غرق در دود

 روزنامه اعتماد در گزارش صفحه جامعه نوشت: غبار غلیظ صبحگاهی، دود خاکستری عصرگاهی و مه‌دود شبانگاهی که در دل تاریکی شب گم می‌شود، ‌خاطرات چشم‌های ما از روزهای زندگی شهری است.

در ادامه این گزارش می خوانیم: پلیس‌های ماسک به صورت، ‌پیرمردی که سرفه‌کنان عرض خیابان را طی می‌کند و کودکانی که از ذوق تعطیلی مدرسه‌های‌شان از صدقه‌سر آلودگی، روانه کوچه می‌شوند تا هم، بازی کنند و هم چشم‌های‌شان را از سوزش زیاد بمالند، ‌تکراری‌ترین تصاویر روزهای سرد سال است، ‌روزهایی که هوای شهر حبس می‌شود و هرچه به ریه‌های آدم‌های شهر روانه می‌شود چیزی نیست جز دود و خاکستر.

سال‌های دهه 40 بود که مردم تهران با مفهوم آلودگی هوا آشنا شدند؛ ‌مفهمومی که در دهه 90 همچنان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و هنوز در حسرت یک نفس هوای تازه روز را به شب می‌رسانند. تهران در سال 1354 رکورد آلودگی شهرهای بزرگ دنیا را زد و در مقام اول نشست. تهرانی‌ها آن زمان می‌دانستند که چاره کار، به کنار راندن خودروهای دودزا و استفاده از قطار زیرزمینی است. شاید بزرگ‌ترین فرق تصویر سیاه و سفید خیابان‌های تهرانِ آن زمان و الان، غیبت پیکان باشد که چندسالی است به کناری رانده شده و کمتر در شهر دیده می‌شود.

بر اساس اطلاعات سازمان بهداشت جهانی (WHO)در سال 2012، 10 هزار و 600 شهروند ایرانی به خاطر تنفس هوای آلوده دچار مرگ زودرس شده‌اند. از میان این جمعیت، ‌یک سوم در تهران زندگی می‌کردند و یک سوم در اهواز، یاسوج و کرمانشاهند که با ریزگردها مواجهند.

مرکز کنترل کیفیت هوای تهران در گزارش‌هایش می‌نویسد: آلودگی ناشی از مصرف سوخت، دلیل اصلی آلودگی شهری است. 85 درصد آلودگی شهری در واقع از منابع متحرکی چون خودروها، موتوسیکلت‌ها و اتوبوس‌هاست. با روزانه15 تا 18 میلیون سفر درون شهری در تهران، این شهر رکورددار جابه‌جایی افراد به واسطه وسایل متحرک است.

شرکت حمل و نقل و ترافیک تهران، ‌بر این اساس، ‌منطقه 6 و 12 را با بیشترین سفرهای درون‌شهری برجسته کرده است. منطقه 12 با یک میلیون و 17 هزار سفر در جایگاه اول و منطقه 6 تهران با 949 هزار سفر در جایگاه دوم نشسته است. همچنین مشخص شده است که در ساعات اوج ترافیک صبحگاهی، سرعت متوسط منطقه 12 که شلوغ‌ترین منطقه به حساب می‌آید، 11 کیلومتر بر ساعت و منطقه 22 که خلوت‌ترین منطقه محسوب می‌شود با 58 کیلومتر بر ساعت کم‌ترافیک‌ترین منطقه مشخص شده‌اند.

تهران همچنین در ساعات اوج ترافیک خود، ‌شاهد افرادی است که برای رسیدن به محل کار خود حاضرند از هر وسیله‌ای استفاده کنند.

در شهر تهران، میزان تاخیر در ساعت 7 تا 8 صبح رشد 130 درصدی دارد. مشابه این تاخیر را در ساعات 5 تا 7 عصر می‌بینیم. این در حالی است که سرعت خودروها در این ساعات، تا 80 درصد افت دارد. جمعیت شب و روز شهری چون تهران، متغیر است. جمعیت روز تهران حداقل 4 میلیون نفر بیش از جمعیت شب آن است. این افراد برای کار وارد پایتخت می‌شوند. بیشترین ورودی و خروجی‌های تهران از جاده کرج و بعد از آن از جاده ساوه صورت می‌گیرد.

