اشتغالزایی ارزان با صنایع پیشرفته

در این گزارش که در شماره شنبه یکم آبان 1395 هجری خورشیدی به قلم سیدمحمدحسن سیدزاده منتشر شد، می خوانیم: این نرخ جمعیتی حدود 7 میلیون و 106هزار نفر را در برمی گیرد که از این میزان حدود 86 درصد شاغلان صنعتی را مردان با جمعیتی حدود 6میلیون و 146هزار نفر و مابقی را زنان با جمعیتی حدود 960هزار نفر تشکیل می دهند.

پراکندگی اشتغال صنعتی براساس توزیع جمعیتی نیز به نحوی است که حدود 76درصد شاغلان صنعتی در حوزه شهری و 24درصد در حوزه روستایی مشغول به فعالیت هستند. صنایع همواره یکی از بسترهای مناسب اشتغالزایی برای دولت ها بوده که بیشترین ارزش افزوده را نیز برای کشور به وجود خواهد آورد.

ظرفیت های رشد اشتغال صنعتی در بخش صنعت ظرفیت های خالی تولید در واحدهای صنعتی، تکمیل طرح های نیمه تمام، اجرای طرح های جدید صنعتی و راه اندازی دوباره واحدهای متوقف می تواند اشتغال مناسبی را به وجود بیاورد و همچنین اکتشاف و استخراج معادن جدید، تکمیل ظرفیت استخراج واحدهای معدنی، توسعه معادن موجود و تکمیل طرح های اکتشافی و نیمه تمام می تواند به اشتغال در بخش معدن منجر شود. 

علاوه بر این توسعه خدمات فنی و مهندسی به ویژه در بازارهای صادراتی کشورهای منطقه، توسعه جذب نیروهای ماهر در کشورهای هدف با استفاده از ظرفیت های صنوف و توسعه فعالیت های صنفی در رسته های مرتبط با گردشگری فرصت هایی را برای اشتغال در بخش بازرگانی کشور پیش روی جمعیت جویای کار قرار می دهد.

** اهداف سال 95 برای اشتغالزایی صنعتی

براساس اهداف کمی وزارت صنعت، معدن و تجارت برای سال 95 اعطای پروانه های جدید صنعتی برای 60 هزار نفر، اعطای پروانه های توسعه صنعتی برای 40 هزار نفر و در بخش معادن برای 10 هزار نفر اشتغالزایی در نظر گرفته شده است. علاوه بر این امسال اشتغال در واحدهای صنفی 250هزار نفر، در بخش فرش 50 هزار نفر، اشتغال غیرپایدار طرح های در حال احداث 120هزار نفر و فعال کردن دوباره و تکمیل ظرفیت واحدهای غیرفعال صنایع کوچک 127هزار نفر هدف گذاری شده که درمجموع ظرفیت های اشتغالزایی جدید این بخش ها 657 هزار نفر اعلام شده است. 

درحال حاضر صنایع «تولید مواد غذایی و آشامیدنی»، «وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیمه تریلر»، «تولید سایر محصولات کانی غیرفلزی» و «تولید مواد و محصولات شیمیایی» بیشترین اشتغالزایی را در کشور داشته اند در حالی که به گفته کارشناسان برای رشد سهم صنعت از اشتغال کشور باید تمرکز ویژه ای بر صنایع پیشرفته و های تک کرد.

** سرمایه برای ایجاد هر شغل صنعتی

براساس اعلام وزارت صنعت، معدن. تجارت متوسط هزینه ایجاد اشتغال جدید صنعتی برای هر نفر در سال 94 حدود 240میلیون تومان است در حالی که کارشناسان معتقدند به دلیل بهره وری بالا و استفاده از نیروی متخصص و ماهر نیمی از این رقم برای ایجاد یک شغل در صنایع پیشرفته کافی است.

براساس گفته های کارشناسان توزیع نیروهای متخصص نسبت به نیروهای مهارتی ساده 30 به 70 است به عبارت دیگر تنها 30درصد از اشتغال صنعتی را نیروهای متخصص و ماهر تشکیل می دهند به همین دلیل نرخ بیکاری در نیروهای تحصیلکرده به مراتب بیشتر است. از این منظر نیز استفاده از فناوری های روز و توسعه صنایع پیشرفته برای استفاده از نیروهای متخصص دارای اهمیت است.

