هرساله نروژ در ژوئن میزبان مهمان هایی از سراسر جهان است زیرا در نشست «اسلوفروم» مقامات و شخصیت های بیش از صد کشور عرصه بین الملل حضور دارند و درباره مهم ترین منازعات جهانی و راهکارهای تحقق صلح بین المللی تبادل نظر می‌کنند.
روزنامه وقایع اتفاقیه در گفت وگو با مهدی ذاکریان کارنامه دیپلماسی خارجی را در نشست اسلو بررسی کرد و نوشت: هرساله نروژ در ژوئن میزبان مهمان هایی از سراسر جهان است زیرا در نشست «اسلوفروم» مقامات و شخصیت های بیش از صد کشور عرصه بین الملل حضور دارند و درباره مهم ترین منازعات جهانی و راهکارهای تحقق صلح بین المللی تبادل نظر می‌کنند.
در گزیده ای از این گزارش می خوانیم: این نشست با گردهم آوری میانجیگران، بازیگران و تصمیم‌گیران ارشد بین‌المللی فضا را برای گفت‌وگوهای غیررسمی و تبادل‌نظر و تجربه در جهت تبیین چالش‌های فرارو و دستیابی به راه‌حل مناسب برای آنها براساس مدل چتم هاوس فراهم می‌کند. مرکز گفت‌وگوی بشردوستانه از سال 1999 فعالیت خود را آغاز کرده و به عنوان یک نهاد میانجیگری پیشرو در جهان شناخته شده است.
در جهت اجرای بهتر و درک دقیق‌تر از تحولات منطقه ای، اسلوفروم از نهادهایی نظیر سازمان ملل متحد، بازیگران دولتی (از جمله وزرای خارجه) و غیردولتی با دیدگاه های متفاوت و نیز مؤسسات مطالعاتی معتبر کشورها، متفکر دانشگاهی، روزنامه‌نگاران، میانجیگران فعال در مسیر صلح، احزاب سیاسی، رهبران مذهبی جهانی، جنبش‌های سیاسی و نظامی و سازمان‌های مردم‌نهاد داخلی و بین المللی برای مشارکت در نشست ها دعوت به عمل می‌آورد.
همچنین دعوت از نمایندگان طرف های درگیر در منازعات و چالش های بین المللی، خبرنگاران جنگی، تحلیلگران و اندیشمندان مرتبط در دستور کار اسلوفروم است. کوفی عنان، کارتر، رئیس‌جمهوری اسبق آمریکا، آنگ سان سوچی، کاترین اشتون، خاویر سولانا و جری آدامز، نمایندگانی از دولت های افغانستان، سوریه، فیلیپین و نیز نمایندگان طالبان، مخالفان سوریه، جدایی طلبان فیلیپین و... از جمله شرکت‌کنندگان در نشست‌های پیشین بودند و از ایران در نشست سال 93، 94 و 95 نیز به ترتیب محمد نهاوندیان، معصومه ابتکار و محمدجواد ظریف حضور داشتند.