**مترو، جابه‌جاکننده پاک

از سال 75 که نخستین خطوط مترو در تهران راه‌اندازی شد، ‌تا امروز که بیش از 20 سال از آن می‌گذرد، ‌اقبال عمومی از آن بیشتر و بیشتر شده است، ‌اما همچنان نرخ استفاده از خودروی شخصی در کلانشهری چون تهران حرف اول را می‌زند. بر اساس آنچه اعلام شده است، ‌بیش از 41 درصد از مردم برای حمل و نقل از خودروی شخصی استفاده می‌کنند و مجموع اتوبوس، ‌مترو و تاکسی باقی 59 درصد را تشکیل می‌دهد. مساله‌ای که در کشورهای اروپایی بسیار بیشتر از ایران جاافتاده، ‌استفاده از حمل و نقل عمومی، ‌دوچرخه، ‌موتوسیکلت‌های برقی و حتی خودروهای برقی است.

ایرانی‌ها با مصرف یک‌چهارمی نسبت به اروپایی‌ها از وسایل نقلیه موتوری، توانسته‌اند سه برابر آنها محیط‌زیست را آلوده کنند. کیفیت خودرو، ‌استانداردهای موجود، ‌کیفیت سوخت، ‌فرهنگ استفاده از خودرو و گستردگی حمل و نقل عمومی همه از عواملی است که باعث آلوده شدن سه برابری محیط‌زیست در ایران نسبت به اروپا می‌شود. با وجود اینکه قدرت خرید در ایران کمتر از اروپاست، اما سرانه مصرف سوخت در ایران 61 لیتر بیشتر از اروپایی‌هاست. این اعداد در کنار هم، ‌باعث رقم خوردن مرگ 5 تا 6 هزار نفر در کشور به واسطه تنفس هوای آلوده می‌شود.

بر اساس سخنان مسوولان شهری و محیط زیست، بیش از نیمی از خودروهای تهران که تاکسی‌اند، کاتالیست (فیلتر آلایندگی اگزوز) ندارند. بر این اساس، خودروی بدون کاتالیست می‌تواند هشت برابر خودروی کاتالیست‌دار، آلاینده وارد هوا کند. تعویض کاتالیست در تاکسی‌ها می‌تواند 14هزار تن آلاینده را از هوای تهران حذف کند.

تهران در میان دیگر شهرهای آلاینده دنیا قرار دارد. شاید مانند سال‌های دهه 50 در رتبه اول قرار نگیرد، ‌اما ساکنان این شهر 12 میلیونی، ‌4 ماه از فصل سرد سال را به طور تقریبا دایم هوای مسموم تنفس می‌کنند. نه امسال و نه‌تنها سال گذشته که نزدیک به نیم قرن از مساله آلودگی هوای تهران می‌گذرد و همچنان راهکارها موقت‌اند و چاره نمی‌کنند دردِ بی‌درمان آلودگی هوای شهر را.

در میان رتبه‌بندی‌های سازمان بهداشت جهانی، اسم شهرهای ایران به چشم می‌خورد. زابل، ‌خرم‌آباد و اهواز شهرهایی‌اند که رتبه‌های یک‌رقمی را از آن خود کرده‌اند. اما دهلی، ‌پایتخت هندوستان با بالاترین آمار ذرات معلق دو و نیم میکرونی بیشتر اوقات صدر جدول بود و از وضعیت وخیمی برخوردار بود و هست.

**دهلی، شهری مملو از خاکستر

پایتخت کشور 72 ملت، ‌با جمعیت 25 میلیونی‌اش سرآمد آلوده‌ترین شهرها شده. در میان اعلام شاخص‌های آلودگی برای این شهر آمده است: دهلی در بیش از 140 روز در سال، هوایی با شاخص بین 200 تا 250 را تجربه می‌کند و 74 روز از سال را با شاخص بالای 500 پیش می‌رود. هفته گذشته این شهر در بهترین حالت، ‌هوای 150 را که برای همه افراد شهر، ناسالم بود، تجربه کرد و در بدترین حالت شاخص 300 را از سر گذراند.