** زمینه های مغفول مانده اشتغال

سعید باستانی، سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در گفت وگو با صمت درباره زمینه های مغفول مانده در صنایع برای افزایش اشتغالزایی گفت: به طور متوسط برای ایجاد هر شغل صنعتی حدود 250میلیون تومان سرمایه مورد نیاز است که این رقم برای صنایع دانش محوری همچون «آی تی» بسیار کمتر است بنابراین با توجه به کمبود منابع حرکت به سمت صنایعی که به سرمایه کمتری نیاز دارند توجیه اقتصادی بیشتری دارد.

سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه اشتغال یک حوزه پویاست به همین دلیل از ورود فناوری های جدید، تغییر شرایط جهانی و سایر عوامل دیگر تاثیر می پذیرد اظهارکرد: برای ایجاد اشتغال باید در حوزه های مختلف بروزرسانی شود. صنعت «آی تی» و «های تک» به دلیل نیروی کار متخصص و هزینه های ثابت ارزان ظرفیت های قدرتمندی در ایجاد اشتغال دارد.

وی افزود: فناوری های نوظهور جزو ظرفیت های مغفول مانده ای است که با توجه به این حوزه می توان اشتغالزایی چشمگیری در صنایع ایجاد کرد. با فناوری های نوظهور و نوسازی فناوری های قدیم می توان ظرفیت های تولید را افزایش داد و زمینه های فعالیت صنعتی جدیدی ایجاد کرد.

** پیوند صنعت و ثروت با دانشگاه

باستانی با اشاره به اینکه کشوری در زمینه اشتغال موفق است که بیشترین بهره برداری را از ذخایر طبیعی داشته باشد گفت: ایران دارای ذخایر فراوانی است که در صورت توجه و تمرکز بر آنها و تبدیل به ارزش افزوده اشتغال مناسبی در کشور ایجاد خواهد شد. برای بهره برداری درست از ذخایر طبیعی نیز باید منابع را شناسایی و زنجیره ارزش آن را به طور کامل در کشور ایجاد کنیم. تنها محلی که می تواند منابع طبیعی را به ثروت و صنعت تبدیل کند دانشگاه ها و پژوهشگاه ها هستند. با ایجاد پیوند میان صنعت و دانشگاه ظرفیت های اشتغال صنعتی فعال و اقتصاد مقاومتی درونزا محقق خواهد شد.

** تنها راه حل توسعه اشتغال صنعتی

حسین ساسانی، رییس کارگروه توسعه پایدار فرهنگستان علوم و عضو انجمن مدیران صنایع نیز در گفت وگو با صمت درباره راهکارهای افزایش سهم اشتغالزایی صنعتی گفت: در بررسی الگوهای صنعتی کشورهای توسعه یافته کشورهایی که صنایع آنها از فناوری بالاتری برخوردار است سهم بیشتری از اشتغال صنعتی را به خود اختصاص داده اند بنابراین برخلاف آنکه عده ای گمان می کنند با توسعه فناوری اشتغال صنعتی کاهش پیدا خواهد کرد تنها راه توسعه اشتغال در صنایع سرمایه گذاری و توسعه صنایع پیشرفته و های تک است.

وی با بیان اینکه رابطه مستقیمی میان فناوری صنعتی و اشتغال وجود دارد، اظهارکرد: توسعه فناوری های نوین و استفاده از ماشین آلات بروز نیازمند نیروهای نوآور و خلاقی است که هم توانمندی های مهارتی و هم توانمندی های فکری بالایی دارند.

** زنجیره ارزش گسترده صنایع پیشرفته

رییس کارگروه توسعه پایدار فرهنگستان علوم با اشاره به اینکه زنجیره ارزش در صنایع پیشرفته طولانی تر است گفت: در صنایع پیشرفته بخش هایی همچون تحقیق و توسعه، بازاریابی، خدمات پس از فروش و... وجود دارد که نیازمند نیروی انسانی بیشتری است. علاوه بر این صنایع پیشرفته صنایع بیشتری را با خود درگیر خواهد کرد به عنوان نمونه شرکت های فروش قطعات، ارائه نرم افزار و... در زیرمجموعه این صنایع به وجود خواهد آمد و اشتغالزایی بالایی را ایجاد خواهدکرد.

