پاپ فرانسیس یک بار دیگر در صدر اخبار است، او که برای دیداری چند روزه با کاتولیک‌های آمریکایی به سمت مکزیک حرکت می‌کرد، در مسیر سفرش در فرودگاه هاوانا در کوبا توقف کرد تا با رهبر مسیحیان ارتدوکس جهان دیدار کند؛ حالا بعد از نزدیک هزار سال، یک سنت تاریخی دیگر هم شکسته شده است.
پاپ فرانسیس یک بار دیگر در صدر اخبار است، او که برای دیداری چند روزه با کاتولیک‌های آمریکایی به سمت مکزیک حرکت می‌کرد، در مسیر سفرش در فرودگاه هاوانا در کوبا توقف کرد تا با رهبر مسیحیان ارتدوکس جهان دیدار کند؛ حالا بعد از نزدیک هزار سال، یک سنت تاریخی دیگر هم شکسته شده است.
دیدار پاپ و رهبر ارتودکس‌ها
مسیحیت سه شاخه عمده دارد، در کنار پروتستانسیم که جدیدترین شاخه این دین است، کاتولیسیم و مذهبت ارتدوکس دو شاخه سنتی‌تر دین مسیحیت هستند که آن‌ها را به ترتیب به عنوان کلیسای غربی و شرقی هم می‌شناسند، ریشه این تقسیم‌بندی در قرن پنجم میلادی است؛ زمانی که امپراتوری روم به دو پاره شرقی و غربی تقسیم شد و قسطنطنیه مرکز بخش شرقی آن قرار گرفت.
اما اختلاف این دو شاخه از کلیساها تا مدت‌ها بعد یعنی در قرن یازدهم میلادی نمایان نشد. زمانی که رشته‌ای از حساب و کتاب‌های ژئوپلتیک در کنار برخی اختلاف عقیده‌ها در مورد باورهای مبنایی مسیحیت و اجرای آیین‌های آن باعث اختلاف رهبران این دو کلیسا شد و کار را به طرد و تکفیر این دو توسط یکدیگر کشاند.
می‌گویند باعث و بانی جدایی دو کلیسا، پاپ "لوئوی نهم" که بعدها به عنوان سن لوئو تقدیس شد، و اسقف اعظم قسطنطنیه "مایکل سریولاریوس اول" بودند، که بعد از رشته‌ای از درگیری‌ها در مورد مبانی دینی یکدیگر را طرد کردند. اختلاف‌های عمده این دو کلیسا، به منبع روح‌القدس و موضوعات مربوط به برگزاری مراسم آیینی مسیحیت از جمله غسل تعمید و نوع پخت نان متبرکی که در شب عشای ربانی بین حاضران در کلیسا پخش می‌شود، مربوط می‌شود.
مراسم عشای ربانی یا آیین سپاسگزاری مراسمی است که به یاد شام آخر حضرت مسیح برگزار می‌شود و در آن به یاد آخرین نان و شرابی که به دست حضرت مسیح در میان یارانش تقسیم شد، نان و شراب به مسیحیان خورانده می‌شود.
در کلیسای غربی، در مراسم عشای ربانی نان ورنیامده و فتیر توزیع می‌کنند در حالی که کلیسای ارتدوکس معتقد است که نان ورآمده و آماده باید در مراسم به پیروان خورانده شود. همچنین در حالی که اعتقاد کلیسای غربی بر این است که این نان و شراب همان طور که در روایتی از کتاب عهد جدید آمده، گوشت و خون مسیح است، کلیسای شرقی معتقد است که این عبارت تمثیلی است و معنی آن این نیست که هر نان و شرابی که در عشای ربانی هست، همان گوشت و خون مسیح است.
آیین ارتدوکس که در لغت به معنی «عقیده صحیح» است معتقد است که همه چیز منبعث از پدر یعنی خداوند است، اما کلیسای غربی در این مورد نقش پر رنگ‌تری برای حضرت مسیح که در این اعتقاد پسر خداوند است، در نظر می‌گیرد.
از جمله اختلاف‌های دیگر این دو آیین مسیحیت در مورد اسقف‌هاست، کاتولیکها پاپ را معصوم و مبرا از گناه میدانند و معتقدند که مسیح، پترس را بر تمام کلیسای مسیحیت رهبر قرار داده و کلید ملکوت آسمان را به وی سپرده است و پتروس، پاپ را تا ابد جانشین و وصی خود قرار داده است، اما ارتدوکس‌ها کمی متفاوت هستند، به عصمت پاپ و مقامات کلیسا اعتقاد ندارد و معتقدند کلیسای جامع یعنی مجموعه مومنان مسیحی مصون از خطا هستند؛ به این معنا که روح‌القدس جامعه مسیحیت را از انحرافات محافظت می‌کند، لذا این مصونیت دیگر شامل افراد خاص نمی‌شود.
