تلخ و شیرین تجسمی در سال 94

سال 94 نیز با همه فراز و فرودها و اتفاق‌هایی که برای هنر و هنرمندان داشت روبه پایان است؛ این سال نیز مانند سال‌های دیگر، اتفاقات تلخ و شیرین را با هم داشت.

 نخستین رویداد حوزه هنرهای تجسمی در سال 94، اتفاق تلخی بود؛ فقط چند روز از آغاز فصل بهار گذشته بود که نیما پتگر - هنرمند نقاش - از دنیا رفت. این هنرمند متولد سال 1325 در تهران بود. او فرزند علی‌اصغر پتگر - هنرمند نقاش - بود و این هنر را از پدرش آموخته بود. او سال 1347 برای تحصیل به ایتالیا سفر کرد و یک سال بعد به آکادمی هنرهای زیبای رم وارد شد و به آموزش مجسمه‌سازی پرداخت. پتگر سال 1355 به کشور برگشت و به فعالیت‌های هنری‌اش در آتلیه خود ادامه داد.

پتگر در 69 سالگی براثر بیماری قلبی درگذشت و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا (س) به خاک سپرده شد.

درگذشت استاد عبدالعلی گلریز خاتمی تنها استاد مسلم گل‌پیچ خاتم کشور، دیگر اتفاق تلخ تجسمی در روزهای ابتدایی سال 94 بود. او که از ابتدای فروردین به‌دلیل عارضه قلبی در بیمارستان قلب الزهرا (س) در شیراز بستری شده بود، در 68 سالگی از دنیا رفت. این هنرمند بیش از 60 سال در عرصه خاتم‌سازی فعالیت کرد.

درخشش هنرمندان ایرانی در هجدهمین حراجی هنرهای مدرن و معاصر کریستی دبی با فروش دو میلیون و 300 هزار محقق شد و نام ایران در رتبه دوم فروش آثار قرار گرفت.

در این دوره از حراج کریستی، محمد احصایی (161 هزار دلار)، سهراب سپهری (161 هزار دلار)، پرویز تناولی (50 هزار دلار)، کورش شیشه‌گران (137 هزار دلار)، حسین زنده‌رودی (با سه اثر در مجموع 139 هزار دلار)، بهمن محصص (173 هزار دلار)، مسعود عربشاهی (100 هزار دلار)، رضا درخشانی (125 هزار دلار) منوچهر یکتایی (68 هزار و 750 دلار)، قاسم حاجی‌زاده (50 هزار دلار)، سونیا بالاسانیان، هنرمند ایرانی - ارمنی (52 هزار و 500 دلار)، اردشیر محصص (32 هزار و 500 دلار) و فرهاد مشیری (با سه اثر در مجموع 452 هزار دلار) هنرمندان ایرانی حاضر در هجدهمین حراج کریستی دبی بودند.

هفتمین حضور ایران در دوسالانه ونیز از اتفاقات حاشیه‌ساز سال 94 بود. حضور نمایندگان بنیاد «فیض‌نیا» و «مارکو منگوتزو» به‌عنوان کیوریتوهای غرفه ایران در این دوسالانه و حضور هنرمندان خارجی در غرفه ایران، در رسانه‌ها خبرساز شد؛ محمد احصایی، محمود بخشی، جمشید بایرامی و سمیرا علی‌خانزاده چهار هنرمندی بودند که به انتخاب دولت ایران در بخش Iranian highlights حضور داشتند. در کنار این چهار هنرمند، هنرمندان دیگری از ایران و کشورهای دیگری مانند پاکستان، عراق، هند و افغانستان نیز به انتخاب بنیاد «فیض‌نیا» و با نظارت و تأیید مرکز هنرهای تجسمی وزارت ارشاد در دوسالانه ونیز حضور داشتند. شرکت این هنرمندان در ونیز تحت عنوان «بازی بزرگ» برنامه‌ریزی شده بود.

