مریم میرزاخانی معادله مرگ را نوشت

 روزنامه آفتاب یزد در گزارشی از درگذشت ملکه ریاضی جهان نوشت: روز 13 اردیبهشت ماه سال 56 نابغه‌ای چشم به جهان گشود. مریم میرزاخانی تا دبیرستان هیچ وقت فکر نمی‌کرد ریاضیات هم می‌تواند جذاب باشد.

در ادامه این گزارش می خوانیم: او مجذوب داستان‌های هیجان‌انگیز بود و همان موقع تصمیم گرفت قلم به دست بگیرد و نویسنده شود. اما تشویق‌های برادر بزرگتر راه او را در زندگی تغییر داد. مریم به کمک برادرش به دنیای معادلات و اعداد و ارقام پا گذاشت و شیفته این دنیای اعجازانگیز شد.

نابغه ایرانی در سال 1372 با آن که کلاس دوم دبیرستان بود (و فقط سال سومی‌ها در المپیاد شرکت می‌کردند) توانست نظر و اجازه برگزارکنندگان المپیاد را برای شرکت در المپیاد بگیرد و مدال طلای آن سال را از آن خود کند.

البته او در تیرماه سال بعد هم مدال طلای المپیاد ریاضی را از آن خود کرد. اما مریم میرزاخانی به مدال المپیاد کشوری اکتفا نکرد و در سال 1994 در المپیاد جهانی ریاضی هنگ کنگ مدال طلای جهانی را از آن خود کرد. سال بعد (1995) هم در المپیاد جهانی ریاضی کانادا مدال طلای جهانی را با نبوغ خود از همه دنیا ربود و به ایران آورد. اما این بار کسی که رتبه اول را به دست آورده بود نخبه‌ای بی‌رقیب بود. میرزاخانی برای اولین بار در دنیا توانست در المپیاد جهانی ریاضی کانادا 42 امتیاز از 42 این المپیاد را کسب کرده و رکورد جهانی را به نام خود ثبت کند و پس از آن به دانشگاه صنعتی شریف تهران راه یافت. 

او «اولین‌های» زیادی را تا این سال تجربه کرد. اولین برنده طلای المپیاد جهانی که دو بار پشت سر هم طلا کسب کرد، اولین دختر ایرانی که مدال طلای المپیاد ایران را از آن خود کرد و اولین زن دنیا که مدال فیلدز را کسب کرد.

اسفندماه سال 1376 اتوبوسی، دانشجویان ریاضی که در بیست و دومین مسابقات ریاضی دانشجویی شرکت کرده بودند را از اهواز به تهران می‌آورد. اما این اتوبوس به دره سقوط کرد و شش دانشجوی نخبه ریاضی دانشگاه صنعتی شریف (آرمان بهرامیان، رضا صادقی (برنده دو مدال طلای المپیاد جهانی)، علیرضا سایه‌بان، علی حیدری، فرید کابلی، دکتر مجتبی مهرآبادی و مرتضی رضایی (دانشجوی دانشگاه تهران) در این سانحه جان باختند. مریم میرزاخانی هم در این اتوبوس بود اما جان سالم به در برد تا نام ایران با نبوغ او بر فراز قله موفقیت‌های علمی بدرخشد.

بعد از فارغ‌التحصیل شدن میرزاخانی در مقطع فوق لیسانس، این دانشگاه هاروارد آمریکا بود که به او بورسیه داد و این مغز متفکر ایرانی را از آن خود کرد. مریم میرزاخانی در سال 2004 دکترای خود را در دانشگاه هاروارد به سرپرستی کورتیس مک مولن دریافت کرد. او همیشه می‌خواست که مانند کورتیس باشد زیرا او از برندگان جایزه فیلدز بود.

میرزاخانی بعد از اخذ دکترای خود در دانشگاه‌های پرینستون و استنفورد تدریس می‌کرد. در سال 2005 نام او به عنوان 10ذهن جوان برگزیده جهان در نشریه پاپیولار ساینس آمریکا درخشید و به همراه 9 محقق برجسته دیگر جهان در چهارمین نشست 10 استعداد درخشان نشریه پاپیولار ساینس در آمریکا مورد تقدیر قرار گرفت. او در 31سالگی (سال 2008) توانست در دانشگاه استنفورد به مقام بالای استادی دست پیدا کند.