تراکم آلاینده‌های ریز کشنده در این شهر ده‌ها برابر استانداردهای جهانی است. خسارات جانی نیز بالطبع در دهه اخیر با شتاب بیشتری بالا رفته و آلودگی را تبدیل به بحران کرده است. این در حالی است که یک سوم مردم دهلی از عوارض تنفسی آلودگی هوا رنج می‌برند و 11 درصد از آنان مبتلا به آسم‌اند. بر اساس گفته‌های مقامات مسوول این شهر، مبتلایان به آسم و برونشیت در زمستان و پاییز

چند برابر می‌شوند. دی‌اکسیدنیتروژن و گوگرد در هوای دهلی از عوامل ایجاد آسم‌اند.

در گزارش اخیر سازمان بهداشت جهانی، پایتخت هند آلوده‌ترین شهر جهان شده و به مرگ نیم میلیون نفر هشدار داده شده است. اما اطلاع‌رسانی دقیق‌تر دولت و شهرداری این شهر درباره آلودگی هوا از اقداماتی بود که مردم را در زمینه مقابله با این بحران آگا‌ه‌تر کرد. وزارتخانه‌های نفت و

حمل و نقل، توزیع سوخت یورو 6 را جلو انداختند، قانونی مختص ساختمان‌سازی و از بین بردن زباله‌های ساختمانی وضع شد، 17 بخش صنعتی آلاینده را مشخص کردند و از آنها خواستند دستگاه سنجش آلایندگی نصب کنند، دستگاه قضایی این شهر که سومین مصرف‌کننده زغال‌سنگ محسوب می‌شود، مصرف این ماده را محدود کرد و برای آگاه ساختن مردم کمپین راه‌اندازی کردند. پایین بودن کیفیت سوخت و ارزان و دردسترس بودن آن برای مردم، ‌افزایش تقاضا برای خودرو از عواملی است که باعث می‌شود هوای دهلی جزو آلوده‌ترین‌ها باشد. بر اساس گزارش‌های این شهر، هر روز 1400 خودرو به خیابان‌های دهلی اضافه می‌شود. با وجود اینکه در 2014، پرداخت یارانه سوخت قطع شد، اما ارزان بودن گازوییل همچنان مصرف را بین مردم بالا نگه داشت. واقعی کردن قیمت سوخت در کشورهای در حال توسعه با جمعیت بالا، ‌شاید یکی از ابزارهای کنترل آلودگی هوا و ورود خودرو به بازار باشد.

مسوولان شهری دهلی در کنار اقدامات فنی، ‌شروع به آموزش به کودکان و نوجوانان‌شان کرده‌اند. مدارس زیادی در این شهر وجود دارند که نحوه جلوگیری از آلایندگی را به زبان ساده به کودکان آموزش می‌دهند. دانش‌آموزان در این کلاس‌ها، اطلاعات دقیقی از تاثیر آلودگی بر بدن انسان پیدا می‌کنند.

از سوی دیگر، دولت هند به خودروسازان انگیزه مالی داده که خودروهای الکتریک و هیبریدی روانه بازار کنند. بانک جهانی هم در همین راستا، وام 6 میلیارد دلاری برای توسعه حمل و نقل عمومی به دهلی داده است.

**مه‌دود، ‌خاطره تلخ لندنی‌ها از آلودگی هوا

دسامبر 1952 بود که مردم لندن فاجعه‌ای دردناک را تجربه کردند. به گزارش سایت کتابخانه بهداشت امریکا و سایت گاردین آلودگی غلیظی که بر شهر چنبره زده‌ بود، 4 هزار نفر را در 5 روز از بین برد. آمارها نشان می‌دهد میزان مرگبار بودن این فاجعه، ‌به 12 هزار نفر می‌رسد. همچنین 100 هزار نفر نیز به واسطه این مه‌دود، ‌دچار مشکلات شدید تنفسی شدند.

این فاجعه باعث تصویب قانون هوای پاک در 1956 شد، ‌قانونی که از پیش‌روترین قوانین محیط‌زیست زمان به حساب آمد و برای شهروندان بریتانیایی حق هوای پاک درنظر گرفت. در این میان مردم لندن هم بعد از تجربه 1952، برای داشتن هوای پاک از هیچ تلاشی دریغ نکردند. آنها هر زمان با هوای ناسالم مواجه شدند با به خیابان آمدن از دولت و شهرداری خواستند که صدای آنها را بشنود و با وضع قوانین سختگیرانه نسبت به آلوده شدن هوای شهر حساسیت به خرج دهد.

