چهار کانال تغییر مسیر نفتی بازار پتروشیمی

 روزنامه دنیای اقتصاد در صفحه بورس کالا در گزارشی با اشاره به روند افزایشی بهای طلای سیاه بازارهای شیمیایی و پلیمری و پیش بینی حرکت این بازار نوشت: در حال حاضر نیز پیش بینی می شود نشست آتی کشورهای عضو اوپک بر موضوع فریز نفتی متمرکز باشد که شاید تمام این موضوعات به کمک این بازار آمده و باعث رونق مجدد قیمتی در این بازار شود.

در این گزارش که در شماره سه شنبه 16 شهریور 1395 خورشیدی منتشر شده است، می خوانیم: روند کاهشی قیمت نفت که از سال 2014 و میانه های این سال آغاز شد به تدریج می رود که مسیری معکوس را در پیش بگیرد. روز جمعه قیمت نفت به 46 دلار رسید که البته در سطح نسبتا ثابتی با نوسانات متنوع و البته رو به بالا است. با این حال کارشناسان معتقدند بهای نفت می تواند و این پتانسیل را دارد که در آینده نه چندان دور قیمت های بالاتری را ثبت کند. در حال حاضر نیز پیش بینی می شود نشست آتی کشورهای عضو اوپک بر موضوع فریز نفتی متمرکز باشد که شاید تمام این موضوعات به کمک این بازار آمده و باعث رونق مجدد قیمتی در این بازار شود. به هر حال شوک ناشی از کاهش شدید قیمت نفت در بسیاری از بخش های اقتصادی دنیا به خصوص بخش های نفت پایه در دو سال گذشته نمایان شده است.

به عقیده کارشناسان جهانی، نفت در برخی بخش ها به عنوان اساسی ترین عامل تولید محسوب می شود که صنایع پتروشیمی و پالایشی از جمله این صنایع محسوب می شوند. در چنین فضایی کاهش شدید قیمت نفت در سال های اخیر بر چند وجه اساسی این صنایع اثر گذاشته است؛ نخستین موضوع که در نتیجه این کاهش قیمت بروز کرده ساختار هزینه ای شرکت ها است. 

در نتیجه کاهش قیمت نفت هزینه های تولید برای بسیاری از شرکت های تولیدکننده محصولات پتروشیمی با کاهش چشمگیری روبه رو شده است و این موضوع باعث شده تولید با قیمت تمام شده پایین تری صورت بگیرد. این موضوع از منظر کاهش هزینه های مواد اولیه همچون نفتا و گاز و همچنین کاهش هزینه هایی همچون حمل و نقل است که باعث شده هزینه ها در بخش تولید کاهنده باشد.

کاهش هزینه های تولید عاملی است که قیمت فروش را در بازارهای داخلی و جهانی کاهش داده است. بررسی ها نشان می دهند به طور میانگین قیمت محصولات پتروشیمی بین 20 تا 25 درصد در فاصله دو سال گذشته کاهش یافته؛ هرچند در مدت اخیر این روند معکوس شده و شاهد بازگشت قیمتی در این گروه از تولیدات هستیم. به عقیده کارشناسان، در حال حاضر قیمت ها به رغم بازگشتی که در بیش از از 4 ماه اخیر تجربه کرده اند؛ اما هنوز از سطوح قیمتی ژوئن 2014 پایین تر هستند و این به معنای آن است که پتانسیل های رشد قیمتی برای این گروه از کالاها وجود دارد.

با این حال اتفاقی که در این میان افتاده انتقال اثرات ناشی از کاهش قیمت مواد اولیه به صنایع پایین دستی است که باعث شده این بخش از اقتصاد با رونق روبه رو شود. با این حال بازگشت قیمت ها به معنای انتقال این اثر به بخش های پایین دستی است که تمام این موضوعات روی حاشیه سود شرکت های پایین دستی در آینده نزدیک اثر خواهد گذاشت. به این ترتیب باید گفت روند آرام و صعودی قیمت ها در بخش پتروشیمی آغاز شده است. مساله سوم تغییر مسیر بازاریابی است. 

