ایدزِ ایرانی

 پایگاه خبری فرارو نوشت: مدتی برخی از بیلبوردهای تبلیغیِ شهر تهران درباره ابتلا به ایدز هشدار دادند. تلاش برای جلوگیری از انتقال ویروس ایدز، آن هم پس از مدت ها در فضاهای عمومی، در حالی صورت گرفت که بنابر آمارها تنها 30 درصد از بیماران مبتلا به ایدز شناسایی شده اند؛ 30 درصدی که 85 درصدشان مرد و 15 درصدشان زن هستند.

این نوشتار در ادامه می افزاید: طبقِ آمار وزارت بهداشت 7 هزار و 387 نفر از مبتلایان به ایدز جانشان را از دست داده اند. سخنگوی وزارت بهداشت با ارائه این آمار گفته که ایران در آموزش های پیش گیری از ایدز ناموفق عمل کرده است. 

عباس صداقت –رئیس مرکز تحقیقات ایدز- با توجه به زیادشدن آمار ابتلا به ایدز از راه ارتباط جنسی، صراحتا گفته تنها راه برای پیشگیری از ایدز توزیع فرهنگ سازی برای استفاده از کاندوم است.

کامبیز محضری –کارشناس کمیته پیشگیری از ایدز سازمان بهزیستی کشور- هم معتقد است باید به مردم گفته شود اگر از کاندوم استفاده کنند به ایدز مبتلا نخواهند شد.

دکتر مزدک دانشور انسان شناس پزشکی در گفتگو با فرارو می گوید 'به علت نبود پزشک خانواده که بتواند آزمایش های دوره ای را برای متقاضیان و شهروندان اعمال کند، نمونه گیری اتفاقی برای بررسی حضور ویروس HIV یا در مراکز انتقال خون صورت می گیرد، یا در مناطق پرخطر همچون زندان ها یا برای افراد پرخطر چون زنان خیابانی و یا در نهایت به صورت تقاضای فردی در آزمایشگاه های دولتی و خصوصی'. 

* ایدز نیازمند بیلبورد تبلیغاتی نیست!

دانشور گفت: بیلبوردهای تبلیغاتی تقریبا در تجربه زیسته اکثر شهرنشینان پدیده ای تکراری و گاه ناملموسی است. 

وی گفت: این بیلبوردها آنقدر ناپیدا هستند، که ممکن است حتی به مضمون آن توجهی نکنیم ولی مولفه های تصویری آن را در ناخودآگاه به خاطر می سپاریم. مولفه هایی که ناخودآگاهِ ما را هدایت می کند تا انتخاب های متناسب با آن تبلیغات داشته باشیم.

وی اظهار کرد: حال باید از متولیان امور پرسید که آیا جای شعارهای تبلیغاتی مربوط به سلامت بیلبوردهای تبلیغی است؟ آیا این نحوه اطلاع رسانی می تواند رفتارهای شهرنشینان را تغییر دهد و آن ها را وادار کند که رفتار خود را در هنگام برقراری رابطه جنسی تنظیم کنند؟

وی در ادامه در این باره توضیح داد: بیایید فرض کنیم که این تبلیغات بیلبوردی نه برای اثرگذاری خاص بر روی مخاطبان بلکه برای واردکردن ادبیات پیشرو به سطح خیابان انجام پذیرفته است. 

عضو انجمن جامعه شناسی ایران تصریح کرد: من بدون نادیده گرفتن انگیزه های شریفانه ای که ممکن است پشت چنین اقداماتی باشد، این گونه کارها را 'هیاهویی برای هیچ' می دانم و در راستای دیگر کارهای پوپولیستی وزارت بهداشت همچون طرح تحول سلامت و یا فلورایدتراپی دانش آموزان می دانم.

وی درباره دلیل این عدم تاثیرگذاری گفت: به یک دلیل روشن... دهانی که زبان به نصیحت می گشاید باید از مشروعیت و پذیرش بالایی برخوردار باشد وگرنه نصایحش به دیواری از امتناع در ناخودآگاه مخاطبان برخورد می کند. 