ان‌جی‌او‌ها، ‌تشکل‌های دانشگاهی، ‌حامیان و فعالان محیط‌زیست در لندن برای رسیدن به هوای پاک تلاش می‌کنند و تصمیمات و برنامه‌ریزی‌های‌شان در تصمیمات و قوانین وضع شده موثر است. گزارش سنجش هوای لندن به اتحادیه اروپا فرستاده می‌شود. غیر از مردم، رسانه‌ها و محققان، نهادهای بین‌المللی هم بر عملکرد شهرداری لندن بر کنترل آلایندگی نظارت می‌کنند.

کشورهای اروپایی به دلیل مجاورت مرزهای‌شان با یکدیگر، ‌بر ورود آلودگی از مرزهای‌شان حساسیت دارند. آنها با کشوری که آلودگی را وارد مرزهای‌شان کند برخورد می‌کنند و اجازه بهره‌برداری کشور مبدا از منابع و سرریز آلودگی‌ها به کشورشان را نمی‌دهند.

فرهنگ دوچرخه‌سواری، ‌از دیگر عوامل سبز بودن شهرهای اروپایی است. روزانه بیش از 600 هزار نفر در لندن دوچرخه‌سواری می‌کنند؛ از جمله شهردار لندن. خرید یک میلیون دوچرخه توسط شهرداری با هزینه کم و اسپانسر شدن بانک‌ها، باعث تمایل مردم به استفاده از این وسیله نقلیه هم شده است، ‌تجربه‌ای که خیلی از کشورهای دنیا در حال مواجهه با آن هستند و ایران در این میان، دوچرخه‌های نارنجی و سبزش را جمع‌آوری کرده چرا که شهرداری معتقد است شهروندان تمایلی به استفاده از آن نداشتند.

سوخت دیزل در شهرهای اروپایی بیشترین مشکلات را ایجاد کرده است. گازوییل که علاوه بر ذرات معلق دو و نیم میکرونی، دی‌اکسید نیتروژن هم تولید می‌کند، مصیبتی است که مردم این شهرها با آن دست به گریبانند. دستگاه قضایی کشور انگلستان برای حل این مشکل به دستگاه‌های مربوطه ضرب‌الاجل داده است. از جمله اقداماتی که مسوولان شهری لندن برای کاهش آلودگی هوای این شهر انجام داده‌اند، تعیین محدوده انتشار آلودگی کم است و جلوگیری از ورود اتوبوس‌ها و کامیون‌ها برای ورود به محدوده آلوده. این وسایل متحرک باید برای ورود به شهر 100 پوند بپردازند. لذا خودروها ناچارند درصدد کاهش میزان آلایندگی‌شان برآیند.

در میان شهرهای انگلستان، بریستول در جنوب‌غربی کشور که به دوچرخه‌سوارانش معروف شده، ‌سبزترین شهر قاره نام گرفته است. این شهر که زمانی آلوده‌ترین شهر کشور محسوب می‌شد، با تخصیص بودجه 550 میلیون یورویی برای سیستم حمل و نقل عمومی و 350 میلیون یورویی برای انرژی‌های تجدیدپذیر توسط شهرداری، ‌سردمدار مبارزه با آلودگی هوا شد. جورج فرگوسن، ‌شهردار این شهر با نگاه جدی که به محیط‌زیست داشت، ‌توانست لقب پایتخت سبز اروپا در 2015 را از آن شهرش کند. دوچرخه‌سواری در بریستول، ‌بیش از بقیه وسایل حمل و نقل طرفدار دارد. شهردار این شهر با الهام از شهرهایی چون کپنهاگ، سعی کرده مدیریت شهری را طوری پیش ببرد که تردد با دوچرخه سهل باشد.

