مأموریت معلم؛ اطمینانی برای ایران

 روزنامه وقایع اتفاقیه در گفت و گو با محمد شریعتی‌دهاقانی، تحلیلگر مسائل خاورمیانه و رایزن سابق فرهنگی ایران در لبنان و سوریه نوشت: با آغاز دور جدید آتش‌بس بین نیروهای مخالف و دولت سوریه در 30 دسامبر 2016 (10دی 1395)، توجهات رسانه‌های خبری بیش از پیش به تحولات سوریه معطوف شده است.

در ادامه این گفت و گو می خوانیم: در این میان، حضور‌نداشتن ایران در میان طرف‌های اصلی توافقنامه جدید آتش‌بس، به‌ عنوان رویدادی غیر‌قابل پیش‌بینی، مورد توجه رسانه‌های داخلی کشور قرار گرفت اما واکنش مقامات ایرانی اعم از وزیر امورخارجه و رئیس‌جمهوری، نشانگر آن بود که روند کلی آتش‌بس و مفاد آن، مورد توافق ایران بوده است. در این ‌میان، سفر وزیر امورخارجه سوریه به تهران روز گذشته، یعنی یک روز پس از اجرایی‌شدن دور جدید آتش‌بس، بسیار قابل‌توجه است.سفر یکروزه ولیدالمعلم، وزیر امورخارجه کشور سوریه، به ایران و دیدار او با مقامات بلند‌پایه کشور را می‌توان نوعی اطمینان‌خاطر بخشیدن و مطمئن‌‌شدن ایران از روند تحولات سوریه قلمداد کرد. در سفر اخیر، مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهوری سوریه و هیأت سیاسی امنیتی بلند‌پایه سوری، وزیر امور خارجه این کشور را همراهی می‌کنند.

**تأکید بر آتش‌بس پایدار

همچنین در این سفر دیپلماتیک، ولید‌المعلم وزیر امورخارجه سوریه، با حضور در محل وزارت امور‌خارجه، با محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران دیدار کرد. دیدار ظریف با المعلم در سه دور برگزار شد که دور سوم آن به ‌صورت خصوصی بود. در این دیدارها، آخرین تحولات سوریه از‌جمله آتش‌بس پایدار، کمک‌های انسانی، مبارزه با گروه‌های تروریستی، ابتکارات سیاسی مطرح‌شده برای گفت‌وگو و صلح در این کشور به تفصیل مورد گفت‌وگو و تبادل‌نظر قرار گرفت.

در‌این‌میان، ظریف بر آتش‌بس پایدار و تعهد تمامی جناح‌ها بر آتش‌بس و توافق انجام‌شده تأکید کرد. این موضوع، نشانگر موضع و رویکرد مثبت ایران نسبت به تحولات اخیر کشور سوریه است. در این میان، نزدیکی مواضع ترکیه به محور روسیه و ایران، بسیار قابل‌توجه بوده و تهران امیدوار است که با تعهد آنکارا به توافق، زمینه برقراری ثبات و امنیت در کشور سوریه فراهم شود.

**ادامه جنگ علیه تروریست‌های داعش و جبهه‌النصره

در میانه این سفر دیپلماتیک، مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهوری سوریه، علی مملوک، بعدازظهر دیروز با حضور در دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی با همتای ایرانی خود در مورد آخرین تحولات سوریه رایزنی و گفت‌وگو کرد. سرلشکر علی مملوک در دیدار خود با شمخانی، آخرین تحولات امنیتی و میدانی در فرایند همکاری مشترک دو کشور در مبارزه با تروریسم تکفیری، تبادل‌نظر درباره اقدامات و ابتکارات سیاسی مشترک برای حفظ آتش‌بس و ایجاد زمینه برای آغاز گفت‌وگوهای سوری- سوری و اتخاذ تدابیر لازم برای جلوگیری از بازسازی توان عملیاتی و روحی گروه‌های تروریستی پس از شکست در حلب را مورد بحث و تبادل‌نظر قرار دادند.

در این دیدار، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی و هماهنگ‌کننده اقدامات سیاسی، امنیتی و دفاعی ایران با سوریه و روسیه، بازگشت گروه‌های مسلح به میز مذاکره و پذیرش شروط آتش‌بس دولت را حاصل دستاوردها و پیروزی‌های میدانی، به‌ویژه آزادسازی شهر راهبردی حلب دانست و افزود: باتوجه به سوابق بدعهدی و نقض آتش‌بس در گذشته از سوی این گروه‌ها، تنها ضمانت پایبندی این مسلحان به توافقات، حفظ اقتدار نظامی و تسلط بر تحرکات و فعالیت‌های آنان است.

شمخانی بر این امر تأکید کرد که هر مسیر سیاسی و گفت‌وگویی که منجر به تضعیف حاکمیت دولت فراگیر و قانونی این کشور بر تمام سرزمین سوریه شود یا بخواهد بخشی از سرزمین سوریه را در اختیار گروه‌های تروریستی یا اشغال نظامی خارجی قرار دهد، برخلاف منافع مردم و تهدیدی برای کشورهای منطقه و محکوم به شکست خواهد بود. همچنین، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی، آزادی حلب را نقطه‌ عطفی در تحولات سیاسی- نظامی سوریه و معادلات قدرت در منطقه ذکر کرد و یادآوری کرد: جنگ با تروریست‌های داعش و جبهه‌النصره در سوریه ادامه خواهد داشت و گروه‌های مسلحی که از جبهه تروریسم پیروی نمی‌کنند، باید از فرصت آتش‌بس استفاده کرده و به میز مذاکره با دولت قانونی سوریه بازگردند.