برای تحلیل دقیق‌تر کارنامه دیپلماسی محمدجواد ظریف در این نشست و تأثیر آن بر منازعات بین المللی و دستاوردهای سیاست خارجی و مسائل و مناقشات منطقه خاورمیانه «وقایع‌اتفاقیه» گفت‌وگویی را با دکتر مهدی ذاکریان، مدرس و محقق بنیاد دانشگاهی اروپا - بروکسل، مؤسسه مطالعات اسلام معاصر دانشگاه لایدن، دانشکده حقوق و مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه پنسیلوانیا، مؤسسه دانشگاهی اتحادیه اروپا و همچنین استاد مدعو دانشکده حقوق دانشگاه پنسیلوانیا و عضو هیأت تحریریه فصلنامه Relacions Internationales دانشگاه کورتابیا و بوئنوس‌آیرس ترتیب داده است که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید:
** نشست اسلوفروم که حیات آن از 15 سال تجاوز نمی‌کند و متشکل از کارشناسان و صلح‌طلبان است در مقابل نشست‌های جدی‌تر مانند «نشست امنیتی مونیخ» یا «نشست امنیتی مسکو»، «نشست داووس» و... که از نظر تعداد و اهمیت شرکت‌کنندگان به مراتب در سطح بالاتری هستند، چه جایگاهی را در شرایط بغرنج و آشفته امروز جهان دارد؟
ابتدا باید گفت که چنین مجامع و فروم هایی تصمیم‌گیرنده در مسائل بین المللی نیستند. یعنی برگزاری چنین کنفرانس هایی به این معنی نیست که منجر به تصمیم گیری راهبردی یا تأثیری مثبت و عمیق در شرایط آشفته بین المللی امروز شود اما قطعا این نشست ها کمکی هستند برای تصمیم‌گیری درست در مورد مسائل جهان آشفته امروز؛ لذا از این زاویه من چنین نشست‌هایی را مثبت و سازنده ارزیابی می‌کنم و معتقدم این نشست‌ها به اتخاذ تصمیمات درست در بن بست های سیاسی- امنیتی در مناقشات بین‌المللی امروز ختم می‌شود.
** نشست امسال اسلو با حضور بورگه وزیر امور خارجه نروژ، خانم موگرینی، جان‌کری، ظریف و رتنو مرسودی، وزیر امور خارجه اندونزی آغاز به کار کرد که تنش دوحه- ریاض و برجام به‌عنوان نقطه مشترک و مورد توجه نشست پانزدهم تلقی می‌شد. تأثیر این نشست‌ها بر دستاوردهای دیپلماتیک ایران و به‌ویژه دولت یازدهم درباره مسئله برجام را که یکی از نقاط مورد بحث نشست امسال هم بود، چگونه بررسی و تحلیل می‌کنید؟
این نشست در یک زمان حساس و به اعتقادم درست برگزار شد که یقینا برای دستاوردهای دیپلماتیک ایران بسیار مفید است. از‌همین‌رو زمان برگزاری نشست به سود دستگاه سیاست خارجی ایران بود. براساس دیدگاه‌های توماس شیلد ریاضیدان که به علم روابط بین‌الملل سرایت یافته است، دیپلماسی عملی بسیار پیچیده تعریف می‌شود که باید براساس توافق پیش رود زیرا او معتقد است که دیپلماسی باید به سمت کسب نتیجه بهتر حرکت کند، یعنی همچنان که در ریاضی دو به‌علاوه دو مساوی است با چهار، در دیپلماسی هم جمع دیدگاه‌ها و مسائل باید به یک نتیجه و پاسخ مشخص برسد؛ از‌همین‌رو او معتقد است دیپلماسی به‌دنبال معامله‌ای بوده که این معامله نتیجه یک توافق است.
** اگر دقیق‌تر به مسئله برجام در نشست امسال اسلو بپردازیم نکته مهمی از سوی خانم موگرینی درباره قول و تعهد اروپا برای ادامه برجام «با» یا «بدون» واشنگتن مطرح شد. از دید شما آیا چنین اظهار‌نظری از سوی خانم موگرینی یک نمایش و اظهارنظر تبلیغاتی بود یا اینکه اتحادیه اروپا چنین توانی را برای ادامه برجام بدون واشنگتن دارد؟ آیا این مسئله به این معنا بوده که جامعه جهانی به‌دنبال تجربه‌کردن جهان منهای آمریکا‌ست؟
تاکنون که امکان‌پذیر بوده، یعنی از 20 ژانویه و آغاز به کار ترامپ باوجود مخالفت‌های او، برجام به حیات خود ادامه داده، یعنی ترامپ به‌عنوان مخالف سرسخت برجام نتوانسته تحریم‌های مربوط به پرونده هسته‌ای ایران را اعمال کند؛ بنابراین باوجود میل باطنی‌اش تاکنون پایبند به برجام بوده است. نه‌تنها خانم موگرینی در یک اظهارنظر درست برجام را یک الگوی مناسب جهانی می‌داند که حتی مخالفی مانند ترامپ هم در عمل تعهد خود را به برجام نشان داده و اینجا‌ست که تفاوت دیدگاه هوشمندانه خانم موگرینی یا در امتداد آن خانم مرکل درباره برجام و تهران با دیدگاه‌های واشنگتن، ریاض و تل‌آویو مشخص می‌شود و اتحادیه اروپا با محوریت برلین در سایه برجام به‌دنبال نزدیکی با تهران است.
