده کردند که عمل نادرستی بود.ما در کشوری زندگی می‌کنیم که مبانی اعتقادی، دینی و اخلاقی در آن حاکم است و متوسل شدن به دروغ برای پیشبرد اهداف، مذموم بوده و بدون‌شک، عملی غیراخلاقی خواهد بود.

**اهداف سیاسی را درگیر امور کارشناسی و اداری نکنیم

میر حمایت میرزاده/ سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات

سند آموزشی 2030 سال 2015 توسط وزرای آموزش و پرورش 160 کشور جهان تنظیم و مورد توافق واقع شده‌است. این سند (که در واقع بهتر است به عنوان توافقنامه بین المللی از آن یاد کنیم)، نه اولین توافقنامه‌ای است که در سطح بین المللی تنظیم شده است و نه اینکه آخرین آن خواهد بود. برای مثال سال‌های پیش نیز توافقنامه‌ای در داکا، به عنوان آموزش برای همه تنظیم شد.

ریشه‌کن کردن بی‌سوادی، برابری آموزشی برای تمامی افراد مانند معلولان، فقیر و غنی، شهری وروستایی و حتی میان زنان و مردان از جمله مواردی است که در این سند به آن اشاره شده است.کشورهای جهان توافق کردند تا سال 2030 مفاد آن را محقق کنند. همچنین در این سند در زمینه عدالت اجتماعی و فعالیت‌های پژوهشی، توافقاتی حاصل شده بود . اما مهم این است که در این نشست (هنگام تنظیم این توافقنامه)، وزیر آموزش و پرورش وقت، در مقدمه صحبت‌های خودش اشاره داشت که جمهوری اسلامی ایران در اسناد بالادستی خود مانند سند تحولات بنیادین، بسیاری از این موارد را در دستور کار خود دارد و همچنین به خط قرمزهای نظام مانند مسائل فرهنگی و اعتقادی نیز اشاره کرد. پس مفادی از این سند که با مبانی فرهنگی و اعتقادی کشور مغایرت داشته باشد، اجرایی نخواهد شد.

متاسفانه برخی افراد در مورد آموزش جنسی که در این سند وجود دارد، انتقاداتی مطرح می‌کنند. باید گفت که این موضوع به معنی رواج فرهنگ غربی در کشور نیست. در حال حاضر نیز واحدی به عنوان دانش خانواده یا جمعیت شناسی در دانشگاه‌های ما تدریس می‌شود که این آموزش برای دخترها توسط مدرس خانم‌ و برای پسران نیز توسط مدرس آقا تدریس می‌شود. اوایل انقلاب، شهید پاک‌نژاد (یکی از شهدای 72 دوتن) در کتاب اولین دانشگاه و آخرین پیامبر (که چند جلدی نیز هست) در مورد روابط زناشویی آمورش‌هایی را مطرح کرد که البته باید گفت این به معنای ترویج سبک غربی نیست و ضرورت دارد این مسائل، با رعایت ملاحظات ایرانی، اسلامی و اعتقادی به افراد به خصوص جوانان و نوجوانان آموزش داده شود .

اما با توجه به فرمایش‌های رهبر معظم انقلاب مبنی بر اجرایی شدن سند تحول بنیادین که سال‌ها قبل در کشور تنظیم شده است، وزارت آموزش و پرورش، دولت و مجلس باید تلاش جدی در اجرای سند تحول بنیادین داشته باشند. به این ترتیب باید گفت پرونده سند آموزشی 2030 در کشور بسته خواهد شد.

اما اینکه این بحث در آستانه انتخابات و علیه نامزدی مطرح شود، بی‌شک درست نیست و باید گفت این افراد با مانورروی این سند، اهداف دیگری را دنبال می‌کردند. از خداوند متعال بخواهیم که عزت نفس به ما عطا کند تا بتوانیم هوای نفس خود را مهار کنیم. در مورد آنچه می‌گوییم و می‌نویسیم، خداوند را ناظر خود قرار دهیم و اهداف سیاسی را درگیر امور کارشناسی و اداری نکنیم زیرا ممکن است مسیر، سرنوشت و آینده کشور تغییر پیدا کند.