همچنین، تنها مسیری که می‌تواند آرامش و امنیت را به سوریه بازگرداند، مبارزه بی‌امان با تروریسم و تمرکز بر گفت‌وگوهای سوری- سوری برای دستیابی به توافقی ملی به منظور برگزاری انتخاباتی فراگیر است. ابراز این سخنان از سوی این مقام امنیتی ایرانی، در شرایطی است که بر‌اساس توافقنامه آتش‌بس میان روسیه و ترکیه، گروه‌های تروریست داعش و جبهه‌النصره مشمول آتش‌بس نخواهند شد؛ ازاین‌رو، سخنان شمخانی تأییدی بر مفاد توافقنامه است. علاوه‌براین، متن سخنان شمخانی، تأکید مجدد بر مواضع ایران مبنی‌بر راه‌حل داخلی بحران سوریه است؛ به این معنی که آینده سوریه را باید خود نیروهای داخلی آن کشور بدون دخالت نیروهای خارجی تعیین کنند.

**ابعاد اهمیت سفر هیأت دیپلماتیک سوری

مهم‌ترین بُعد اهمیت سفر ولید‌المعلم را می‌توان با آتش‌بس اخیر این کشور مرتبط دانست. این سفر دیپلماتیک مقام بلند‌پایه سوری به تهران نشان داد که ایران نسبت به روند توافقنامه و آینده سیاسی کشور سوریه بسیار حساس است. در همین ارتباط، استقبال و خوشبینی مقامات و شخصیت‌های سیاسی ایران بسیار قابل‌توجه است. رئیس‌جمهوری، حسن روحانی با استقبال از تحول جدید در سوریه، از نشست آینده ایران، روسیه و ترکیه در آستانه ابراز خرسندی کرد؛ همچنین، علی مطهری نیز در مورد آتش‌بس در سوریه گفت: این آتش‌بس تاکنون مثبت بوده و دستاورد خوبی برای جمهوری‌اسلامی ایران، روسیه و ترکیه محسوب می‌شود؛ امیدواریم که این مسئله پایدار بماند زیرا ترکیه درخواست‌هایی مبنی ‌بر خروج نیروهای مقاومت داشته است. از نظر مطهری، اگر آنها به اختلاف نرسند و این تصمیم پایدار بماند، آتش‌بس تصمیم خوبی بوده و دستاورد خوبی محسوب می‌شود که بعد از آزاد‌سازی حلب به دست آمده است.

**سفر معلم برای هماهنگ‌شدن مواضع ایران و سوریه

در راستای تحلیل دقیق‌تر این موضوع «وقایع‌اتفاقیه» با محمد شریعتی‌دهاقانی، تحلیلگر مسائل خاورمیانه و رایزن سابق فرهنگی ایران در لبنان و سوریه گفت‌وگو داشته است. شریعتی‌دهاقانی سفر ولید المعلم به تهران را بسیار حساس ارزیابی کرد؛ به‌ویژه این نکته بسیار حائزاهمیت است که علی مملوک، مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهوری سوریه، او را همراهی می‌کرد. این موضوع نشانگر این است که در جریان مذاکرات، مسائل امنیتی بسیار مطرح بوده است.

او در ارتباط با میزان اعتماد ایران به آتش‌بس و مذاکرات اخیر نسبت به بحران سوریه ابراز کرد: متأسفانه در رخدادهای اخیر، حتی سوری‌ها هم به دیگر طرف‌ها اطمینان و اعتماد ندارند و سفر اخیر هیأت بلندپایه آنها به تهران را می‌توان تلاش برای هماهنگ‌شدن مواضع ایران و سوریه قبل از اجلاس آستانه دانست که دو طرف بتوانند موضع مشترکی داشته باشند اما از هم‌اکنون مشخص نیست که آیا طرح قطعنامه روسیه، در جلسات اخیر شورای امنیت به رأی گذاشته خواهد شد یا خیر. واقعیت آن است که برخی از مفاد توافقنامه اخیر مبهم است. هم‌اکنون مخالفان دولت مرکزی سوریه ادعا کرده‌اند قراردادی که آنها با روسیه امضا کرده‌اند؛ با قراردادی که دولت بشار اسد با روسیه امضا کرده، متفاوت است.

این تحلیلگر مسائل خاورمیانه خاطرنشان کرد: این موانع، احتمالا برای آینده توافق اخیر مشکل‌ساز شود. آن‌چنان که بر‌اساس برخی شواهد، درگیری‌ها در درعا و دمشق همچنان ادامه دارد. هر چند امید زیادی به آتش‌بس و پایان بحران سوریه وجود دارد اما باید منتظر ماند و میزان هماهنگی میان نیروها را مشاهده کرد که تا چه اندازه به نتیجه خواهند رسید.

همچنین، شریعتی‌دهاقانی در ارتباط با این موضوع که اسم ایران در میان بانیان توافق نیامده است به «وقایع‌اتفاقیه» گفت: این موضوع، در نوع خود می‌تواند مشکل‌ساز باشد. هرچند روسیه گزارش‌ها را به ایران اعلام می‌کرد اما محور اصلی، ترکیه و روسیه بودند. در‌مجموع، به نظر می‌رسد می‌توان این واقعه را نوعی اعتماد ایران به روسیه یا توافق از پیش‌تعیین‌شده دانست، به این معنی که ایران در پیشانی مسئله قرار نگیرد.

*منبع: روزنامه وقایع اتفاقیه، 1395.10.12