همه چیز درباره گذشته «آقای دبیرکل»

دبیر کل جدید سازمان ملل امروز سوگند یاد می‌کند. انتخاب دبیرکل این سازمان به صورت دوره‌ای در قاره‌های گوناگون می‌چرخد،‌ این بار نوبت اروپاست؛ «آنتونیو گوترش» پرتقالی که مهر امسال با رای‌گیری برای این سمت انتخاب شده از امروز کارش را آغاز می‌کند.

او در لیسبون،‌ پایتخت پرتقال به دنیا آمده و همان‌ جا هم بزرگ شده است،‌ وقتی در 1965 فارغ‌التحصیل شد،‌ به عنوان بهترین دانش‌آموز سال پرتقال انتخاب شد. بعد به سراغ تحصیل در رشته فیزیک و بعد مهندسی برق رفت. در سال 71 به عنوان دستیار استاد در دانشگاه کارش را اغاز کرد؛ اما در سال 74 مدتی بعد از پیوستن به حزب سوسیالیست،‌ تصمیم گرفت شغل دانشگاهی‌اش را رها کند و به صورت تمام‌وقت به سیاست بپردازد. در همان سال،‌ در پی انقلاب «گل میخک» در پرتقال،‌ که به برکناری «مارسلو کائناتو» منجر شد،‌ آقای گوترش وارد شورای رهبری حزب شد. در سال اول،‌ رییس دفتر وزیر صنایع بود،‌ دو سال بعد ازدواج کرد و بین سال‌های 76 تا 97 در سمت معاون رییس پارلمان این کشور کار کرد و از 1988 ریاست فراکسیون سوسیالیست‌های مجلس این کشور را به عهده گرفت. در 1970 او عضو تیم مذاکره برای پیوستن کشورش به اتحادیه اروپا شد.

در 1991 او یکی از پایه‌گذاران شورای پناهندگان پرتقال بود. یک سال بعد وقتی حزبش برای سومین بار در انتخابات پارلمانی شکست خورد، دبیر کلی حزب را به عهده گرفت و تبدیل به رهبر مخالفان دولت «کاواکو سیلوا» شد. در 1995 حزب سوسیالیست بالاخره برنده انتخابات پارلمانی کشور شد و گوترش مامور تشکیل کابینه‌ شد. در این دوران تمام تلاشش را کرد تا با بودجه های سخت‌گیرانه،‌ تورم و هزینه‌های دولت را کنترل کند تا معیارهای لازم برای پیوستن به اتحادیه اروپا را در پرتقال ایجاد کند،‌ کاهش بیکاری به ویژه در میان زنان، بهبود شیوه‌های جمع‌آوری مالیات،‌ افزایش سرمایه‌گذاری در آموزش و پرورش،‌ افزایش نرخ حضور نهادهای غیردولتی در بخش خدماتی اقتصاد و تلاش برای تضمین حداقل درآمد برای تمام مردم از جمله برنامه‌هایی بود که دولت چپ‌گرای پرتقال به رهبری او سعی کرد آن‌ها را اجرایی کند.

او که در سال 1998 همسر اولش را به دلیل بیماری سرطان از دست داده بود،‌ دور اول مسوولیتش در دولت را در پایان سال 1999 به پایان رساند؛ اما  در انتخابات پارلمانی این سال،‌ دو حزب مطرح پرتقال هر دو در تعداد کرسی‌های پارلمانی برابر شدند؛ در نتیجه گوترش دوباره به دفتر کارش برگشت. در دور دوم ریاست بر دولت، یک دوره شش ماهه هم به عنوان رییس شورای اروپا کار کرد، اما در مجموع در این دوره  به نسبت دور قبلی کارش موفقیت‌های اقتصادی کمتری به دست آورد،‌ با این که مجلس در دروه او قوانین پیشروانه‌ای تصویب کرد؛ اما حزبش در انتخابات سال 2001 شکست سختی خورد که در نتیجه آن گوترش از سمتش استعفا کرد و در مورد علت استعفایش گفت برای جلوگیری از سقوط کشور در بحران سیاسی تصمیم به کناره‌گیری گرفته است.

