حذف «صفر» مزاحم

ته‌مایه همه این شوخی‌ها در تصورات عام، کم‌شدن یک دغدغه عمومی درباره شمارش پول بود. زمانی‌که به بانک می‌رفتیم و مجبور بودیم عددی را که به تومان در ذهن داشتیم به ریال در فیش واریز یا برداشت بنویسیم و این برای خیلی‌ها دغدغه بود. حالا دولت گویا وارد عمل شده تا به این دغدغه عمومی که البته به نظر می‌رسد بیشتر در کار‌وکاسبی دولت در دستگاه‌های دولتی، ایجاد سهولت کرده، پایان دهد. دیروز براساس تصویب هیأت دولت و در جلسه‌ای که خود روحانی نیز در آن حضور داشت، واحد پول ایران تومان و برابر 10 ریال تعیین شد. حالا پول مغولی جای پای خود را در ایران سفت‌تر می کند.

‌**تست بازار از سوی دولت

حالا گویا یکی از دغدغه‌های کسب‌وکار و همچنین فعالیت دستگاه‌های دولتی به‌راحتی انجام شود؛ اما این اقدام دولت، چه هزینه‌هایی را برای آن به دنبال خواهد داشت؟ آن‌گونه که از استدلال‌های کارشناسان برمی‌آید، این اقدام دولت جمع‌آوری پول در گردش را به دنبال ندارد و بیشتر به قصد تست بازار از سوی دولت انجام شده است. 

کارشناسان معتقدند از این تصمیم دولت به‌خوبی می‌توان دریافت که دولت قصد ندارد فعلا بار اضافی ضرب مسکوکات و چاپ اسکناس را بر دوش خود بگذارد و صرفا اگر مجلس این تصمیم دولت را تأیید کند، بار مالی اندک (در قیاس با ضرب مسکوکات و چاپ اسکناس) تغییر صورت‌های مالی و اسناد موجود ازجمله قراردادها را به دنبال خواهد داشت که آن هم بار سبکی برای دولت به حساب می‌آید. 

حذف سه صفر حدود ١٠ سال پیش، در دولت احمدی‌نژاد بارها از سوی رئیس‌کل بانک مرکزی وقت مطرح شده بود؛ اما هرگز رنگ واقعیت به خود نگرفته بود، حالا دولت یازدهم وارد عمل شده و فقط یکی از این صفرهای توپ‌مانند را به گوشه‌ای پرت کرد. برخی از نمایندگان مجلس این اقدام دولت را جسورانه قلمداد می‌کنند. 

‌

**تبدیل ریال به تومان جسورانه بود

دبیر کمیسیون اقتصادی مجلس دراین‌باره به ایلنا گفت: کاش دولت از نظر کارشناسان و کمیسیون اقتصادی درباره این طرح استفاده می‌کرد و با جسارت بیشتر به حذف سه صفر یا چهار صفر اقدام می‌کرد؛ اما در مجموع این اقدام قابل تقدیر است و ما از آن حمایت می‌کنیم. حسن حسینی‌شاهرودی درباره لایحه اخیر دولت مبنی بر تغییر واحد پول کشور از ریال به تومان گفت: کمیسیون از این مصوبه بی‌خبر بود و ما هم از طریق رسانه‌ها در جریان این خبر قرار گرفتیم. بااین‌حال، این طرح از ١٠ سال پیش در بانک مرکزی مطرح بود و حذف یک تا چهار صفر در دستور کار این سازمان قرار داشت؛ اما سرانجام این دولت یازدهم بود که جسارت انجام چنین کاری را از خود نشان داد و این اتفاق قابل تقدیر است. 