** چرا برجام یک الگوی مناسب جهانی است؟
برای اینکه برجام یک قرارداد حقوقی بسیار مناسب بین ایران و 6 کشور قدرتمند جهان یا به عبارتی قدرتمندترین کشورهای جهان است، قراردادی که در آن نگرش برد- برد دیده شد، هم تهران به اهداف خود دست یافته و هم نگرانی جامعه جهانی از فعالیت‌های هسته ای ایران مرتفع شده. به سؤال قبلی خود که ناتمام ماند، بازگردیم، آیا نظام بین الملل در سایه برجام به واقع به‌دنبال تجربه‌کردن جهانی بدون آمریکا‌ست؟
**همان طور که گفتم در مسئله برجام یقینا تا این لحظه که با شما گفت وگو دارم آمریکا چه در دوره اوباما و چه در دوره ترامپ با برجام و نظام بین الملل همراه بوده است، هرچند باز تکرار می‌کنم کوتاهی و بد‌عهدی هایی صورت گرفت، پس به نظر من آمریکا نه می‌خواهد و نه می‌تواند از برجام خارج شود؛ البته منظورم از اینکه نمی‌تواند نه اینکه توان انجام آن را نداشته باشد بلکه آن را به سود خود نمی‌بیند اما اگر فرض محال هم آمریکا با برجام نباشد آیا حیاتش بدون آمریکا هم میسر است؟
بله زیرا تمام کشورهای جهان برابر با قطعنامه شورای امنیت، برجام را به صورت سند رسمی قبول کرده و خود را متعهد به همکاری با تهران کرده‌اند؛ از‌همین‌رو اتحادیه اروپا، اتحادیه آفریقا، کشورهای آمریکای لاتین، آسیای جنوب‌شرقی، هند و ... به همکاری با تهران اقدام کرده‌اند، پس می‌بینید که برجام می‌تواند بدون آمریکا هم پیش رود، هرچند یقینا مشکلات فراوانی را در پیش روی خود خواهد داشت.
** اما واشنگتن در برخی از موارد رفتاری به شدت متناقض در مقابل تعهداتش درباره برجام داشته است. جایگاه دیپلماسی در نشست‌هایی مانند اسلو درباره ملزم‌کردن واشنگتن به تعهدات برجامی‌اش را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
نشست هایی مانند اسلو آن الزامات اساسی و مهم را برای کشوری نظیر واشنگتن ایجاد نخواهد کرد زیرا اساسا در ذات مأموریت این نشست تعریف نشده است اما برای پاسخ به سؤال شما معتقدم که اگر پس از انتخابات 29 اردیبهشت احترام به رأی مردم گذاشته شود و همکاری لازم برای تشکیل دولتی قدرتمند شکل گیرد، یقینا ترامپ در مواجهه با آن به بازنگری در تصمیماتش خواهد رسید.
** عملکرد دستگاه سیاست خارجی دولت یازدهم را در یک نگاه کلی چگونه تحلیل می‌کنید؟
هیچ دولتی و هیچ وزارتخانه‌ای از اشتباه مبری نیست اما وزارت امور خارجه از سال 1392 تا به اکنون در مقایسه با عملکرد سایر ادوار گذشته این وزارتخانه به ویژه در دولت نهم و دهم نمره بسیار بالایی را از آن خود کرد. یقینا یکی از افتخارات دولت آقای روحانی همین دستگاه سیاست خارجی است.
*منبع: روزنامه وقایع اتفاقیه، 1396.4.3
نظر شما