کاهش قیمت نفت در سال های اخیر و کاهش قیمت در بخش های پایین دستی و بالادستی باعث شده روند بازاریابی برای این محصولات به دلیل تغییر در کیفیت و قیمت ها بهبود یابد. به این ترتیب بازارهای جدید در مناطق مختلف با تغییر قیمت ها ممکن است دستخوش تغییر شوند. به عنوان مثال تولیدات مناطق آسیایی به خصوص در بخش هایی از جنوب و جنوب شرق آسیا توانسته به بازارهای اروپایی و آمریکایی نفوذ کند. در این شرایط با افزایش مجدد قیمت نفت بنگاه هایی قادر به رقابت در بازارهای جهانی خواهند شد که بتوانند محصولات خود را کماکان با قیمت های پایین تر تولید کنند. به عبارتی به رغم افزایش قیمت ها انتظار می رود رقابت قیمتی در محصولات پتروشیمی به قوت خود باقی باشد.

در این بین کارشناسان معتقدند دو سال آینده را باید سال های بازگشت به قیمت های نرمال دانست؛ هم برای نفت و هم برای تولیدات و مشتقات نفتی. به عبارتی با رسیدن نفت به قیمت های 60 تا 70 دلاری قیمت ها به روالی منطقی هدایت خواهند شد؛ هرچند در این میان رابطه های قیمتی بین محصولات مختلف در مقایسه با گذشته دستخوش تغییراتی مهم خواهد شد و ممکن است قیمت های نسبی مشابه وضعیت پیش از کاهش شدید قیمت ها نباشد.

این موضوع را باید از بعد دیگری نیز بررسی کرد و آن اثر گذاری روال افزایشی قیمت نفت و به تبع آن محصولات پتروشیمی بر عرضه و تقاضا در این بخش است. این مساله با کنترل کردن روندهای افزایشی یا کاهشی شدید قیمت ها بر ساختارهای هزینه و قیمت اثرگذار است. به عقیده تحلیلگران بازار، در سال های بروز بحران جهانی، کاهش قیمت ها بیش از هر چیز تحت تاثیر روند افت و خیز روانی تقاضا و عرضه در بازارهای مختلف بود. این موضوع در بازار محصولات پتروشیمی نیز وجود داشت و در حال حاضر نیز با خروج از شرایط رکودی انتظار می رود میزان تقاضا برای محصولات پتروشیمی در بخش های پایین دستی افزایش یابد که این افزایش تقاضا در کنار افزایش هزینه های تولید می تواند برآیندهای صعودی را در این بازار تشدید کند.

از طرفی شوک های سمت عرضه نیز به تدریج در حال کاهش است. با افزایش قیمت ها انتظار می رود میزان عرضه محصولات پتروشیمی در بازارهای جهانی افزایش یابد که این امر باز هم بر روندهای قیمتی اثرگذار خواهد بود. در این بین برخی کارشناسان بازار می گویند احتمالا بازارهای محصولات پتروشیمی بار دیگر با افزایش قیمت ها طبقه بندی خواهند شد. 

به عقیده آنها در روند کاهشی قیمت ها امکان دسترسی همه بازارها به کالاهای با کیفیت های بالا یکسان است؛ اما زمانی که قیمت ها روند افزایشی به خود می گیرند بازاریابی به توان خرید، قیمت فروش، قدرت رقابت محصول تولیدی و فاکتورهایی از این دست وابسته می شود. در این وضعیت انتظار می رود تولیدات با کیفیت های بالاتر که البته قیمت های بالاتری دارند به بازارهایی با قدرت خرید بالاتر منتقل شوند. به عبارتی شاهد طبقه بندی بازارها براساس کیفیت و قیمت خواهیم بود. **در بازارهای داخلی چه می شود؟

رشد قیمت های پایه محصولات پتروشیمی در بورس کالا را می توان سیگنال مشخصی از نوسان قیمت های جهانی برشمرد که اغلب آنها با نوسان قیمت نفت و خوراک مایع محصولات پتروشیمی همپوشانی داشته است. در هر حال رشد بهای نفت خام با همبستگی بیشتری با نوسان قیمت محصولات پالایشی نوسان کرده و همراهی داشته است، بنابراین نفتا به عنوان مهم ترین خوراک مایع صنعت پتروشیمی نیز از این رویکرد کلی بی نصیب نمانده و به سمت رشد قیمت ها نوسان کرد.

