کمپ «سیـاه» برای معتادان

جمعیت معتادان رو به افزایش است. این را نه از دریچه اعداد و ارقام که با نگاهی به گوشه و خیابان شهرها می توان فهمید. معتادانی که امروز تعداد متجاهرشان بیش از قبل شده است. مسئولان نیز با روش ها و مدل های مختلف، دنبال کنترل این جمعیت و کاهش آن هستند تا با بهبودی معتادان، جامعه شهری نیز بهبود یابد. آخرین طرح ملی درباره سوءمصرف مواد که در سال 90 انجام شد، نشان داد ایران یک میلیون و 325 هزار معتاد دارد که حدود 60 درصد از این جمعیت به تریاک و هرویین و 26 درصد از آن ها به مواد صنعتی و آمفتامین‌ها معتاد هستند. ده سال قبل از این بررسی نیز، تحقیقی ملی انجام شده بود که مقایسه نتایج این دو بررسی نشان داد در سال 90، جمعیت معتادان 125 هزارنفر افزایش یافته که در مقایسه با رشد جمعیت، افزایش چشمگیری نداشته است اما آمار بسیار نگران کننده، تغییر روند مصرف است که در سوء مصرف شیشه از حدود 3 درصد به 26 درصد رسیده ایم که یعنی تمایل به مصرف مواد از سنتی به صنعتی در حال تغییر است. این خطری جدی برای جامعه است چون درمان اعتیاد به روانگردان‌ها بسیار پیچیده و وقت‌گیر است و نیاز به مسکن های قوی در کنترل مصرف و درمان معتادان است.

**مسکنی برای اعتیاد؟

یکی از راهکارهایی که اخیرا به عنوان مسکنی برای درمان معتادان مطرح شده، اردوگاه سازی برای معتادان است که به عقیده رییس سازمان بهزیستی کشور، اگرچه یک نسخه بلندمدت برای حل و یا کاهش آسیب اعتیاد در کشور نیست اما یک اقدام موقتی است که باید انجام شود.

انوشیروان محسنی‌بندپی، با بیان اینکه اگر مراکز ترک اعتیاد اجباری در کشور وجود نداشته باشد، معتادان متجاهر در جایی چون گورستان نصیرآباد شهریار و در اشکالی همچون گورخوابی خود را نشان می‌دهند، انتقاد کرده که انتشار چنین تصاویر و ساختن واژه‌هایی همچون گورخوابی و ...، سیاسی کردن مسائل اجتماعی است: « اگر مراکز ترک اعتیاد اجباری در کشور وجود نداشته باشد، برخی از معتادان متجاهر به این شکل ظهور کرده و مدتی بعد هم کسانی که به دنبال ساختن واژه‌های سیاسی هستند، شروع به واژه سازی‌هایی همچون پل خوابی، پارک خوابی و ... کرده تا از مسائل اجتماعی به اهداف سیاسی خود برسند».

رییس سازمان بهزیستی کشور می گوید: در حال حاضر امکان اسکان موقت برای معتادان وجود دارد. در بعضی شهرها نیز گرمخانه راه‌اندازی شده و تمامی افراد معتاد متجاهر و بی‌خانمان می‌توانند شب را در آنجا خوابیده و در صورت تمایل نیز صبح، مرکز را ترک کنند. همواره تلاش ما آن است که فرد با علاقه، عزم و اراده خود وارد مراکز اقامتی و پروسه درمانی شوند اما در حال حاضر با توجه به وضعیت موجود ناچار هستیم برنامه ترک اجباری را برای برخی از گروه‌ها اجرایی کنیم.

وی در ادامه ضمن اشاره به گورخوابی در گورستان نصیرآباد شهریار گفت: در شهرهای کوچک ممکن است چنین مواردی بروز کند اما آنچه مسلم است آن است که در حال حاضر تمامی دستگاه‌های کشور برای ساماندهی این افراد و کاهش آسیب‌هایی همچون کارتن خوابی بسیج شدند.

در سال 92 تنها ظرفیت پذیرش 400 معتاد را در کشور داشتیم اما در حال حاضر ظرفیت پذیرش 8600 معتاد متجاهر تحت عنوان مراکز ماده 16 را داریم؛ این درحالیست که در مراکز ماده 15 نیز استان تهران ظرفیت پذیرش 2500 نفر را دارد.«بندپی» در ادامه با تاکید بر آنکه گستردگی اقدامات دولت در این حوزه بر همگان روشن و مشخص است گفت: باید تلاش شود تا رویکرد ترک داوطلبانه، اشتغال، ارائه پروتکل‌های علمی، اجتماع پذیری و تشویق فرد برای حضور در مراکز اقامتی و پروسه درمان اعتیاد در کشور تقویت شود.

