خوش‌بینی نفتی بانك جهانی

گروه نفت و پتروشیمی، نسیم علایی: چند ماهی است كه قیمت نفت در بازارهای جهانی در مسیر افزایشی قرار گرفته به‌طوری‌كه هر روز به ركوردی جدید دست می‌یابد. روز گذشته نیز قیمت نفت در بازار نیویورك به حدود 45 دلار یعنی بیشترین مقدار از نوامبر سال قبل رسید. نفت برنت نیز برای اولین بار در سال 2016 بیش از 47 دلار بر بشكه معامله شد.

روز گذشته بانك جهانی در گزارشی از بازارهای كالایی، با اشاره به رشد اخیر قیمت اعلام كرد كه اختلال در عرضه و چشم‌انداز كاهش تولید آمریكا مهم‌ترین‌ عامل رشد قیمت نفت هستند، بر این اساس این بانك 4 دلار برآورد خود از قیمت نفت در سال جاری را افزایش داد و به 41 دلار رساند. این موسسه در عین حال تاكید كرد كه همچنان درخصوص زمان و مقدار كاهش تولید نفت آمریكا تردیدهایی وجود دارد. بانك جهانی همچنین میزان افزایش متوسط تولید نفت ایران در سال جاری را 500 هزار بشكه در روز برآورد كرد.

بانك جهانی در جدیدترین گزارش خود از بازارهای كالایی، برآورد كرده است كه متوسط قیمت نفت در سال 2016 به 41 دلار در هر بشكه برسد، این در حالی است كه در گزارش قبلی این بانك متوسط قیمت نفت 37 دلار پیش‌بینی شده بود.بر‌اساس این گزارش، شاخص انرژی بانك جهانی در سه ماه اول 2016 نسبت به سه ماه پیش از آن 21 درصد افت كرده؛ نفت نیز در پی ضعف تقاضا و افزایش عرضه افت 22 درصدی را تجربه كرده است. 

هر چند بهای نفت در میانه‌های ژانویه سال جاری به محدوده 25 دلار در هر بشكه رسید، اما با رشد مداوم در میانه‌های ماه جاری از مرز 40 دلار گذشت. با این حال متوسط سه ماهه اول افت 22 درصدی داشته و همچنین نسبت به ژوئن 2014 حدود 70 درصد افت كرده است(شروع افت قیمت جهانی نفت). بانك جهانی اختلال در عرضه را مهم‌ترین‌ عامل رشد قیمت‌ها از ژانویه تا‌كنون می‌داند، اختلال در عرضه نفت عراق و نیجریه و از سوی دیگر، چشم‌انداز كاهش تولید نفت آمریكا محرك رشد قیمت‌ها بوده‌اند. در این بین، امید به توافق بر سر طرح فریز در نشست كشورهای عضو و غیرعضو اوپك در دوحه، پایتخت قطر و همچنین ضعف دلار به رشد قیمت‌ها كمك كرده است.با این حال بر اساس گزارش بانك جهانی، بازار نفت همچنان در مازاد عرضه غوطه ور است و حتی احتمال دارد در سه ماه دوم سال شرایط بدتری پیش روی آن قرار گیرد. 

چراكه به طور معمول پالایشگاه‌ها وارد دوران تعمیر و نگهداری می‌شوند و تقاضا برای نفت كاهش می‌یابد، به دنبال آن حجم ذخایر انبارهای نفتی كه در حال حاضر نیز در سطح بالایی قرار دارد، افزایش می‌یابد. بانك جهانی درخصوص وضعیت بازار نفت تا پایان سال اعلام می‌كند: بهای نفت به میانگین 41 دلار در هر بشكه خواهد رسید كه نشان از رشد اندك آن تا پایان سال دارد. با این حال قیمت نفت نسبت به میانگین سال پیش افت 19درصدی خواهد داشت. 

برآورد می‌شود در نیمه اول سال به دلیل كاهش تقاضای فصلی بازار قدری تضعیف شود و در نیمه دوم سال به دلیل كاهش سطح موجودی انبارهای نفتی، كاهش تولید نفت آمریكا و رشد تقاضا قیمت‌ها قدری افزایش یابد. تولید نفت كشورهای عضو اوپك به استثنای ایران تغییر چندانی نخواهند داشت و متوسط عرضه نفت ایران در سال جاری رشد 500 هزار بشكه‌ای خواهد داشت.

بر اساس گزارش بانك جهانی، افت قیمت نفت موجب شد تقاضای روزانه جهانی این كالا در سال 2015 رشد 8. 1 میلیون بشكه‌ای را تجربه كند كه حدود 2 درصد بیش از متوسط پنج سال اخیر بوده، بخش اعظمی از این رشد مربوط به كاهش قیمت بنزین و گازوئیل و رشد تقاضا برای این سوخت‌ها بوده است. تقاضای نفت كشورهای (عضو سازمان توسعه و همكاری اقتصادی) (OECD) نیز بعد از اینكه 9 سال در مسیر كاهشی قرار گرفته و در این مدت بیش از 10 درصد افت را تجربه كرده بود، در سال 2015 حدود 400 هزار بشكه‌ رشد كرد. تقاضای نفت در كشورهای غیر OECD نیز رشد متعادلی داشت، در این كشورها تقاضای نفت 4. 1میلیون بشكه معادل 3 درصد رشد كرد. 

