راه‌کارهای چین برای مدیریت بحران در زلزله

چین به خاطر قرارگیری بر روی صفحات اورآسیا و اقیانوس هند زلزله‌های شدیدی را تجربه می‌کند و به همین دلیل در سال‌های اخیر اقداماتی کاملا سازمان یافته برای مقابله با زلزله و کاهش تلفات انجام داده است.

به گزارش ایسنا، بیش از 20 مرکز استان در چین وجود دارد که جمعیت آنها بالای یک میلیون نفر بوده و در معرض زلزله‌های بالای هفت درجه قرار دارند.

در زلزله‌های قرن بیستم این کشور، تعداد تلفات بیش از 2.5 برابر تلفات کلیه زلزله‌های جهان بوده است. از سال 2000 تا 2008 میلادی، دو زلزله با بزرگای بیشتر از 8 ریشتر در چین رخ داده است که به ترتیب در 14 نوامبر 2001 و 12 می 2008 به وقوع پیوسته‌اند.

محققان و دانشمندانی که در چین در رابطه با زلزله کار می‌کنند با پیچیدگی‌های خاصی مواجه هستند. تنوع و گستردگی وضعیت زمین و جنس خاک در مناطق مختلف، تفاوت میزان فعالیت گسل‌ها در بخش‌های مختلف، رشد اقتصادی سریع، گسترش بی‌رویه شهرها، کنار هم قرار گرفتن بافت‌های فرسوده و مدرن و مهم‌تر از همه جمعیت زیاد و متراکم در این کشور از جمله چالش‌های پیش روی مدیران و محققان این کشور بوده است.

پس از انجام سال‌ها کار تحقیقاتی و علمی در زمینه مبارزه با زلزله و تلاش برای کاهش تلفات، در حال حاضر چین سیاست‌های ویژه‌ و منحصر بفردی برای این موضوع در پیش گرفته است.

پروفسور "ژانگ هن" یکی از محققان این کشور در زمینه زلزله، سامانه اطلاعاتی و لرزه‌نگاری قدرتمندی را ایجاد کرده است که دارای یک پایگاه داده 1800 ساله از زلزله‌های رخ داده در این کشور است و براساس آنها فعالیت گسل‌های فعال این کشور مورد ارزیابی و پیش‌بینی قرار می‌گیرد.

پس از تاسیس جمهوری خلق چین، دولت این کشور همواره برای مقابله با زلزله در حال تلاش بوده و سیاست‌های ساخت‌وساز، مقابله با پدیده‌ها و عملیات جست‌وجو و نجات را مرتبا بروزرسانی کرده است.

در طی این اقدامات از متخصصانی در زمینه‌های مختلف از مهندسی عمران و شهرسازی گرفته تا اورژانس، پزشکی، کشاورزی و مدیریت بحران استفاده شده است و این سیاست‌ها به تمام دستگاه‌های دولتی و مسئولان ذی‌ربط ابلاغ شده است.

تحقیقات دانشگاهی در زمینه زلزله

 اگرچه چین نسبت به دیگر کشورهای توسعه یافته، کمی دیرتر اقدامات خود را در زمینه مبارزه با زلزله آغاز کرده است اما سرعت پیشرفت این کشور در این رابطه بسیار بالا بوده است.

در چین یک تیم تحقیقات ملی و 26 تیم تحقیقاتی استانی در زمینه مواجهه علمی با زلزله فعالیت می‌کنند که مجموعا بیش از 3000 نفر در آنها در حال فعالیت هستند. در حال حاضر یک لرزه‌نگار سراسری توسط محققان چینی در دست تولید و توسعه است که نمونه‌های قبلی آن در بسیاری از کشورها نیز مورد استفاده قرار گرفته است.

پروژه‌های مطالعاتی در زمینه زمین‌شناسی و بررسی تغییرات ساختاری در پوسته زمین نیز اهمیت ویژه‌ای در چین پیدا کرده است و چندین آزمایشگاه در این زمینه در دانشگاه‌های مختلف راه‌اندازی شده است.

در حال حاضر چین با بیش از 50 کشور در زمینه همکاری‌های تحقیقاتی و علمی در زمینه زلزله ارتباط دارد.

در پروژه‌های دانشگاهی طراحی سامانه‌های پیش‌بینی زلزله مورد توجه بسیاری از اساتید قرار دارد.

چین توانسته است در حال حاضر بیش از 40 درصد جمعیت این کشور را با اقدامات و آموزش‌های لازم در جهت مقابله با زلزله و کاهش تلفات آشنا کند و بیش از 200 هزار نفر نیروی داوطلب برای آموزش این موارد در اختیار دارد.

تحقیقات در زمینه مهندسی زلزله یکی از اجزای جدانشدنی سیاست‌های دولت چین برای مقابله با فجایع ناشی از این پدیده است و به همین دلیل محققان و متخصصان این رشته هیچ محدودیتی برای ایجاد و پیگیری پروژه‌های تحقیقاتی خود ندارند.