وی ادامه داد: با اجرائی‌شدن این طرح بسیاری از مشکلات محاوره‌ای مردم حل می‌شود؛ زیرا معامله‌ها به‌طور شفاهی به صورت تومان انجام می‌شد؛ اما در اسناد بانکی یا دفاتر رسمی ریال نوشته می‌شود. از سوی دیگر مشکلات دسته‌چک و سوء‌استفاده‌هایی که از این تفاوت صفرها به وجود می‌آمد، دیگر حذف می‌شود. حسینی‌شاهرودی در پاسخ به این سؤال که تکلیف اعداد آخر حساب‌ها چه می‌شود؟ گفت: هنوز مجلس از جزئیات طرح بی‌اطلاع است؛ اما به نظر می‌رسد که این رقم‌ها گرد می‌شود و به ١٠ اضافه می‌شود؛ اما باید در نهایت منتظر بمانیم تا ببینیم دولت چه راهکاری برای این موضوع دارد. وی ادامه داد: در بسیاری از حساب‌های نیمه‌فعال و مسدود رقم‌های کوچکی در سیستم بانکی باقی مانده که در صورت جمع آنها تبدیل به رقم بزرگی می‌شود که با اجرائی‌شدن این طرح، این مشکلات از بین می‌رود. 

**‌اسکناس‌ها فعلا تغییری نمی‌کند

حالا هم خبرهایی به‌صورت غیررسمی از بانک مرکزی به گوش می‌رسد. یک منبع آگاه در بانک مرکزی با اعلام جزئیات جدید از تغییر پول ایران گفت: در لایحه‌ای که دولت به مجلس شورای اسلامی ارائه می‌دهد، قرار است پول ایران به جای ریال، تومان باشد. به گزارش شبکه خبری اقتصاد و بانک ایران (ایبنا)، این منبع آگاه گفت: البته هیچ چیزی در پول ایران حذف نمی‌شود. او گفته درصورتی‌که مجلس شورای اسلامی لایحه دولت را تصویب کند، اسکناس‌ها به‌تدریج و در زمان تغییر می‌کند. این منبع آگاه تأکید کرده تغییر پول ایران هنوز نهایی نشده؛ اما در دو هفته آینده اطلاعات کافی و جزئیات ارائه می‌شود. 

‌

**ضرورت تدوین متمم بر قراردادها

حمیدرضا برادران‌شرکا، رئیس پیشین سازمان برنامه و بودجه، در گفت‌وگو با «شرق» می‌گوید:‌ حذف صفر از پول ملی، در جهان سابقه دارد و حتی کشورهایی بوده‌اند که چند صفر را از پول ملی خود حذف کرده‌اند. او در بیان علت چنین اقدامی از سوی کشورها می‌گوید:‌ حذف صفر از پول ملی، احساس روانی بهبود اوضاع اقتصادی و بهترشدن تورم را برای مردم به همراه می‌آورد، درحالی‌که اعلام اعداد و ارقام اقتصادی با صفر بیشتر، حس بدترشدن اقتصاد را برای مردم به همراه دارد.

این اقتصاددان تصریح می‌کند:‌ در ایران با اینکه ریال پول رسمی کشور بوده است؛ اما همواره ارقام به تومان اعلام می‌شد؛ بنابراین به نظر نمی‌رسد این اقدام دولت در حذف یک صفر و تبدیل ریال به تومان چنین آثار روانی را به دنبال داشته باشد، زیرا چنین اقدامی سابقه دارد.برادران‌شرکا با بیان اینکه این اقدام هزینه‌هایی را هم برای دولت خواهد داشت، می‌گوید: باید بررسی شود که تبدیل این ارقام، چه بار حقوقی در قراردادهای کشور به همراه دارد و آیا نیاز به تغییر در اسناد حقوقی و قراردادی نیز وجود دارد یا خیر. 

به نظر می‌رسد در این حالت، دولت باید دست به تدوین متمم‌هایی برای قراردادها بزند که همین امر، از جمله هزینه‌هایی خواهد بود که این مصوبه به دنبال خواهد داشت.به گفته وی، دولت باید بررسی کند این هزینه با فایده‌ای که در ایجاد سهولت در فعالیت‌های اقتصادی به‌ویژه در بین دستگاه‌های دولتی ایجاد می‌شود، همخوانی دارد یا خیر.