** سهم اندک نیروی متخصص

ساسانی با تاکید بر اینکه استفاده از نیروی ماهر و متخصص نسبت به نیروی مهارتی ساده در صنایع حدود 30 به 70 است اظهارکرد: از آنجایی که اغلب صنایع کشور سنتی هستند و در آنها ماشین آلات قدیمی به کار گرفته شده عمده اشتغال مربوط به نیروهای مهارتی و بدون تخصص است. همین امر باعث شده تا بیشترین نرخ بیکاری نیز در میان نیروهای تحصیلکرده به وجود بیاید درنتیجه فقط 30درصد نیروی انسانی صنایع نیروهای متخصص و ماهر هستند و سرمایه گذاری و تمرکز بر توسعه صنایع پیشرفته از این جهت نیز می تواند نقش نیروی متخصص در صنایع را پررنگ کند و سهم نیروی تحصیلکرده بیکار را کاهش دهد.

ساسانی درباره میزان سرمایه مورد نیاز برای ایجاد اشتغال در صنایع پیشرفته گفت: به دلیل یادگیری و انطباق پذیری بالای نیروی متخصص و ماهر با محیط کار هزینه ایجاد اشتغال در صنایع پیشرفته به مراتب کمتر از سایر صنایع خواهد بود. از سوی دیگر به دلیل آنکه محصولات صنایع پیشرفته بیشتر مورد استقبال قرار می گیرد بازگشت سرمایه در آنها سریع تر است و درنتیجه هزینه کمتری خواهد داشت.

وی افزود: با توجه به اینکه حدود 240میلیون تومان برای ایجاد هر شغل در نظر گرفته شده می توان پیش بینی کرد برای ایجاد هر شغل در صنایع پیشرفته 50درصد این سرمایه مورد نیاز است.

** بیکاری پنهان در صنایع

عضو انجمن مدیران صنایع با بیان اینکه سهم بیکاری پنهان در صنایع کشور بسیار بالاست، افزود: از آنجایی که فاصله آموزش های ارائه شده در محیط آکادمی و محیط صنعتی بسیار زیاد است بهره وری و انگیزه نیروهای ماهر و متخصص کاهش پیدا کرده و بیکاری پنهان رخ داده است بنابراین مهم تر از ارتقای سهم اشتغال صنعتی باید سهم بیکاری پنهان در صنایع را کاهش داد که راه حل این موضوع نیز از مسیر توسعه صنایع پیشرفته خواهد گذشت.

عضو انجمن مدیران صنایع با اشاره به آخرین گزارش مکنزی درباره بهره وری نیروی کار اظهار کرد: براساس آخرین گزارش مکنزی، بهره وری نیروی کار صنایع خودرو در مقایسه با ترکیه یک سوم است این بدین معناست که 100 نیروی کار ایرانی در صنعت خودرو به اندازه 33 نفر از کارکنان صنعت خودرو ترکیه کار می کنند. این آمار نشان از بیکاری پنهان گسترده در صنایع کشور است.

بنابر این گزارش، با توجه به مزیت هایی همچون اشتغالزایی برای نیرو ماهر و متخصص، افزایش بهره وری کار و کاهش بیکاری پنهان در صنایع، نیاز به سرمایه کمتر برای ایجاد هر شغل صنایع پیشرفته وهای تک می تواند زمینه مناسبی برای ارتقای سهم صنعت از اشتغال کل کشور باشد. از سوی دیگر توجه به صنایع پیشرفته می تواند منجر به حضور پررنگ تر زنان در عرصه صنعت شود و سهم زنان شاغل در صنایع را نیز افزایش دهد. به طور قطع توسعه صنایع پیشرفته و استفاده از فناوری های روز نه تنها منجر به بیکاری نخواهد شد بلکه با ایجاد بسترهای جدیدی همچون واحدهای تحقیق و توسعه، خدمات پس از فروش و... علاوه بر ایجاد ارزش افزوده بیشتر برای اقتصاد اشتغال مناسبی برای نیروهای تحصیلکرده جامعه نیز ایجاد خواهد شد.

*منبع: روزنامه شرق