از تغییرات زبان نباید ترسید

بلقیس سلیمانی می‌گوید: تغییرات زبان نشان‌دهنده تحرک و پویایی آن است و نباید از تغییرات زبان بترسیم.

این نویسنده در گفت‌وگو با ایسنا، درباره وضعیت درست‌نویسی اظهار کرد: هرکسی در نوشتن شیوه‌ خاص خود را دارد و این مسئله باعث ایجاد تشتت در رسم‌الخط فارسی شده است. در رسانه‌های مجازی اوضاع خیلی بدتر است و درست‌نویسی رعایت نمی‌شود.

او منشا تشتت در زبان فارسی را نبود مرجع قدرتمند در این زمینه دانست و ادامه داد: خود نهاد ادبیات نیز نهاد متشتتی است. دانشگاه‌ها و فرهنگستان مرجعیت خود را از دست داده‌اند، البته به نظر می‌رسد که این مسئله بد نباشد. می‌توان گفت این مسئله نشان‌دهنده فضای پرتحرک و دموکراتیک است که بد نیست. در هر حال خط فارسی با این شرایط مواجه است. البته از صد سال پیش هم تقریبا این مواجهه صورت گرفته است؛ از مقطعی که بحث بر سر تغییر  خط فارسی بود.

سلیمانی خاطرنشان کرد: خط فارسی مشکلاتی دارد و باید ببینیم در چنین موقعیت‌ها و مواجهه با این فضاها این خط  می‌تواند به حیات خود ادامه دهد و یا باید به فکر جایگزین باشد؟ به نظر من نباید ترسید.

او با بیان این‌که زبان فارسی در ذات خود مشکلاتی دارد، گفت: چند س (س، ث، ص) داریم،  یا حروفی در کلمات که نوشته می‌شود ولی خوانده نمی‌شود. اگر کسی شیوه‌های سابق را  به کار نمی‌برد و طور دیگری می‌نویسد نباید به شخص ایراد گرفت، بلکه باید به زبان و خط فارسی توجه کرد.

این داستان‌نویس افزود: کسانی که «خواهر» را با واو نمی‌نویسد و با «الف» به شکل «خاهر» یا «راجع به» را «راجبه» می‌نویسند به نظر من رفتار طبیعی دارند و واژه‌ای را که تلفظ می‌کنند می‌نویسند؛ این مسئله به مشکلات خود زبان برمی‌گردد.

او در ادامه گفت: نسل جوان خوشبختانه این جسارت را دارد که گاه‌گاهی کمبودها و مشکلات خط را با نوشتن به شکل دیگر رو می‌کند. کسی که خط را به شکل دیگری می‌نویسد کار خیلی بدی نمی‌کند. شاید می‌خواهد به ما بگوید که فکرهای اساسی‌تری برای زبان بکنیم، از سوی دیگر زبان پدیده‌ جان‌دار و پویایی است که طبیعی است در مسیر تغییرات اجتماعی دچار این تغییرات شود.

بلقیس سلیمانی با بیان این‌که از تغییرات زبان نباید بترسیم گفت: اگر خط و زبان ثابت، راکد و به یک نحو باشد نشان‌دهنده رکود جامعه فکری و اندیشگانی زبان است. زمانی که خط و زبان دچار تحول می‌شوند در واقع جامعه دچار تحول شده و نباید بترسیم. باید به این تحولات به دیده مثبت نگاه کنیم.

او با بیان این‌که قائل به ساخت زبان از سوی فرهنگستان نیست اظهار کرد: زبان در ساحت اجتماعی ساخته می‌شود و نمی‌توان زبان را در اتاق‌های فرهنگستان ساخت. زبان یک پدیده پویا و دینامیک است و در ساحت اجتماعی خود را بازتولید می‌کند و تحرک دارد. به نظر من برخی اوقات فرهنگستان راه خود را می‌رود و زبان راه خود را و راهی که زبان می‌رود راه درستی است. اصلا قائل به این نیستم که زبان را در پستوها تولید کرد و چنین چیزی اصلا امکان‌پذیر نیست. اگر زبان را به فرهنگستان واگذار کنیم زبان کم‌تحرک می‌شود و  نمی‌تواند راه خود را ادامه دهد  و به یک زبان مرده تبدل می‌شود.

سلیمانی درباره افزایش کلمه‌های بیگانه در زبان فارسی بیان کرد: این موضوع به زبان فارسی آسیب نمی‌رساند. زبان‌ها همیشه در داد و ستد با هم هستند. زبان فارسی بدون زبان عربی هیچ است، حتی زبان عربی در برهه‌ای از تاریخ، زبان فارسی را احیا کرده است. این دادوستد، وام گرفتن و از آن خود کردن واژه‌ها امر متداولی در زبان‌های پویا و دینامیک است. مدام باید از زبان‌های دیگر قرض بگیریم و تولید کنیم و به نظر من این موضوع مشکلی ندارد. تاریخ زبان نیز نشان می‌دهد چطور زبان‌ها بر روی یکدیگر  تأثیر گذاشته و به زنده بودن هم کمک کرده‌اند.

او با بیان این‌که نگران افزایش واژه‌های بیگانه نیست و این موضوع مشکلی ندارد گفت: زبان فارسی تا می‌تواند از زبان‌های دیگر واژه وام بگیرد، این موضوع نشان‌دهنده ماهیت پرتحرکش است. در طول تاریخ نیز این کار را کرده و از زبان‌های مغولی، ترکی، عربی و... واژه گرفته و به حیات خود ادامه داده است. الان نیز باید مدام از زبان انگلیسی و عربی واژه بگیرد و آن‌ها را از آن خود کند.

بلقیس سلیمانی درباره نقش نویسنده‌ها در ترویج درست‌نویسی اظهار کرد: زبان در  بستر اجتماعی تولید می‌شود  و نویسنده در واقع کلمه را از کوچه، خیابان و بازار جمع می‌کند و در ویترین زبان قرار می‌دهد. ویترین جایی است که کلیت امر را نمایندگی می‌کند؛ بنابراین ویترین‌ها  باید شکیل، چشم‌نواز و قابل ارتباط‌گیری باشند و به نظرم نویسنده‌ها باید علاوه بر این‌که آن‌چه‌ را که از سنت باقی مانده به تمام داشته باشند باید نگاهی به تحولات داشته باشند. نباید فکر کنیم که مانند صد سال قبل بنویسیم و حرف بزنیم.

این نویسنده درباره این‌که چه جایگاهی برای درست‌نویسی قائل است گفت: به نظر من خط تا جایی باید یکسان باشد که بتوانیم حرف یگدیگر را بفهمیم و نوشته‌های هم را بخوانیم و معنا را دریابیم. همان‌طور که گفتم تا حدودی زبان و خط فارسی دچار مشکلاتی است و این اتفاقاتی است که دارد می‌افتد و  هر نشر رسم‌الخط خود را دارد که  ناشی از مشکلات خط فارسی است. نباید بترسیم و من پیش‌بینی می‌کنم در ۵۰ یا ۱۰۰ سال آینده حتی به تغییر رسم‌الخط تن بدهیم و باز هم به نظر من نباید بترسیم. ترس زبان و خط را فلج می‌کند. من تا وقتی بتوانم با نوشته‌های  دیگری ارتباط برقرار  کنم و تغییر و تحولات را دنبال بکنم هیچ مشکلی ندارم.