**ترک اعتیاد، اجباری نیست

طرح سازمان بهزیستی در اردوگاه سازی برای معتادان اما در حالی مطرح شده است که چندی قبل، معاون ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور، به زور بردن معتادان به مراکز ترک اعتیاد را مصداق آدم ربایی خوانده بود و انتقادهایی را نسبت به آن مطرح کرد. «پرویز افشار» گفته بود: هیچ فردی را نمی‌توان با زور و به صورت اجباری برای ترک اعتیاد به یک کمپ برد. گزارش‌هایی درباره برده شدن فردی از منزلش آن هم به زور به کمپ ارائه می‌شود اما باید بگویم این حرکت به هیچ وجه، وجهه قانونی ندارد.

اگر خانواده‌ای در داخل منزل شکایت دارد، باید به سراغ ضابطین قانونی برود تا با او برخورد کنند. به زور بردن افراد به کمپ در واقع از مصادیق آدم ربایی است و اگر کسی در این رابطه شکایتی داشته باشد، باید به مراجع قضایی مراجعه کرده و پرونده قضایی تشکیل دهد. این سبک رفتارها مورد تایید ستاد مبارزه با مواد مخدر و سازمان بهزیستی نیست و در صورت مشاهده، مورد پیگرد قانونی قرار می‌گیرد».

**خطر توسعه مراکز غیر مجاز

یکی از موضوعاتی که در رسمیت یافتن مراکز ترک اعتیاد اجباری یا همان اردوگاه سازی برای معتادان از سوی سازمان بهزیستی مطرح است، باز شدن راه برای افزایش مراکز غیر مجاز ترک اعتیاد است که در روش های اجباری خود، به بدترین شکل و با توسل به زور، معتادان را ترک می دهند. موضوعی که در سال های اخیر بسیار درباره آن سخن گفته شده و نشان هایی از استفاده از سگ های وحشی و شکنجه در ترک معتادان یافت شده است.

اکنون مراکزی وجود دارند که به صورت وحشیانه افراد را برای ترک به این کمپ‌ها می‌برند. ‌سال ٨٦ در سازمان بهزیستی، قراردادی مصوب شده بود که کمپ‌ها نباید هیچ دیواری داشته باشند و حضور در این مراکز اختیاری باشد. رفت و آمد در این کمپ‌ها آزاد است و باید فرد معتاد، احساس آزادی داشته باشد و طبق یک مدل اجتماعی کارشناسی شده، اعتیاد را کنار بگذارد اما متاسفانه با آغاز به کار این کمپ‌ها‌،قالب‌هایی که برای راه‌اندازی این مراکز مشخص شده بود، اجرا نشد و درحال حاضر شاهد مراکز ترک اعتیادی هستیم که مانند یک زندان است و هیچ احساس آزادی در آنجا وجود ندارد. رفتن به این مراکز با زور و اجبار است و از هیچ مدل اجتماعی استفاده نمی‌شود. وقتی در این مراکز ترک اجباری مواد مخدر، از قالب خاصی پیروی نشود، آدم‌ربایی و نگهداری غیرقانونی جوانان بی‌گناه نیز رخ می‌دهد.طبق بررسی‌های انجام شده، امروزه تعداد کمپ‌های ترک اعتیاد غیرمجاز در کشور بیشتر از کمپ‌های مجازی هستند که طبق پروتکل‌های تصویب‌شده کارشان را ادامه می‌دهد. اتفاقاتی که در این مراکز رخ می‌دهد، تن هر انسانی را می‌لرزاند. ضرب و شتم، گرسنگی، عدم رعایت بهداشت ‌و توهین به شخصیت فرد. همه این موارد، تازه گوشه‌ای از مشکلات این کمپ‌ها هستند.در چنین شرایطی، اردوگاه سازی برای معتادان می تواند خطری جدی در سرنوشت هزاران معتاد در کشور باشد که باید به آن توجه بیشتری شود.

*منبع: روزنامه قانون، 1395.10.22