دانشور همچنین در ادامه تاکید کرد: آیا می توان به بیلبوردهایی که سال هاست برای تبلیغ کالاهای بی کیفیت به کار رفته اند به عنوان یک گزینه مشروع نگریست؟ وقتی مخاطبان می بینند که در میانه مذاکرات اتمی ناگهان بیلبوردهای در تخریب مذاکره کنندگان در حاشیه بزرگراه ها سبز می شود می توانند به بیلبوردهای بهداشتی-سلامتی اعتماد کنند؟ 

دانشور بهترین راه برای کنترل ایدز را آموزش و فعالیت های اجتماعی دانسته و گفت: باتوجه به تجربیات کشورهایی که توانسته اند همه گیری ایدز را تحت کنترل درآوردند، علاوه بر آموزش رسمی در مدارس، خیابانی با توزیع رایگان کاندوم، ارائه پمفلت های مربوطه و آموزش چهر ه به چهره می تواند از شیوه تبلیغاتی-خودنمایانه بیلبوردی بسیار موثرتر واقع شود.

* زنان قربانیانِ شیوعِ ایدز

این پزشک دلایل پزشکی احتمالِ بیش تر ابتلای به ایدز در میان زنان را توضیح داد: پزشکان متخصص عفونی و صاحب نظران بهداشتی، زنان را بیشتر در معرض خطر ابتلا به ویروس HIV در رابطه جنسی می دانند، چرا که انتقال مایعات عموما به مهبل زن بیشتر انجام می گیرد. 

وی همچنین ادامه داد: دوم اینکه زنان در رابطه جنسی بیشتر نقش فرودست را بازی می کنند و احتمال آسیب پذیری آنان همیشه بیشتر است. 

این انسان شناس در ادامه تشریح کرد: زنانی که در رده بندی های پایین درآمد، سواد و منزلت قرار دارند، زنانی که تن فروشی به نوعی شغل آنان محسوب می شود و توان چانه زنی آن ها در حداقلِ ممکن است، زنانی که علی رغم موقعیت شغلی و درآمدی بالا از حقوق جنسی خود در برابر شریک جنسی شان بی خبرند، بیشتر در معرض ابتلا به ویروس HIV هستند. 

وی ادامه داد: چراکه آن ها نمی توانند شرکای جنسی شان را وادار به رابطه حفاظت شده کنند. دیده شده که در اکثر موارد مسئولیت پیشگیری از بارداری به عهده خانم ها قرار دارد و معنای آن این است که آقایان تمایل اندکی به استفاده از کاندوم دارند. 

مزدک دانشور در پاسخ به این سئوال که 'چطور آمارها آسیب پذیری بیشتر زنان را تأیید نمی کند؟' اظهار کرد: اول شیوه نمونه گیری و آمارگیری است. 

وی همچنین گفت: به علت نبود زیرساخت پزشک خانواده که بتواند به صورت هماهنگ و یکدست آزمایش های دوره ای را برای متقاضیان و شهروندان اعمال کند، نمونه گیری اتفاقی برای بررسی حضور ویروس HIV یا در مراکز انتقال خون صورت می گیرد، یا در مناطق پرخطر همچون زندان ها یا برای افراد پرخطر چون زنان خیابانی و یا در نهایت به صورت تقاضای فردی در آزمایشگاه های دولتی و خصوصی. 

مزدک دانشور همچنین با اشاره به مراجعه بیش تر مردان برای انتقال خون توضیح داد: عموم مراجعه کنندگان به مراکز انتقال خون، آقایان هستند و چون اکثر خانم ها خود را کم خون حس می کنند، تمایل چندانی از سوی خانم ها برای اهدا خون ابراز نمی شود. 

وی همچنین در ادامه تصریح کرد: در حقیقت خانم ها در این مسیرِ غربالگری چندان حضور ندارند. دومین منطقه ای که غربالگری و نمونه گیری از آن (البته آن هم موردی و در صورت حاد شدن وضعیت و نه یک دستور العمل نهادینه) انجام می گیرد، زندان ها هستند. 

این پزشک با اشاره به اولین نمونه گیری خون در یکی از زندان ها در ایران تصریح کرد: برای اولین بار نمونه گیری خون در یکی از زندان های غرب کشور شوک عظیمی به مسوولان وارد کرد چرا که متوجه شدند اکثریت زندانیان به ویروس HIV مبتلا شده اند. 