**عروس شهرها، ‌محصور در دود

پاریس، این روزها حال خوبی ندارد. اقدامات زیادی برای مقابله با آلودگی هوا در این شهر در حال انجام است. شهردار پاریس برای مقابله با آلودگی هوا اعلام کرد که به مقابله جدی با تردد بیش از حد خودروها در این شهر اقدام خواهد کرد. اقداماتی چون ممنوع کردن ورود خودرو به بخش‌های مرکزی شهر، ‌رایگان کردن مترو و اتوبوس و هرآنچه حمل و نقل عمومی نام می‌گیرد از جمله اقدامات شهرداری این شهر برای مقابله با آلودگی هوا بود. در طرح شهرداری پاریس، قرار شد یکی از خیابان‌های اصلی پاریس که غرب به شرق این شهر را به‌هم وصل می‌کند و بار ترافیکی سنگینی دارد، با وسایل نقلیه عمومی اتوبوس و مترو کاملا پوشش داده شود و تردد خودرو در آن به مرور ممنوع شود.

بر اساس این اقدامات، ‌با مقایسه این روز (یکشنبه بدون خودرو) در پاریس با روزهای دیگر، کاهش متوسط 20 تا 35 درصدی از دی‌اکسید نیتروژن در کیفیت هوا مشاهده شد. به گفته مسوولان شهری و محیط‌زیست پاریس، اگر این کاهش آلاینده باز هم در روزهای بدون خودرو مشاهده شود، نشان می‌دهد این روز تاثیر مثبتی روی کیفیت هوا داشته است.

در یکشنبه‌ای که دولت از مردم خواست از خودروی‌شان استفاده نکنند، ‌از پاریسی‌ها و گردشگران دعوت شد تا از 11 صبح تا 18 عصر، از خودرو شخصی استفاده نکنند و با استفاده از حمل و نقل عمومی و پیاده‌روی، یک روز بدون خودرو را تجربه کنند. برای این روز بدون خودرو در پاریس، به‌دلیل استقبال گسترده مشابه این روز در سال گذشته، سرعت مجاز تردد در شهر 20 کیلومتر در ساعت (فقط برای یک روز بدون خودرو) تعیین شد. وزیر محیط زیست فرانسه در این خصوص اعلام کرد ماشین‌های الکتریکی و هیبریدی اولویت کنونی هستند. تولیدکنندگان باید در جهت کاهش قیمت این خودروها و گسترش فعالیت‌های خود اقدام کنند. سگولن رویال همچنین از راه‌اندازی یک میلیون ایستگاه شارژ اتومبیل‌های برقی تا سال 2020 در این کشور خبر داد.

بر اساس اطلاعات آژانس ایرپاریف مشخص شده ١٠ سال است که پاریس از زمستان کشدار آلوده‌اش رنج می‌برد. اوج این آلودگی در نتیجه ترکیب شدن دود وسایل نقلیه و سوزاندن چوب‌های خانگی است. شرایط بدون وزش باد که باعث تجمع ذرات آلاینده می‌شود هم مزید بر علت است. این روزهای پاریس، ‌در حالی طی می‌شود که لایه‌ای از مه‌دود روی شهر را گرفته، ‌تا جایی که برج ایفل هم در میان آلودگی گم شده است. مسوولان شهری پاریس از مردم خواسته‌اند به جای استفاده از ماشین‌های شخصی، ‌از وسایل عمومی استفاده کنند یا خودروهای شخصی‌شان را به اشتراک با دیگر افراد بگذارند. شهردار شهر در توییت‌هایش نوشته است: پاریس امروز؛ گواه این است که ما نیاز داریم از حضور خودروها در شهر بکاهیم.

بر اساس گزارش آژانس محیط زیست اروپا، آلودگی هوا که سلامت 85 درصد از ساکنان شهرهای اروپایی را تهدید می‌کند، هر ساله باعث مرگ‌ومیر 500 هزار نفر از شهروندان اروپایی می‌شود. آلودگی هوا، همچنان نخستین علت محیط‌زیستی مرگ‌های زودرس است. در سال 2013، در 41 کشور اروپایی تعداد 467 هزار نفر بر اثر آلودگی هوا جان باختند و این تعداد در اتحادیه اروپا430 هزار نفر بود.

آژانس محیط زیست اروپا در گزارش سالانه سلامت خود آورده است: وضعیت آلودگی هوای اروپا در حال بهبود است، ولی این بهبود بسیار کند پیش می‌رود. در بیانیه این گزارش آمده است: کاهش انتشار آلاینده‌های هوا در کیفیت هوای اروپا، بهبود یافته است، اما این کاهش به هیچ عنوان برای جلوگیری از آسیب غیر قابل قبول بر سلامت انسان و محیط زیست کافی نیست.