میرزاخانی در سال 2009 به خاطر دستاوردهایش در ریاضیات برنده جایزه بلومنتال شد. انجمن ریاضی آمریکا دلیل برنده‌شدن این جایزه مهم ریاضی را «خلاقیت استثنایی و تز (دکترای) مبتکرانه که در آن، ابزارهای گوناگونی از هندسه هذلولوی گرفته تا روش‌های کلاسیک فرم‌های اتومورفیک و تقلیل سیمپلکتیک برای به دست‌آوردن نتایجی در سه مسئله مهم ترکیب شده‌اند.» عنوان کرد.

همانطور که از او انتظار می‌رفت در سال 2010، حدس «شار زلزله» ویلیام ترستن روی فضاهای تایشمولر را که مدتها پرسشی باز و بی‌پاسخ در ریاضی بود به اثبات رساند. این حدس می‌گوید که چنین شاری لزوماً ارگودیک می‌باشد.

در سال 2014 مریم میرزاخانی مدال فیلدز را از آن خود کرد. فیلدز بالاترین نشان علمی رشته ریاضیات است که هر چهار سال یک‌بار به دانشمندان برگزیده زیر 40 سال اهدا می‌شود. برخی آن را نوبل ریاضی می‌نامند. یعنی بالاترین جایگاه در ریاضی به ذهن خلاق مریم میرزاخانی رسید. او اولین زن در ایران و جهان بود که موفق به دریافت فیلدز شد.

کمیته رسمی دلیل اعطای مدال فیلدز به مریم میرزاخانی را تشریح کرده و اعلام می‌کند: «چیره‌دست در گستره قابل توجهی از تکنیک‌ها و حوزه‌های متفاوت ریاضی، او تجسم ترکیبی کمیاب است از توانایی تکنیکی، بلندپروازی جسورانه، بینش وسیع و کنجکاوی ژرف.»

بیشتر ایرانیان این موفقیت را جشن گرفتند و در شبکه‌های اجتماعی به آن واکنش نشان دادند. حسن روحانی، رئیس جمهور ایران هم در صفحه فیسبوکش دریافت مدال فیلدز را به مریم میرزاخانی تبریک گفت. علاوه بر روحانی، رضا فرجی‌دانا (وزیر علوم، تحقیقات و فناوری)، علی اکبر صالحی (رئیس سازمان انرژی اتمی ایران) و محمدرضا عارف (رئیس فراکسیون امید مجلس) در پیام‌هایی جداگانه‌ای موفقیت ملکه اعداد و ارقام را به او تبریک گفتند.

مریم میرزاخانی در سال 2016 به عضویت در آکادمی ملی علوم درآمد تا نخستین ایرانی-آمریکایی باشد که عضویت در این آکادمی برگزیده می‌شود.

میرزاخانی علاوه بر حل معادلات چند مجهولی ریاضی، معادل زندگی‌اش را هم حل کرد. او با «یان وندراک» دانشیار ریاضی دانشگاه استنفورد و پژوهشگر سابق علوم کامپیوتر نظری مرکز تحقیقات آی.‌بی.‌ام ازدواج کرد. همسرش اهل جمهوری چک بود و مریم میرزاخانی از او یک فرزند به نام آناهیتا دارد.

مریم میرزاخانی به همان اندازه که برای رسیدن به راه‌حل‌ معادلات سخت صبوری می‌کرد در بیماری صبور بود و 4 سال با سرطان سینه مبارزه کرد اما در المپیاد زندگی این سرطان بود که به مغز استخوان مریم سرایت کرده و سرانجام در 24 تیر 1396 در ایالات متحده آمریکا به زندگی‌اش پایان داد.

آنقدر آرام و بی‌صدا درد می‌کشید که هیچ کس باور نمی‌کرد که نابغه ریاضی دنیا سرطان داشته باشد و در آخر یک خط در موردش نوشته شد؛ «امروز چراغی خاموش شد. این موضوع قلب من را می‌شکند... خیلی زود رفت.» این یک خط پیام اینستاگرامی فیروز نادری بود که مرگ نابغه جهانی را اعلام کرد.

*منبع: روزنامه آفتاب یزد؛ 1396،4،25