‌

**دولت قصد ندارد مسکوکات و اسکناس‌ها را حذف کند

کامران ندری، مدیر گروه سابق بانکداری اسلامی در پژوهشکده پولی و بانکی، در گفت‌وگوی خود با «شرق» در رابطه با هزینه‌های حذف یک صفر از پول ملی، می‌گوید: بیشترین هزینه‌ این اقدام که رقم کلانی را شامل می‌شود، صرفا تبدیل اسکناس و مسکوکات در جریان است که باید با واحد پول رسمی کشور که تومان است، همخوان شود. به گفته او، به نظر می‌رسد حذف فقط یک صفر، به این معناست که دولت فعلا قصد ندارد مسکوکات و اسکناس‌های موجود در کشور را جمع‌آوری کند تا هزینه‌ای برای دولت به همراه نداشته باشد.ندری استدلال خود را دراین‌باره این‌گونه مطرح می‌کند: اگر قصد دولت جمع‌کردن اسکناس‌ها و مسکوکات بود، قاعدتا باید صفرهای بیشتری را حذف می‌کرد تا سال‌های آینده بار هزینه‌ای حذف صفرهای بیشتر را بر گردن نگیرد.

**‌تغییر صورت‌های مالی ضروری است

مدیر گروه سابق بانکداری اسلامی در پژوهشکده پولی و بانکی با اشاره به هزینه دیگری که دولت را به خود مشغول خواهد کرد، می‌گوید: از آنجا ‌که صورت‌های مالی تاکنون برحسب ریال نوشته می‌شدند، از این پس باید صورت‌های قدیمی مالی را تغییر داد که خود بار هزینه‌ای دارد. دولت در این رابطه باید تمامی برنامه‌ها و حتی بودجه ارائه‌‌شده به مجلس را هم اصلاح کند. البته این هزینه‌ها در مقابل هزینه‌های ضرب مسکوکات و چاپ اسکناس، هزینه در خور توجهی نیست.

**‌حذف یک صفر، کمترین هزینه برای دولت

او با بیان اینکه مردم با همین مسکوکات حال حاضر هم می‌توانند کار کنند، ادامه می‌دهد: اگر دولت تعداد بیشتری از صفر را حذف می‌کرد، احتمال سردرگمی مردم وجود داشت، اما در رابطه با تبدیل ریال به تومان، پیش‌تر مردم در فعالیت‌های روزانه خود دست به چنین عملی زده بودند. بنابراین حذف یک صفر، کمترین هزینه را برای دولت به همراه دارد و تصمیمی منطقی به نظر می‌رسد.این کارشناس اقتصادی تصریح می‌کند: در شرایط امروزی مردم با تومان سروکار داشتند و نه ریال و تنها جایی‌ که هنوز با ریال کار می‌کرد، دستگاه‌های دولتی بودند. این اقدام دولت در وهله اول برای راحتی فعالیت‌ دستگاه‌های دولتی بود.

**‌اثر اسمی حذف یک صفر بر اقتصاد

ندری با اشاره به تبعات اقتصادی حذف یک صفر از پول ملی می‌گوید: حذف این صفر در اقتصاد اثر واقعی نداشته و صرفا اثر اسمی دارد و فقط در انجام معاملات اقتصادی و نگهداری حساب‌های مالی سهولت ایجاد می‌کند.این کارشناس اقتصادی، نسبت به تصورات موجود درباره تأثیر حذف صفر بر تورم واکنش نشان داده و تأکید می‌کند: ارتباطی بین حذف صفر از پول ملی و تورم وجود ندارد. تورم به حجم نقدینگی و عوامل ساختاری در اقتصاد برمی‌گردد که هیچ‌کدام تغییری نکرده‌اند.او تصریح می‌کند: برای مردم مدت‌هاست ریال از بین رفته اما تورم از بین نرفته است. اگر حتی چهار صفر از پول ملی حذف شود، اگر حجم نقدینگی موجود در گردش کنترل نشود، در بلندمدت باز هم قیمت‌ها افزایش می‌یابد. 

*منبع: روزنامه شرق، 1395.9.18