با این حال رشد تقاضا در سه ماه اول سال جاری كاهش یافت، در واقع زمستان معتدل در نیمكره شمالی موجب افت رشد تقاضای نفت در 6 ماه اخیر شده است. پیش‌بینی ‌می‌شود تقاضای روزانه در سال جاری حدود 1.2 میلیون بشكه افزایش یابد. این گزارش در ادامه می‌افزاید: در عین حال در سال گذشته عرضه جهانی نفت روزانه 7. 2 میلیون بشكه افزایش یافت كه حدود یك میلیون بیش از رشد تقاضا بود و نشان از مازاد عرضه در بازار نفت دارد، از این مقدار 3. 1 میلیون بشكه تنها به دو كشور عضو اوپك، عراق و عربستان تعلق داشت. كشورهای غیرعضو نیز 4. 1 میلیون بشكه به عرضه خود افزوده‌اند كه از این مقدار حدود 900 هزار بشكه آن از سوی آمریكا بوده است. 

برزیل، روسیه، كشورهای حوزه دریای شمال و كانادا كشورهای غیراوپكی هستند كه عرضه خود را افزایش دادند. با وجود اینكه رشد عرضه در كشورهای عضو اوپك كمتر از كشورهای غیر عضو بوده است، رشد عرضه از سوی كشورهای عضو اوپك در سال 2015 مسیری صعودی داشته یعنی اواخر سال بیشتر از ابتدای سال بود، اما در كشورهای غیر عضو شرایط بر عكس بوده، یعنی رشد عرضه 3. 2 میلیون بشكه‌ای كشورهای غیر عضو در سه ماه اول سال در سه ماه چهارم به حدود 400 هزار بشكه رسیده است. 

بر همین اساس، پیش‌بینی می‌شود كه امسال نیز روند كاهشی تولید در كشورهای غیرعضو اوپك ادامه یابد و امسال شاهد افت یك میلیون بشكه‌ای عرضه از ابتدا تا انتهای سال و افت 700 هزار بشكه‌ای متوسط تولید از سوی این كشورها باشیم. در سه ماه ابتدای سال جاری تولید نفت كشورهای غیر عضو اوپك برای اولین بار بعد از 14 دوره رشد مداوم، كاهش 300 هزار بشكه‌ای داشت. 

بر اساس گزارش بانك جهانی، كاهش رشد عرضه بیشتر از سوی منابع نامتعارف در ایالات متحده بوده است كه امید می‌رود به تعادل بازار نفت منجر شود. تولید نفت غیرمتعارف در سال 2009 در آمریكا روزانه حدود 500 هزار بشكه بود كه در سال 2015 در اوج خود به 6. 4 میلیون بشكه یعنی حدود نیمی از تولید نفت این كشور رسید. اما كاهش تولید از این ذخایر متناسب با كاهش قیمت نفت رخ نداده است، چراكه تولیدكنندگان نفت شیل با استفاده از برخی مكانیزم‌ها از جمله نوآوری در تكنولوژی، تولید از چاه‌هایی كه بهره‌وری بالاتری دارند و كاهش هزینه‌های خود سرعت كاهش تولید را كند كردند. 

علاوه بر آن در حال حاضر تعداد بسیاری چاه‌ نفت نیمه كاره در میادین نفت شیل وجود دارد كه برای رسیدن به بهره‌وری، به كمتر از دوسوم سرمایه مورد نیاز یك چاه جدید، سرمایه نیاز دارند. بر اساس گزارش بانك جهانی، تولید نفت آمریكا تا سه ماه سوم سال 2017 روند كاهشی خواهد داشت و در این زمان به 9. 7 میلیون بشكه در روز خواهد رسید و از آن پس شاهد رشد مجدد تولید در این كشور خواهیم بود. سرمایه‌گذاری در بالا دست صنعت نفت آمریكا سال گذشته حدود یك‌سوم كاهش یافته است و برآورد می‌شود امسال نیز افت 40 درصدی را تجربه كنند. با این حال درخصوص میزان كاهش تولید نفت آمریكا یا زمان رشد مجدد آن عدم قطعیت بالایی وجود دارد. در حال حاضر بهای نفت رشد زیادی داشته كه می‌تواند موجب افزایش زود هنگام تولید و مانع از توازن در عرضه نفت شود. از سوی دیگر بسیاری از این تولیدكنندگان در زمان رونق بازار وام‌های زیادی دریافت كرده‌اند و در شرایط كنونی اقدام به فروش دارایی‌های خود كرده یا در آستانه ورشكستگی قرار دارند.

متوسط تولید اوپك در سه ماه اول سال 2016 حدود 6 .32 میلیون بشكه در روز بود كه نسبت به مدت مشابه سال قبل 4. 1 میلیون بشكه رشد داشته است. عربستان در چند ماهی كه از سال گذشته در همان سطح 2. 10 میلیون بشكه در روز تولید كرده است. عراق تولید خود را به 4. 4 میلیون بشكه در روز رساند كه در فوریه امسال به دلیل برخی اقدامات تروریستی در خط لوله صادراتی شمالی این كشور مجبور شد تولید خود را كاهش دهد. ایران نیز در سه ماه اول سال تولید خود را 400 هزار بشكه افزایش داده است و به 3 .3 میلیون بشكه رساند.

صادرات نفت ایران به اروپا از سر گرفته شده و مشتریان سنتی آسیایی نیز اقدام به خرید بیشتر نفت از آن كرده‌اند. بانك جهانی برآورد كرده است كه تولید نفت كشورمان به روند صعودی خود ادامه داده و به 6. 3 میلیون بشكه برسد. این بانك ظرفیت تولید نفت ایران را همین مقدار می‌داند. در ادامه به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اشاره شده كه ایران تا سال 2020 با جذب سرمایه و تكنولوژی خارجی می‌تواند به ظرفیت 4 میلیون بشكه در روز برسد.