**عدم انطباق مفاد این سند با مبانی فرهنگی و اعتقادی کشور

علیرضا سلیمی/ دبیر کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس

با نگاهی دقیق به سند آموزشی 2030 متوجه می‌شویم برخی از مباحث که با زیرکی در این سند گنجانده شده است، با مبانی فرهنگی، دینی و اعتقادی کشور ما منطبق نیست. برای مثال شروع آموزش مباحث جنسی به کودکان از دوران دبستان یا بحث کاهش جمعیت که نشان‌دهنده عقیده سکولار(مبنی بر جدایی نهادهای حکومتی از نهادهای مذهبی) است، ترویج فرهنگ غرب خواهد بود یا آنکه تغییرات در کتب درسی یا اعلام اطلاعات آموزشی خشونت‌بار باعث جهت‌گیری لیبرال افکار کودکان می‌شود. در این زمینه لازم به یادآوری است که با آموزه‌های کارشناسی‌شده و منطبق برگزاره‌های اسلامی می‌توان اقدامی شایان در مسیر اعتلای نسل جوان انجام داد.

اما نکته مهم در این سند، عدم تشابه تعریف خانواده در فرهنگ ما با این تعریف در فرهنگ غرب است. 

به عبارت دیگر در این سند، سه مدل خانواده مطرح شده است. دو زن با بچه یا دو مرد با بچه( بچه‌ای که به فرزندی قبول کرده‌اند) و زن و مرد و بچه که به عبارتی ترویج بحث همجنسگرایی خواهد بود. این موضوع به هیچ عنوان با مبانی فرهنگی و اعتقادی ما منطبق نیست.

مورد دیگر نیز نظارت مستشاران خارجی بر بحث آموزش کشور است. ممکن است این سوال مطرح شودکه بر چه اساسی قرار است این افراد بر آموزش کشور ما نظارت داشته باشند؟

اما در مورد اینکه گفته می‌شود وزیر آموزش و پرورش، هنگام تنظیم این سند اعلام کرد که مفادی از این سند که با مبانی فرهنگی و دینی ما مغایرت داشته باشد، قابل اجرا نخواهد بود نیز باید گفت، این سند به صورت یکجا و بدون تغییر در مجلس مطرح شد.

حال این سوال مطرح است که چرا قبل از اینکه این سند در مجلس مطرح شود، تغییراتی در آن اعمال نشد؟ اصولا باید مواردی که مغایر با فرهنگ ماست، به صورت واضح و روشن بیان می‌شد و اینکه آیا یونسکو تعریف خانواده که در فرهنگ ما و مطابق با مبانی دین ماست را خواهد پذیرفت؟ 

به عبارت دیگر، آیا یونسکو می‌تواند تعریف خود را از خانواده تغییر دهد؟ این مواردی است که دغدغه ماست. البته این بحث مهمی است که رهبر انقلاب مطرح کردند و برای استفاده در روند انتخابات نبود.

اما به طورکلی باید گفت اجرای سند 2030 باعث خواهد شد فرهنگ ایرانی آرام آرام جای خود را به فرهنگ غربی بدهد که به همین دلایل رهبری نیز با اجرای سند مخالفت کردند.هرچند که گفته می‌شود این سند الزام آور نیست و همچنین اینکه ما حق تحفظ داریم، اما باید دید این حق تحفظ در چه مواردی است؟ آیا کشورهای عضو حق تحفظ ما را پذیرفته‌اند؟ مشکل عمده ما این است که حق تحفظ را نمی‌پذیرند تا بتوانیم برخی از مفاد این سند را تغییر دهیم.

* منبع: روزنامه قانون؛ 1396،3،3