**دستاوردهای چین در زمینه کاهش تلفات و خسارات ناشی از زلزله**

1- تکمیل شبکه سراسری رصد زلزله، لرزه‌نگاری و پیش‌بینی زلزله

در حال حاضر یک شبکه سراسری فعالیت کلیه گسل‌های چین را تحت نظر دارد و براساس داده‌های زلزله‌های گذشته و تغییرات صفحات زمین، می‌تواند وقوع زلزله‌های احتمالی را پیش‌بینی کند. میزان حساسیت این سامانه به‌ اندازه‌ای است که لرزه‌هایی را که اندازه آنها از یک درجه نیز کمتر است اندازه‌گیری می‌کند.

در حال حاضر بیش از 1160 ایستگاه برای ثبت لرزه‌های قدرتمند و 800 ایستگاه برای بررسی تغییرات ساختار پوسته زمین، صفحات اقیانوسی و میدان‌های مغناطیسی و الکتریکی زمین در مناطق مختلف ایجاد شده است که به صورت دقیق و منظم تغییرات را بررسی کرده و از آنها برای پیشگیری و هشدار در رابطه با وقوع زلزله استقاده می‌شود. این سامانه در طول زمان ارتقا یافته است و گاهی نیز در پیش‌بینی زلزله موفق نبوده است اما اولین نمونه از پیش‌بینی صحیح زلزله در تاریخ لرزه‌نگاری دنیا به صورت رسمی متعلق به این سامانه بوده که در سال 1975 زلزله هایچنگ را به درستی پیش‌بینی کرده و توانست خسارت و تلفات ناشی از آن را به میزان چشمگیری کاهش دهد.

2- رویکرد جامع در زمینه کاهش خسارت و تلفات

در سال 1998 سیاست‌های کلی دولت چین در چهار زمینه پاسخ سریع به زلزله، مدیریت لرزه‌نگاری، مدیریت ایمن‌سازی در برابر زلزله و پیش‌بینی زلزله ابلاغ شده است و در تمام استان‌ها با توجه به میزان زلزله‌خیز بودن آنها اقدامات مقتضی انجام گرفته است.

در حال حاضر 10 استاندارد ملی و 38 استاندارد اختصاصی برای مقابله با زلزله در چین باید رعایت شود. اکثر این استانداردها در زمینه ساخت‌وساز بوده و برخی از آنها مربوط به امداد و کمک‌رسانی هستند.

در زمینه ساخت‌وساز در استان‌های حساس می‌بایست ساختمان از نظر مقاوم‌سازی و عمر مفید مورد ارزیابی قرار بگیرد و این موضوع در رابطه با ساختمان‌های حیاتی و مهم از نظر سیاسی و اقتصادی اهمیت بیشتری دارد.

در مناطق روستایی پروژه‌ای با عنوان "امنیت مناطق روستایی" اجرا می‌شود. این پروژه جنبه‌های مختلفی دارد که می‌توان از بخش‌های مهم آن به برنامه‌های آموزشی برای ساکنان روستاها در زمینه آمادگی پیش از بحران، مقاوم‌سازی خانه‌های روستایی و ایجاد ایستگاه‌های امداد اختصاصی اشاره کرد. این برنامه در حال حاضر برای بیش از پنج میلیون خانوار روستایی اجرا شده است و همچنان ادامه دارد. نکته جالب توجه این است که مناطق ایمن‌سازی شده در زلزله‌های سال 2005 و 2008 تلفات بسیار پایینی داشتند.

3- اقدامات مربوط به امداد موثر و عملیات نجات

سیاست‌های جامع چین در زمینه عملیات امداد و نجات به صورت کامل اجرایی شده است.

تجهیزات و مواد غذایی مورد نیاز برای زمان وقوع زلزله می‌بایست از قبل آماده باشد و تمام نیروهای امدادی می‌بایست در زمینه امداد و نجات در آزمون‌های مرتبط نمره قبولی کسب نموده و از آمادگی کامل برخوردار باشند.

در حال حاضر شش ائتلاف بزرگ در چین برای عملیات امداد و نجات تشکیل شده است که در صورت وقوع زلزله‌های با هم به مبادله تجهیزات، پرسنل و مواد غذایی می‌پردازند.

چین یک تیم بین‌المللی نیز برای فجایع بزرگ جهان ایجاد کرده است. تیم بین‌المللی امداد و نجات چین(سیسا) فعالیت گسترده ای در زمان وقوع زلزله‌های بزرگ در جهان داشته است. اعضای تیم سیسا در پی وقوع زلزله‌های بزرگ به کشورهای ایران، الجزایر و پاکستان اعزام شده و علاوه بر امدادرسانی در این کشورها به مطالعه و فعالیت‌های تحقیقاتی نیز پرداخته‌اند.