داده‌های آماری جمع‌آوری شده از ایستگاه‌های کیفیت‌سنجی هوای اروپا نشان می‌دهد 85 درصد از جمعیت شهری این قاره، تحت تاثیر ذرات معلق که عمدتا ناشی از سوزاندن سوخت‌های فسیلی است، قرار گرفته‌اند. جمعیت شهرنشینان اروپایی، 10 درصد بیشتر از سطح مدنظر اتحادیه اروپا در معرض

ذرات معلق 10 میکرونی و 8 درصد بیشتر از این سطح در معرض ذرات معلق دو و نیم میکرونی قرار دارند که این ذرات ریزتر به دلیل نفوذ به ریه و خون بسیار خطرناک‌تر هستند.

اتحادیه اروپا استانداردهای جدیدتری را برای 5 آلاینده مهم هوا اعلام کرده است؛ از جمله این آلاینده‌های مهم که میزان غلظت استاندارد آنها کاهش یافته است، می‌توان به اکسیدهای نیتروژن، دی اکسیدگوگرد و ذرات معلق اشاره کرد. در تصویب این استاندارد جدید در اتحادیه اروپا تاکید شده است باید میزان اثر آلاینده‌های هوا بر سلامت انسان تا سال 2030 به نصف کاهش یابد.

**نیویورک؛ 1963 تا امروز

پس از تصویب قانون هوای پاک در انگلیس، مقام‌های امریکایی هم در همان زمان به فکر افتادند تا فکری به حال آلودگی هوای شهرهای بزرگ خود بکنند، به‌ویژه در نیویورک، آلودگی هوا یک مشکل جدی بود. در سال1963 مه‌دود ناشی از وارونگی هوا باعث از بین رفتن 200 نفر شد. در سال 1966 هم 168 نفر دیگر به خاطر بیماری‌های ناشی از تنفس هوای آلوده جان‌شان را از دست دادند. این مسائل باعث شد تا کنگره امریکا لایحه هوای پاک را به تصویب برساند، قانونی که برای اجرا نیاز به تاسیس سازمان حفاظت محیط‌زیست امریکا (EPA) داشت. نیویورک با مشکلات آلودگی هوا که گفته شد یکی از موارد مورد توجه اجرای قوانین جدید بود. مقامات شهری نیویورک برای کاهش میزان آلودگی هوا با اعمال قانون، استفاده از سوخت‌های پاک‌ را اجباری کردند. 

بر اساس این قانون، هیچ راننده‌ای حق ندارد بیش از یک دقیقه در نزدیکی مدارس، خودروی خود را بدون حرکت روشن نگه‌دارد. رانندگان درصورت نقض این قانون مجبور به پرداخت 350 دلار جریمه می‌شوند. مایکل بلومبرگ، شهردار نیویورک که به تازگی و بعد از 12 سال حضور در این سمت، جایش را به شهردار جدید این شهر داده در یکی از آخرین سخنرانی‌هایش اعلام کرد که حالا نیویورک تمیزترین هوا را در 50 سال گذشته دارد. در سال2005 خودروهای دیزلی مجبور شدند از سوخت جدید با گوگرد کم استفاده کنند. سرویس‌های مدرسه‌ها از جمله این خودروها بودند. با تسهیل حمل‌ونقل عمومی در سال‌های گذشته میل به خرید اتومبیل شخصی در میان ساکنان نیویورک نسبت به سال 2007 نزدیک به 23 درصد کم شده و دی‌اکسیدگوگردی که ماشین‌ها تولید می‌کنند نسبت به سال 2008 بیش از 69 درصد کاهش پیدا کرده است.

اجرای سیاست‌های سختگیرانه توسط شهرداری این شهر که استفاده از خودروهای استاندارد، سوخت مناسب و بهبود عملکرد موتورها بوده توانسته موفقیت چشمگیری به دست آورد. نیویورک حالا بزرگ‌ترین ناوگان اتوبوسرانی هیبریدی در امریکا را دارد و نخستین شهری است که تاکسی‌های هیبریدی در آن فعالیت می‌کنند. استفاده از سوخت‌های جایگزین یکی از محورهای اصلی فعالیت شهری نیویورک است و خودروهای شخصی مقام‌های دولتی هم در این راستا تغییر کرده است.

