زورآزمایی ترکیه در شمال سوریه

تحرکات ترکیه در شمال سوریه با عملیات موسوم به «سپرفرات» در مواجهه با قدرت گیری کردها در سوریه ابعادی چندگانه را در سطوح درگیری با نیروها و کشورهای درگیر با بحران سوریه را با خود حمل می کند.

ورود ترکیه به موضوع سوریه اما با چهره متفاوت تر از آنچه که از آغاز بحران در سوریه در چند ساله اخیر شاهد آن بودیم می تواند با زوایای متفاوت و گاها متناقصی مورد تحلیل قرار گیرد. در واقع تحرکات ترکیه در شمال سوریه با عملیات موسوم به «سپرفرات» در مواجهه با قدرت گیری کردها در سوریه ابعادی چندگانه را در سطوح درگیری با نیروها و کشورهای درگیر با بحران سوریه را با خود حمل می کند.

تحلیل تصمیم ترکیه و دولت اردوغان مبنی بر ورود فیزیکی به خاک سوریه از سوی عده ای از تحلیلگران در این حوزه می تواند یک  سیاست از سوی آمریکا برای بازی با ترکیه در میدان سوریه باشد که بعد از اختلافات بوجود آمده میان آنها با ترکیه در وقایع بعد کودتا تلقی شود. بطوریکه اصرار ترکیه بر استرداد گولن به عنوان مغز متفکر کودتای نافرجام و عدم توجه مقامات ایالات متحده به تقاضای ترک ها بود که زمینه های نزدیکی ترکیه به روسیه و ایران را فراهم کرد. در واقع آمریکا با چینش و خوانش دوباره بازی در سوریه با توجه شکست های متوالی تروریست های تکفیری در سوریه و حمایت از کردها در قبال شرایط  بوجود آمده در سوریه جهت ایجاد کشور مستقل از یک سو و نظر مقامات کاخ سفید برای طراحی پروسه تجزیه سوریه در حمایت از کردها در جریان اتفاقات اخیر، که به نوعی با امنیت سرزمینی ترکیه در موضوع همجواری در نقاط مرزی با کردهای سوریه ارتباط پیدا می کنداز سوی دیگر، توانست ترکیه را وارد بازی از پیش خواسته آمریکا و نا خواسته ترکیه کند. بطوریکه از این طریق هم به نوعی می تواند معادلات بازی در سوریه را تحت تاثیر مطالبات خود قرار دهد و هم اینکه به ترکیه گوشزد کند که امنیت آنها را از طریق حمایت از کردها در خارج و داخل ترکیه می تواند مورد چالش و تهدید قرار دهد. درحالی که تا پیش از این کردها و آمریکا مهمترین هم پیمانان ترکیه مقابل دمشق به شمار  می رفت.

از بعد دیگر ورود ترکیه به خاک سوریه در عرصه میدانی سوریه در راستای نقش ایران و روسیه در سوریه و نزدیکی ترکیه بعد از کودتا به آنها قابل تحلیل است. اگرچه دمشق در واکنش به عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه به محکومیت لفظی آن پرداخت با این حال عده ای آن را تنها یک سیاست اکتفایی – اقتضایی از موضوع نقض حاکمیت از سوری ها با هماهنگی های انجام شده قلمداد می کنند.  بطوریکه برخی اقدامات و تصمیمات اتخاذ شده، این احساس را ایجاد کرده که هماهنگی‌هایی بین دمشق و آنکارا در خفا برای مقابله با خطر کردها به عنوان تهدید مشترک وجود دارد. معهذا علیرغم همه آنچه که بیان شد نباید فراموش کرد که ترکیه به رغم ورود به سوریه و گشودن جبهه نبرد در شمال سوریه با احتیاط عمل خواهد کرد؛ چرا که بیم آن را دارد در صورت افراط در نبرد مذکور روابطش با متحدان دمشق یعنی روسیه و ایران را تحت تاثیر قرار دهد و بر تشنج میان آنها با ترکیه بینجامد.