وی همچنین در ادامه توضیح داد: طبق آمار، زندانیان مذکر، اکثریت زندانیان کشور را تشکیل می دهند و میزان اعتیاد تزریقی و مرحله آخر در آن ها بالاتر است و می توان حدس زد که در این مراکزِ غربالگری نیز آمارهای مربوط به ابتلا خانم ها کمتر باشد. 

این انسان شناس گفت: نکته دیگر ناتوانی جنسی بسیاری از معتادان تزریقی است که از یکسو توان چندانی برای برقراری رابطه جنسی با همسران یا شرکای جنسی خود ندارند و از دیگر سو برای به دست آوردن مواد و دارو گاه به صورت 'زیرسیگاری' دیگر زندانی ها در می آیند و این بار باعث انتقال ویروس به دیگر مردان زندانی می شوند.

وی به فرآیند آزمایش گیری از روسپیان و زنان خیابانی اشاره کرده و در این باره گفت: این کار منبعِ دیگر یافتن زنان مبتلا به ویروس HIV است که می توان حدس زد اکثر یافته ها در مورد زنان نیز از همین طریق است. 

وی در ادامه چرایی آمار کمتر زنان شناخته شده مبتلا به ایدز گفت: تقاضای شخصی برای آزمایش نیز چندان شامل زنان نمی شود زیرا بسیاری از زنان هستند که رفتار پرخطر جنسی نداشته اند و احساس نیاز برای دادن آزمایش نمی کنند، حال آنکه ممکن است از طریق همسرشان آلوده شده باشند و بی اطلاع باشند. 

مزدک دانشور در ادامه تصریح کرد: در نبودِ نظام بهداشتی-درمانی به هم پیوسته، در نبود زیرساخت پزشک خانواده و در حضور ترس و هراس عمومی از بیماری ایدز، نمی توان از طریق آزمایش های پراکنده تصویر درستی از شیوع و بروز ابتلا به ویروسHIVترسیم کرد، بلکه فقط می توان بر این نکته پای فشرد که در ایران همچون دیگر نقاط جهان رابطه ی جنسی مهمترین طریق ابتلا به ویروس HIV است. 

عضو انجمن جامعه شناسی ایران با تاکید بر اینکه که زنان قربانیان شیوع ایدز در کشور هستند توضیح داد: زنان در این میان قربانیان خاموشِ شیوع و گسترش این بیماری هستند و چون زیرساخت های غربالگری-ارجاع (همچون پزشک خانواده) وجود ندارد، از چشم مسوولان نیز ناپیدایند. 

* وزارت بهداشت باید پاسخگو باشد

دانشور با اشاره به سخنانِ سخنگوی وزارت بهداشت که گفته کشور در آموزش های پیشگیری از ایدز ناموفق بوده در ادامه گفت: اگر یک صاحب نظر و یا جامعه شناس بگوید 'کشور' در آموزش های پیشگیری از ایدز ناموفق عمل کرده، چندان عجیب نیست. ولی اگر یک مسوول دولتی به جای پذیرفتن مسوولیت دولت، توپ را به زمین 'کشور' بیندازد، البته نشان از سیاسی کاری و فرار از مسوولیت دارد. 

این پزشک و انسان شناس در ادامه عملکرد وزارت بهداشت را به چالش کشیده و اظهار کرد: وزارت بهداشت باید به طور دقیق بگوید چرا در این زمینه موفق نبوده و چه نهادهای دیگری هم در این زمینه مسوول بوده اند نه اینکه مردم را هم شریک عدم موفقیت خود کند. 

وی ادامه داد: باید از وزارت بهداشت پرسید که چقدر فضا برای مشارکت عموم مردم در زمینه پیشگیری از انتقال ویروس HIV بازکرده که مردم از آن استفاده نکرده اند؟ وزارت بهداشت باید پاسخگو باشد که تا چه حد تابوهای فرهنگی حول این بیماری را شکسته است و یا اینکه برای شکستن این تابوها از سوی مردم، زمینه و میدان فراهم کرده است؟

دانشور همچنین گفت: وزارت بهداشت باید پاسخگو باشد که چرا به بهانه رشد جمعیت، توزیع رایگان کاندوم را در خانه های بهداشت متوقف کرده است؟ و... بعد مدعی این باشد که چرا 'کشور' در زمینه آموزش و پیشگیری از ایدز ناموفق عملکرده است. 