در نیویورک بیشتر از دوهزار تاکسی هیبریدی مشغول به فعالیت هستند. همچنین تلاش گسترده‌ای برای عرضه سوخت مناسب و با میزان آلاینده‌های کم صورت گرفته است. در لس‌آنجلس هم به عنوان یکی دیگر از شهرهای بزرگ امریکا اقدام‌های مشابهی برای مقابله با آلودگی هوا و کنترل آن صورت گرفته است. در دهه 1970 میلادی، شهرداری لس‌آنجلس 100 بار در سال در مورد وجود آلودگی شدید هوا، مه‌دود و وارونگی به شهروندان هشدار داده بود. نیاز به این هشدارها پس از سال2000 از میان رفته است. مقام‌های نیویورک گفته‌اند می‌خواهند تا سال 2030 این شهر را به عنوان نمونه‌ای موفق در مقابله با آلودگی هوا تبدیل کنند.

**چشم‌بادامی‌ها زیر ماسک سفید

چین برای مبارزه با آلودگی هوا قصد داشت هزار معدن زغال‌سنگ را در سال 2016 تعطیل کند. بنا بر اظهارنظر مقامات محلی پکن، با وجود دو مرحله هشدار قرمز آلودگی هوا در ماه دسامبر در این شهر، کیفیت هوای پایتخت چین در کل سال2015 نسبت به سال‌های پیش بهتر بود. غلظت آلاینده ذرات معلق دو و نیم میکرونی به طور متوسط به81 میکروگرم در هر مترمکعب رسید. این غلظت متوسط کاهش ٢/٦ درصدی را نسبت به سال2014 و 10 درصد نسبت به سال 2013 را نشان می‌دهد.

دلیل اصلی آلودگی هوا در چین بنا به اعلام دولت، تکیه بر سوخت زغال‌سنگ است. بنابراین گزارش، در سال 2015 این کشور4 میلیارد تن زغال‌سنگ سوزانده است. در حال حاضر این کشور برنامه کاهش مصرف سوخت زغال‌سنگ را تا 62 درصد در سال 2016 در برابر مصرف 64 درصد فعلی به نسبت ترکیب کل انرژی مصرفی کشور در دست دارد.

وزارت انرژی چین در روزهای پایانی سال 2015 اعلام کرد تا سال 2019 هیچ معدن زغال‌سنگ جدیدی افتتاح نکند. اجرای این طرح در کشور چین قادر خواهد بود ظرفیت معادن زغال‌سنگ را 60 میلیون مترمکعب در سال کاهش دهد و این در حالی است که ظرفیت معادن این کشور در مرحله بحران رشد اقتصادی قرار دارند. بیشترین بخشی که با تعطیلی معادن مواجه خواهد بود، بخش شمال شرقی این کشور است که با حذف 100 هزار شغل مواجه خواهد شد.

سطح آلودگی هوا در پکن هفت برابر بیشتر از میزان استاندارد اعلام شده توسط سازمان جهانی بهداشت اعلام شده است. مقامات پکن ابراز کرده‌اند براساس برنامه تهیه شده برای مبارزه با آلودگی هوای این شهر، تا سال 2030 غلظت ذرات دو و نیم میکرونی به طور متوسط 35 میکروگرم در هر مترمکعب در سال خواهد رسید. در یک برنامه کوتاه‌مدت، دولت مرکزی قصد دارد تا میزان متوسط انتشار ذرات معلق ریز را تا 60 میکروگرم در هر مترمکعب در سال 2017 برساند. بنا به اظهارنظر کارشناسان چین، رسیدن به این کاهش غلظت در چنین زمان کوتاهی بسیار دشوار به نظر می‌رسد. به همین دلیل دولت مرکزی نیاز به دستیابی به نتایج فوری دارد.

شهرداری پکن اعلام کرده است قصد ندارد دوباره شاهد حد هشدار قرمز آلودگی در این شهر باشد. در حالی که در روزهای پایانی سال 2015 پکن یک مه‌دود غلیظ و آلودگی هوای به‌شدت خطرناک را تجربه کرده است. وزیر محیط زیست چین در پی این آلودگی شدید هوا از مقامات محلی خواست تا اقدامات سریع و اضطراری را برای مقابله با آلودگی هوا در پکن در دستور کار خود قرار داده و نتیجه را سریعا به اطلاع برسانند.