ایران پس از انقلاب فقط موفق شده است که در چهار دوره این دوسالانه شرکت کند. مجید ملانوروزی - مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی - در گفت‌وگویی با خبرنگار ایسنا در پاسخ به حواشی مربوط به حضور ایران در این رویداد بین‌المللی گفت، ما گریزی نداریم که برای حضور در رویدادهای بزرگ دنیا، از امکانات مختلفی از جمله نهادها، ‌موسسات و بخش خصوصی استفاده کنیم.

21 اردیبهشت‌ماه بود که غلامحسین ملک‌عراقی - عکاس پیشکسوت - بر اثر بیماری و کهولت سن از دنیا رفت. ملک‌عراقی متولد سال 1304 در تهران بود و سابقه‌ی زیادی در عکاسی مطبوعاتی داشت و چند جلد کتاب هم در زمینه‌ی عکاسی به چاپ رسانده بود.

برگزاری چهارمین دوره حراج تهران و ثبت رکورد با فروش 2 میلیارد و 800 میلیون تومانی تابلوی سهراب سپهری از دیگر اتفاقات سال 94 در حوزه هنرهای تجسمی بود. فروش کل این حراج نیز 21 میلیارد و 400 میلیون تومان اعلام شد.

علیرضا سمیع‌آذر - مدیر حراج تهران - با اعلام رشد ١٩٠ درصدی فروش حراج چهارم نسبت به سال قبل، این میزان رشد را یک امر کاملا بی‌سابقه در میان حراجی‌های دنیا دانست و آن را نشانه شوق و هیجان جامعه ایرانی برای حمایت از هنر و هنرمندان کشورشان ارزیابی کرد.

پس از برگزاری حراج تهران، نشریه گاردین این فروش را با وجود تحریم‌ها علیه ایران، بی‌سابقه دانست. نشریه «فاینشنال تایمز» نیز در واکنش به این حراجی، آن را نشانه‌ی بهبود بازار آثار هنری معاصر و بازتاب‌دهنده رشد نگرش خوشبینانه در ایران دانست.

درگذشت عباسعلی پورصفا - هنرمند پیشکسوت اصفهانی و مدرس رشته هنر - از دیگر اتفاق‌های تلخ این سال بود. پورصفا با چند دهه فعالیت هنری و آموزش، خدمات ارزشمندی را به هنر اصفهان ارائه و چند دهه با هنرستان هنرهای زیبای اصفهانی کار کرد. هنرهای ایرانی محور فعالیت‌های هنری پورصفا بود.

علی هویسی - عکاس خوزستانی - از دیگر درگذشتگان سال 94 بود. او سوم مردادماه در محور هفتکل به اهواز براثر تصادف درگذشت. این هنرمند متولد سال 1372 در اهواز بود.

خروج 27 اثر از آثار هنرمندان شاخص، از دفتر هنرهای تجسمی و فروش تعدادی از آن‌ها از جمله اتفاق‌های پرحاشیه در این سال بود، اتفاقی که حتی پای بانک پاسارگاد را هم به ماجرا باز کرد. به گفته مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی، تابلوهایی که توسط امین‌اموال از زیرمجموعه‌ی وزارت ارشاد خارج شده بودند، به مدت 10 تا 15 سال تحویل این شخص بودند.

ملانوروزی در این‌باره اظهار کرد: قبل از نوروز 94 و از زمستان سال گذشته بود که امین‌اموال شروع به خارج کردن آثار کرد و وقتی متوجه موضوع شدیم، سه‌ماه طول کشید تا آثار را برگردانیم.

علی مرادخانی - معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی - نیز در این‌باره اعلام کرد، بانک پاسارگاد در پیدا شدن تابلوهای سرقت‌شده از دفتر هنرهای تجسمی کمک موثری کرد.

رونمایی از بزرگ‌ترین مجسمه پرویز تناولی از مجموعه «هیچ» این هنرمند از دیگر رویدادهای هنری در سال 94 بود. این اثر که در خارج از ایران بود به همت آرت‌سنتر به ایران منتقل و رونمایی شد.