نکته ای که در این بین اهمیت بیشتری پیدا می کند را باید در تزریق دو شکل مختلف از محصولات پتروشیمی به بازارهای جهانی دانست. در سال های اخیر دو رخداد جدید در صنعت پتروشیمی اتفاق افتاده که هر کدام در حوزه اقتصادی خاصی، تأثیرات بزرگی را به همراه داشته اند یکی تولید محصولات پتروشیمی از زغال سنگ و دیگری تولید پلیمرها یا محصولات مشابه بر پایه شیل های گازی.

تولید متانول یا الفین ها از زغال سنگ هرچند که در سال های گذشته با تردیدهایی جدی رو به رو بوده ولی هم اکنون به رویه ای فراگیر در چین تبدیل شده هرچند که به تولید پلیمرهای ابتدایی مخصوصا پلی اتیلن ها تخصیص پیدا کرده است. این در حالی است که پتانسیل تولید پروپیلن و بسیاری الفین ها از زغال سنگ وجود داشته، ولی هنوز اعتماد به تولیدات بر پایه زغال به جای خوراک مایع یا گاز طبیعی، به تمام تولیدکنندگان سرایت نکرده است.

این تولیدات تاکنون توانسته است تا اعتماد مصرف کنندگان چینی را به دست آورده و به سمت رونق این شکل از تولید حرکت کند. البته باید به این نکته نیز اشاره داشت که هزینه تولید در این شیوه جدید بیش از تولید بر پایه تولیدات متعارف مخصوصا از گاز طبیعی است، ولی تعرفه های وارداتی به چین در کنار حمایت های دولتی و مخصوصا وجود ذخایر و تولیدات عظیم زغال سنگ در چین، باعث شده تا این شیوه تولید مقرون به صرفه بوده و حداکثر استفاده از بازار مصرف بالفعل چین را ببرد. از سوی دیگر هم اکنون بهای زغال سنگ به شدت افزایش یافته که ممکن است سیگنالی برای کاهش سودآوری این صنعت به شمار آید ولی با توجه به مصرف محدود مواد اولیه به نسبت قیمت بالاتر محصولات پتروشیمی، چندان هم پراهمیت به شمار نمی آید.

سیگنال دیگری که بازارهای جهانی محصولات پتروشیمی را با مشکل رو به رو می سازد باید در تولید پلیمرها و دیگر گریدهای مشابه از ذخایر نامتعارف نفت و گاز به شمار آورد. هم اکنون تولید گاز از سنگ شیل در آمریکا، پس از استخراج نفت خام، به یک رویه تبدیل شده و همچنین گاز همراه با نفت نامتعارف نیز از این ذخایر برخوردار هستند. با توجه به وجود صنایع پتروشیمی گسترده در آمریکا و البته کج دار و مریز تغذیه آنها در سال های اخیر، هم اکنون و با خودنمایی شیل های گازی، فرصتی جذاب برای صنعت پتروشیمی آمریکا فراهم آمده تا از مواد اولیه فعلی هرچند گران و با کیفیت پایین تر، محصول تولید کرده و همچنین در بازار مصرف جذاب آمریکا به فروش برساند.

شاید تنها نقطه ضعف این صنایع یکی قدیمی بودن آن بوده، زیرا راندمان چندانی ندارد. نکته ضعف دیگر را می توان در سرمایه گذاری های جدید جست وجو کرد، زیرا هنور به صورت کامل وارد مدار تولید نشده و با توجه به برخی نگرانی ها در مورد تامین مداوم خوراک گازی شکل ، از توسعه چندانی برخوردار نشده است. در هر حال بازار مصرف داخلی در آمریکا هم اکنون میزبان این قبیل تولیدات است که بخشی از بازارهای جهانی را توسط این کالاها تغذیه کرده است.

*منبع: روزنامه دنیای اقتصاد