نظام بانکداری اسلامی، علاوه بر تلاش برای حذف ربا، می‌کوشد با نوآوري در طراحي محصولات بانکي و همچنين تخصيص کارويژه‌ها به نهادهاي حاضر در اين نظام، اهداف اقتصاد اسلامي را محقق سازد. يكي از ابزارهاي تحقق اين اهداف، قرض‌الحسنه است.
نظام بانکداری اسلامی، علاوه بر تلاش برای حذف ربا، می‌کوشد با نوآوري در طراحي محصولات بانکي و همچنين تخصيص کارويژه‌ها به نهادهاي حاضر در اين نظام، اهداف اقتصاد اسلامي را محقق سازد. يكي از ابزارهاي تحقق اين اهداف، قرض‌الحسنه است.
اگر بخواهیم از مختصات بانکداری اسلامی بگویيم، مي‌توانيم به ويژگي‌هاي خاص آن مانند حذف ربا، انجام معاملات و قراردادها بر اساس عقود اسلامي، شفافيت و توجه به اخلاق بانکداري اشاره کنيم. همچنين بايد توجه داشت، بانکداري اسلامي، صرفاً بانكداري بدون ربا نيست، يعني بانكداري اسلامي تنها با حذف ربا محقق نمي‌شود و لازمه يك نظام بانكي اسلامي، حركت در مسيري است كه مباني اسلامي اقتصاد، در آن لحاظ شده باشد.
وجه تمایز بانکداری اسلامی و بانکداری رايج
در بانکداری اسلامی، رعایت عدالت اقتصادی، مشارکت در ريسک و سود و زيان، توجه به کارايي اقتصادي و رعايت تناسب بخش حقيقي و پولي، از جمله اهدافي هستند كه دستيابي به آن‌ها، با استفاده از ابزارهايي مانند قرض‌الحسنه محقق مي‌شود.
در نظام مالی اسلامی، قرض‌الحسنه پاسخگوی نیاز افرادي است که نه توان اقتصادي‌شان آن‌قدر پايين است که صدقه بگيرند و نه آن‌قدر توانمند هستند که بتوانند با استفاده از ساير عقود و قراردادها، از روش‌هاي مشارکتي استفاده كنند.
قرض‌الحسنه در نظام بانکی ایران
در قانون بانکداری بدون ربا، قرض‌الحسنه به‌عنوان یکی از عقود اسلامی تعريف شده که به موجب آن، يکي از طرفين (قرض‌دهنده) مقدار معيني از مال خود را به طرف ديگر (قرضگيرنده) تمليك مي‌كند كه قرضگيرنده مثل و يا در صورت عدم امكان، قيمت آن را به قرض‌دهنده، رد مي‌كند.
قرض‌الحسنه در ایران، سابقه‌ای قدیمی‌تر از قانون بانکداري بدون ربا دارد که در سال ۱۳۶۲ تصويب شد. پيش از ورود عقد قرض‌الحسنه به نظام بانکي، صندوق‌هاي قرض‌الحسنه عهده‌دار جمع‌آوري وجوه خيرخواهان و پرداخت وام به متقاضايان بودند.
استدلال‌های موافق و مخالف وجود قرض‌الحسنه در نظام بانکی
پس از تصویب قانون بانکداری بدون ربا، قرض‌الحسنه نیز به‌عنوان یکي از قراردادها يا عقود، در بانک‌هاي کشور به كار برده شد. برخي از همان ابتدا، استدلال مي‌كردند كه با توجه به ماهيت قرض‌الحسنه و بانك، نمي‌توان اين دو را در كنار يكديگر قرار داد و قرض‌الحسنه با توجه به ماهيت خود يعني قرض، در تضاد با اهداف سودآوري بانك است.
در مقابل، گروهی دیگر، قرض‌الحسنه را به‌عنوان یکی از عقود اسلامي در نظام بانکي کشور پذيرفتند و آن را منبعي کم‌هزينه براي بانك و همچنين وامي كم هزينه براي متقاضيان دانستند.
بانک‌های تخصصی، احیاگر قرض‌الحسنه در بانکداری اسلامي
دسته اول، تحلیل‌هایی بود که ماهیت قرض‌الحسنه و بانک را در تضاد با يکديگر مي‌دانست و دسته دوم، تحليل‌هاي نسبتاً جديدي بودند که كارويژه‌هايي براي انواع بانك‌ها در نظر مي‌گرفتند و اعتقاد داشتند كه لازم است تا بانك‌هاي تخصصي در زمينه‌هاي مختلف تأسيس شوند و بانك تخصصي قرض‌الحسنه نيز يكي از آن‌هاست.
بانک قرض‌الحسنه مهر ایران یکی از بانک‌هایي است که بر اساس استدلال گروه دوم، در سال ۱۳۸۶ به عرصه بانكداري كشور وارد شد. مهر ايران، به‌عنوان نخستين بانك قرض‌الحسنه كشور پيش‌قراول اين گروه از بانك‌ها شد تا نشان دهد فعاليت بانك‌هاي تخصصي قرض‌الحسنه مي‌تواند اين سنت پسنديده را احيا و ترويج كند.
ارتقای کارایی در نخستین بانک تخصصي قرض‌الحسنه
بانک قرض‌الحسنه مهر ایران توانسته ابتکار عمل در بانکداری اسلامی را با تمرکز بر قرض‌الحسنه در دست گیرد و نه تنها در ايران، بلكه در بين ساير مؤسسات مالي و بانك‌هاي اسلامي در سطح بين‌الملي نيز بار ديگر نگاه‌ها را به جايگاه قرض‌الحسنه در بانكداري اسلامي، جلب كند.
منابع مجاز این بانک، حساب‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز و جاری هستند که به انواع وام قرض‌الحسنه با کارمزد حداکثر چهار درصدی، تخصيص داده مي‌شوند.
نظر شما