دانشور با اعلا اینکه با عدم موفقیت ایران در پیشگیری از ایدز با وزارت بهداشت موافق است توضیح داد: البته نه در ریشه یابی عدم موفقیت بلکه در نتیجه ای که حاصل شده است. در کشور ما همه گیری ویروس HIV در حال بدل شدن به یک معضل و مشکل برای امنیت کشورمان است. 

وی تصریح کرد: پس نتیجه می گیرم که اگرچه مسوولیت دولت و وزارت بهداشت در این زمینه بسیار جدی است، به مسئولیت های جامعه مدنی نباید بی اعتنا بود. 

* چه باید کرد؟

این انسان شناس درباره راهکارهایی که برای پیش گیری از ایدز پیشِ روی ما وجود دارد گفت: صاحب نظران و ناظرانِ سلامت و بهداشت به جای همراهی با طرح های درمان محور 'تحول سلامت'، باید به دولت برای تقویت شبکه بهداشت در شهرهای بزرگ، به روزرسانی و تجهیز شبکه های بهداشت روستایی و پزشکی جامعه نگر در مناطق داغ و حاشیه ای، تهیه زیرساخت های غربالگری و ارجاع، مداخله بی قید در مناطق پرخطر و محل های تجمع معتادان و خیابان خواب ها با رویکرد کاهش آسیب و توزیع رایگان سرنگ و کاندوم فشار وارد کنند. 

عضو گروه جامعه شناسی پزشکی انجمن جامعه شناسی ایران با اشاره به نقش آموزش و پرورش در پیشگیری از ایدز گفت: در این راستا هم صاحب نظران و کسانی که برای آینده کودکان جامعه احساس نگرانی دارند باید زمینه ساز تغییرات رادیکال در زمینه آموزش و پرورش باشند. 

دانشور ادامه داد: این گروه از افراد باید متقاضی واردشدن آموزش های رسمی در زمینه انتقال ویروسHIVبه مدارس آن هم بدون سانسور و پرده پوشی باشند. متقاضی اختلاط دختران و پسران در دوران ابتدایی و کاهش حساسیت های اجتماعی در رابطه با جنس مخالف باشند. 

این پزشک در ادامه توضیح داد: از دیگرسو آن ها باید متقاضی واردشدن آموزش به خیابان با تبلیغات چهره ‍ به چهره به کمک پمفلت هایی باشند که خیلی صریح و علمی در مورد نحوه ابتلا، راه های حفاظت و نحوه استفاده از وسایل پیشگیری اطلاع رسانی می کنند. به شهرداری ها برای تبدیل خانه های سلامت به مراکز آموزش رایگان فشار وارد کنند تا با دعوت از پزشکان و جامعه شناسان برای سخنرانی و آگاهی رسانی به افزایش آگاهی های جامعه کمک شود. 

مزدک دانشور همچنین گفت: در آخر این که روشنفکران و فعالان اجتماعی باید در تلاش باشند تا کمپینی برای ارائه کاندوم رایگان در خیابان به زنان و حتی مردان تن فروش شکل بگیرد و... در کل درصدد برپاکردن جنبشی اجتماعی برای حل مسایل اجتماعی باشند.

این پزشک و انسان شناس پزشکی ادامه داد: راهکارهای عمقی تری هم وجود دارد که در مصاحبه های دیگر به آن پرداخته ام و مهمترین آن عوض کردن شیوه برخورد با بدن و عوض کردن تلقی از بدن است. 

دکتر مزدک دانشور گفت: باید اتفاقی بیفتد که بیگانگیِ حاصل آمده از شیوه تولید در حوزه بدن تغییر و دگردیسی پیدا کند و بدن از محمل و جورکش عادت های بد به بدنی بدل شود که هم احترام آن از سوی جامعه و هم از سوی فرد رعایت می شود. این گونه است که انسان ها به خود اجازه نمی دهند که با بدنشان هرکاری بکنند.

* منبع: پایگاه خبری فرارو