از سوی دیگر نیز  با نزدیکی ترک ها در جبهه سوریه به مواضع ایران و روسیه به عنوان همپیمانان دمشق در سوریه، زمینه های  نبرد پنهان ترکیه و عربستان را فراهم آورده است. بطوریکه نبرد ترک ها در شمال سوریه در جرابلس علاوه بر آنکه به درگیری ارتش ترکیه با واحدهای یگان خلق از کرد های سوریه موسوم به « ی پ گ » منجر شده است، درگیری مستقیم ارتش ترکیه را در این منطقه با شبه نظامیان « جیش الثوار » وابسته به « جبهة ثوار سوریا » به رهبری « جمال معروف » که مورد حمایت عربستان سعودی است را نیز شامل شده است. در واقع این شرایط بوجود آمده برای ترکیه در شمال سوریه علاوه بر گسترده کردن عرصه نبرد میدانی با شبه نطامیان، دامنه وسیع تری از درگیری های منطقه ای آنها با کشورهایی همچون عربستان سعودی را نیز شامل شده است.

از بعد داخلی نیز در راستای بازیابی اقتدار دولت بعد از کودتا، حضور ترکیه و ارتش ترکیه در سوریه می تواند نقش موثر و ماندگاری را در احیای پرستیژ آنها داشته باشد. بطوریکه می توان افزایش فشارها بر مقامات ترکیه برای مبارزه با داعش پس از موج انفجارهای انتحاری اخیر در ترکیه را عاملی مهم در این کشور برای لشکرکشی به سوریه  دانست؛ و یا اینکه با توجه به عملیات نیروهای دموکراتیک سوریه با پشتیبانی آمریکایی ها، آنکارا و اردوغان به نوعی متوجه ضعف داعش در سوریه شده و نگران هستند که این قضیه موجب سیطره یگان‌های کُرد بر شمال سوریه گردد. اما مهم تر از آنچه که در این راستا به آن اشاره شد توجه به عملیات مذکور در خاک سوریه از نگاه ارتش تحقیر شده بعد از کودتا می باشد. بطوریکه عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه می‌تواند در راستای تلاش این کشور برای بالا بردن روحیه ارتش ترکیه در پی کودتای نافرجام در این کشور باشد و به ایجاد زمینه های آشتی دولت و اردوغان و مردم  ترکیه با ارتش منجر شود.

خلاصه کلام اینکه از هر منظر که به موضوع حضور ترکیه در خاک سوریه بنگریم روزنه های تحلیلی تازه ای را روبه ما می گشاید. اما آنچه مورد توجه است ورود عجولانه ترکیه در خاک سوریه در عرصه نبرد با کردها و دیگر شبه نظامیان از طیف های دیگر درگیر در سوریه از یکسو و تکذیبیه های شتابزده دولت ترکیه در روزهای اخیر در زمینه پذیرش توافق در توقف و یا ترک مخاصمه در مناطق شمالی سوریه است که با میانجیگری های آمریکا انجام می گیرد. بطوریکه به موازات تشدید اوضاع در شمال سوریه و نبرد بین آنکارا با  کردها و شبه نظامیان دیگر در خاک سوریه شرایطی را فراهم کرده است که در مقابل اقدام نظامی آنکارا، نیروهای سوریه دموکراتیک « طرح مقاومت کردی – سوری علیه ترک ها » با هدف مقابله با حملات نظامی ترکیه در مناطق شمالی سوریه را اعلام و خاطر نشان کردند. در واقع این طرح با همکاری کردها و شماری از گروه های مسلح سوری مانند « جیش الثوار »، « لواء السلاجقه »، « کتائب شمس الشمال » و « لواء الشمال الدیموقراطی » اجرا می شود که می تواند بر شدت بحران های داخلی از عملیات های انتحاری و بمب گذاری در ترکیه بیفزاید. به عبارتی عملکرد اردوغان و دولت ترکیه در سوریه با تمامی ابعاد تحلیلی موجود در آن می تواند در توانمندی یا ضعف آنها در عرصه داخلی در تعامل با مردم و عرصه خارجی در ارتباط با دیگر کشورها نقش بسیار مهمی را ایفا کند./منبع فارس