در نتیجه این تصمیم رییس‌جمهور پارلمان را منحل و  بار دیگر درخواست برگزاری انتخابات پارلمانی کرد،‌  گوترش اما دیگر در دولت نماند. او که قبلا به عنوان رییس شورای بین‌المللی سوسیالیست‌ها انتخاب شده بود، تا سال2005 در این  سمت باقی ماند. در 2001 با همسر دومش که وزیر امور خارجه قبلی پرتقال بود ازدواج کرد،‌ در 2005  توسط مجمع عمومی سازمان ملل برای یک دوره پنج‌ساله به ریاست شورای عالی پناهندگان این سازمان انتخاب شد؛ یکی از بزرگ‌ترین نهادهای حقوق بشری دنیا که در پایان دوره او 10 هزار همکار و 126 دفتر در سر تا سر دنیا داشت که به بیش از 60 میلیون نفر مهاجر پس‌فرستاده‌شده و بی‌جاشدگان جنگی، کمک می‌کرد. مهم‌ترین تغییری که او در این شورا ایجاد کرد، کم‌کردن تعداد کارکنان دفتر مرکزی در ازای افزایش تعداد تیم‌های اورژانس کمک به پناهندگان و بی‌جاشدگان در مناطق پر درگیری و ناامن بود.

گوترش تا سال 2015 به عنوان کمیسر عالی امور پناهندگان سازمان ملل کار کرد، ‌در طول دوران کاری‌اش با بحرانی‌ترین دوره‌های مهاجرت و بی‌جاشدن مردم از زمان جنگ جهانی دوم تا به حال رو به رو بود؛ اول در عراق، بعد در جمهوری آفریقای مرکزی و کنگو،‌ و بعد در بحران جهانی سوریه. او برای کمک به مهاجران، پناهندگان و بی‌جاشدگان در جنگ‌ها،‌ یکی از مورد توجه‌ترین برنامه‌های روابط عمومی سازمان ملل را طراحی کرد؛ او «آنجلینا جولی» بازیگر مشهور آمریکایی را به عنوان سفیر ویژه این سازمان معرفی کرد و خودش مذاکرات دیپلماتیک برای جمع‌آوری کمک‌های مالی بین‌المللی برای بهبود وضعیت مهاجران و کشورهایی را که به مهاجران پناه داده‌اند، در دستور کار قرار داد،‌ در طول این کمپین او و جولی حداقل از سه کمپ آوارگان در ترکیه، ‌اردن و مالی دیدن کردند و کمکی معادل پنج میلییارد دلار برای کمیساریای عالی پناهندگان جمع‌آوری کردند تا وضعیت زندگی بیش از 10 میلیون آواره سوری را بهبود بخشند.

اواسط سال 2016، با نزدیک‌شدن به پایان دوره دبیرکلی «بان‌کی مون» گوترش اعلام کرد که قصد دارد از پرتقال برای به دست آوردن این سمت وارد رقابت شود. این دوره از انتخابات برای دبیر کلی سازمان ملل اولین دوره‌ای بود که در آن نامزدها باید برنامه‌های خودشان را برای دبیرکلی اعلام می‌کردند و برنامه گوترش از برنامه سایر نامزدهای این سمت برای دوره آینده قوی‌تر ارزیابی شد. در 5 اکتبر سال جاری میلادی،‌ اعضای شورای امنیت سازمان ملل در نشستی پشت درهای بسته ریاست گوترش بر سازمان ملل را به رای گذاشتند. در این جلسه که با حضور هر 15 عضو این شورا برگزار شد،‌ 13 رای مثبت و دو رای ممتنع به سبد گوترش ریخته شد،‌ در نتیجه او رسما نامزد دبیرکلی سازمان ملل شد و یک هفته بعد در رای‌گیری مجمع عمومی این سازمان به عنوان هفتاد و یکمین دبیر کل سازمان انتخاب شد. ‌

در حالی که دنیا با آشوب داعش و جنگ‌های داخلی و بحران‌های سیاسی در آفریقا روبه‌روست،‌ نگرانی از روی کار آمدن راست‌گرایان در  امریکا و اروپا افزایش یافته است و فعالان محیط زیست هر روز فشار بر سازمان ملل  برای ایفای نقش اساسی‌تر در اجرایی‌شدن قوانین مربوط به حفاظت از محیط زیست را بیشتر می‌کنند،‌ خیلی‌ها امیدوارند که دبیر کل جدید علاوه بر ابراز انزجار از حوادث غیرانسانی در سر تا سر دنیا، ‌به بهبود شاخص‌های حقوق بشری در زندگی مردم تمام کره زمین کمک کند.