نخست وزیر چین در سال 2014 در ارتباط با آلودگی هوا در پکن گفته بود ما مصمم به جنگ در برابر آلودگی هستیم. در واقع در همان سال از چهار مرکز مهم نیروگاهی با سوخت زغال‌سنگ یکی در سال 2014 بسته شد و دو مرکز دیگر در ماه مارس 2015 تعطیل شدند. براساس دستور دولت این مراکز تنها با تغییر سوخت و استفاده از گاز می‌توانند به فعالیت خود ادامه دهند.

البته بنا به اظهارنظر کارشناسان محیط زیست پکن، کاهش مصرف زغال‌سنگ تنها راهکار کاهش آلودگی هوای این شهر نیست. حمل و نقل شهری در پکن به عنوان دومین شهر پرجمعیت چین، یکی از مهم‌ترین منابع انتشار آلودگی است.

چین، ‌کشوری است که در حال چیره شدن بر مشکلات آلودگی هوایش شناخته می‌شود و شاید ‌تنها کشوری باشد که یک شهر در میان 20 شهر آلوده 10 میکرونی دارد. بخش شرقی مدیترانه (‌خاورمیانه و بخش‌هایی از شمال آفریقا) و جنوب‌شرقی آسیا مناطقی‌اند که با افزایش 5 درصدی آلودگی هوا در بیش از دوسوم شهرهای‌شان بدترین حالت‌ها را در آلودگی هوا نشان می‌دهند. سطوح معنی‌دار سالانه آلودگی هوا در این شهرها اغلب به 5 تا 10 برابر استانداردهای بهداشت جهانی افزایش می‌یابد. در میان کلانشهرها (شهرهایی با بیش از 14 میلیون ساکن) دهلی و قاهره بیشترین میزان آلودگی هوا را دارند. این گزارش سیاستگذاران بین‌المللی، ‌ملی و شهری را وا‌می‌دارد که درصدد بالا بردن کیفیت حمل و نقل عمومی و کارآمدتر کردن تولیدات انرژی و مدیریت هدررفت باشند.

**20 شهر آلوده جهان کدامند

سازمان بهداشت جهانی می‌گوید: بیش از 3 میلیون نفر در اثر تنفس در فضای شهری سالانه جان خود را از دست می‌دهند، تا جایی که اگر اقدامی انجام نشود، این رقم تا 2050 میلادی دو برابر می‌شود. ‌بیشتر شهرهای بزرگی که در کشورهای در حال توسعه‌اند، در حال نقض کردن راهبردهای آلودگی هوا هستند. در 5 سال اخیر، ‌آلودگی هوا 8 درصد افزایش یافته است، بر اساس تخمین‌های WHO این آلودگی 3 میلیون مرگ نابالغ را سالانه رقم می‌زند که باعث شده آلودگی هوا یکی از بزرگ‌ترین خطرات برای سلامتی انسان‌ها به شمار ‌آید.

آخرین آمار آلودگی هوای شهری که از سال‌های2011 تا 2015 جمع‌آوی شده، ‌نشان می‌دهد 98 درصد شهرها با بیش از100 هزار نفر جمعیت در کشورهایی با درآمد متوسط و پایین، راهبردهای WHO را رعایت نمی‌کنند. شهرهایی که بدترین کیفیت هوا را به لحاظ ذرات معلق 10 میکرونی دارند، از میان 3 هزار شهری که WHO آنها را بررسی کرده، آلوده‌ترین شهر «اونیتشا»ی نیجریه است که30 برابر بیشتر از استاندارد ذرات معلق 10 میکرونی دارد. «پیشاور» پاکستان در رتبه دوم قرار گرفته و بعد از آن «زابل» ایران به چشم می‌خورد. این شهرها بیشتر در میان کشورهایی با رشد بالای اقتصادی در خاورمیانه و جنوب‌شرقی آسیا واقع شده‌اند. از میان این20 شهر، 4 شهر در نیجریه، 3 شهر در عربستان سعودی، 3 شهر در هندوستان و 2 شهر در ایران هستند.

*منبع: روزنامه اعتماد، 1395.10.29