آماده شدن لایحه ثبت جهانی نستعلیق به نام ایران از موضوع‌های پیگیری‌شده در طول این سال بود. جواد بختیاری - رئیس شورای عالی انجمن خوشنویسان ایران - پس از مطرح شدن لزوم ثبت جهانی نستعلیق به نام ایران، اعلام کرد که لایحه ثبت جهانی نستعلیق ایرانی با در نظر گرفتن ابعاد و فاکتورهای لازم برای دفاع از این هنر ایرانی آماده شده است.

 به گزارش  ایسنا،سعدالله نصیری قیداری - سرپرست کمیسیون ملی یونسکو - نیز از پیگیری این نهاد برای ثبت جهانی خط نستعلیق به نام ایران خبر داد و اعلام کرد، پرونده‌های مربوط جمع‌آوری شده تا در مسیر قانونی پیگیری شود و به نتیجه برسد.

درگذشت سیدپرویز مویدعهد - طراح مصلای تهران - در هشتم بهمن‌ماه از دیگر اتفاقات تلخ امسال بود. پروژه‌های بزرگ دیگری در ایران و خارج از کشور از این معمار و طراح به یادگار مانده است. او در دانشگاه «بوزار» در رشته معماری و سپس در دانشگاه «سوربن» پاریس در رشته شهرسازی تحصیل کرد.

برخی طرح‌های او مانند طرح بزرگ دژ نبشته و آمفی‌تئاتر روباز برای ۲۰۰۰ نفر و فرهنگستان علوم در خیابان قوام‌السلطنه هنوز اجرا نشده‌اند.

مهرماه امسال دومین دوره «حراج ملی» با تمرکز بر فروش هنرهای دستی و صنایع دستی برگزار شد. رویدادی که پس از برگزاری، با برخی حواشی نیز همراه شد، مانند ماندن قیمت آثار در قیمت‌های پایه، فروش نرفتن برخی از آن‌ها در زمان برگزاری حراج و اعلام بازگرداندن تعدادی از آثار فروخته‌شده به صاحبان آن‌ها.

برگزاری دومین حراج ملی با تمام حاشیه‌هایش، از رویدادهای مهم حوزه‌ی تجسمی در سال 94 بود. آتیلا پسیانی در دومین مراسم «حراج ملی» برای ۷۶ اثر هنری چکش زد.

ادعای یک کارشناس هنری مبنی بر فروش اثری تقلبی از بهمن محصص در حراج کریستیز 28 مهرماه از دیگر حواشی امسال بود؛ اسفندیار کیکاووسی با انتشار مطلبی و با مقایسه اثر اصلی و اثر ارائه‌شده در حراجی کریستیز، این موضوع را مطرح کرد.

در اکسپوی 2015 میلان «خط نستعلیق» در پاویون امارات متحده‌ی عربی به‌عنوان هنر این کشور معرفی شد. از سوی دیگر، کتاب نفیسی هم با نام «مینیاتور» توسط جمهوری آذربایجان منتشر شده بود با که با عنوان روی جلد و متن ابتدایی‌اش مشخص می‌کرد که به معرفی «مینیاتور آذربایجانی» می‌پردازد. این اتفاق‌ها در حالی رخ داد که در زمان برگزاری اکسپوی میلان و حتی بعد از آن، واکنش درخور توجهی از سوی مسؤولان ایرانی در اعتراض به این‌گونه اقدامات دیده نشد.

برگزاری هشتمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر آخرین رویداد مهم تجسمی در سال 94 بود که به گفته مسؤولان برگزاری این دوره از جشنواره، رویکرد جشنواره با دوره‌های گذشته در نحوه انتخاب آثار متفاوت بود. در این دوره 10 هزار اثر از پنج‌هزار هنرمند ایرانی و همچنین از هنرمندان 40 کشور به جشنواره رسیده بودند.

علی جنتی - وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی - در اختتامیه این جشنواره گفت: من جشنواره هشتم تجسمی فجر را به اهداف اقتصاد فرهنگ نزدیک‌تر می‌دانم و امیدوارم با ارتقای رویکرد ویژه‌ای که امسال شکل گرفت، بیش از پیش زمینه معرفی و عرضه هنر ایران به بازارهای جهانی فراهم شود.