تجرد روحانیون، از موارد دیگر اختلاف است، در کلیسای غرب کشیشان و روحانیان مطلقاً مجاز به ازدواج نبودند، اما در شرق همه روحانیونی که مقامی پایینتر از اسقف دارند مجاز به ازدواج هستند. این افراد همچنین اگر پیش از انتصاب ازدواج کرده باشند می‌توانند زندگی با همسر خود را ادامه دهند.
این اختلاف‌ها وقتی باعث جدایی دو کلیسا شد که پاپ لوئو در 1053 میلادی اعلام کرد که روابط کلیسای غربی را با کلیسای شرقی قطع می‌کند، در واکنش به این تصمیم ، تمام کلیساهای لاتین در حوزه قسطنطنیه نیز تعطیل شد تا زمینه گفت‌وگوی این دو قطب به آسانی قابل دسترس نباشد و کلیساهای یونانی در جنوب ایتالیا مجبور شدند که بین تعطیلی و پذیرش آیین لاتینی مسیحیت یکی را انتخاب کنند.
یک سال بعد و در 1054 میلادی نماینده پاپ به قسطنطنیه سفر کرد. می‌گویند این سفر برای معرفی رهبر جدیدی برای کلیساهای این منطقه بود؛ اما تاریخ‌نگاران بعدها نوشتند که هدف اصلی این سفر، واکنش به دو نامه‌ای بود که برای پاپ فرستاده شده بود، که اولی به دنبال ایجاد اتحاد بین شرق و غرب علیه امپراتوری نورمن‌ها برای یک عملیات نظامی بود و دیگری از طرف مایکل سریولاریوس اول رهبر کلیسای شرق برای رسیدگی به آن چیزی که ورود عناصر غربی به مسیحیت تحت لوای لوئو نامیده می‌شد.
وقتی سریولاریوس، درخواست‌ها برای اتحاد را نپذیرفت، رهبر اسقف‌نشین‌ها او را تکفیر کرد و او هم در مقابل رهبر اسقف‌نشین‌ها را تکفیر کرد و این اولین قدم به سمت طرد کامل دو کلیسا توسط یکدیگر بود.
اعتبار آن روایتی که کلیسای غربی از این موضوع دارد توسط برخی مورخان مورد تردید است، وقتی پاپ لوئو فوت کرد، این مساله مطرح شد که تکفیر فرستاده پاپ توسط سریولارییوس تنها شامل یک فرد است؛ با این حال شکاف نظری، ژئوپلتتیک و جغرافیایی بین دو شاخه شرقی و غربی مسیحیت بعد از این درگیری‌ها، برای 900 سال بعدی باقی ماند؛ هر دو شاخه مسیحیان در این مدت بارها یکدیگر را به سقوط و تباهی و خروج از دین متهم کرده‌اند.
جنگ های صلیبی، قتل عام لاتین‌تبارها در 1182، اقدامات تلافی‌جویانه تسالونیکی شهری در جنوب یونان در 1185، محاصره قسطنطنیه در 1204 و عوامل دیگر تاریخی آشتی بین این دو شاخه را مدام سخت‌تر و سخت‌تر کرد. تلاش این دو سنت مسیحی برای به دست آوردن قدرت مسلط در اسقف‌نشین‌های دیگر هم مدام به این شکاف دامن زد.
اختلاف‌های 900 سال اخیر کلیسای شرقی و غربی هنوز پا برجاست اما طی سال‌های اخیر، پس از فروپاشی شوروی و بحران بالکان نظم تاریخی قلمرو این دو کلیسا را گاهی دچار اختلال کرده است، کلیسای ارتدوکس روس پس از فروپاشی شوروی چند کلیسای خود در غرب اوکراین را از دست داد. این منطقه‌ای است که مردمش بیشتر به رژیم‌های غربی گرایش دارند و در نتیجه کلیساهایش هم زیر نگین کلیسای کاتولیک قرار گرفتند. اما همچنان اغلب پیروان آیین ارتدوکس در شرق بالکان و روسیه زندگی می‌کنند و با این که بیشتر اروپایی‌ها به پروتستانیسیم گرایش دارند، آیین کاتولیک در آمریکای شمالی و جنوبی گسترش بی‌نظیری دارد. در مجموع کلیسای کاتولیک بیش از یک میلیارد پیرو در سراسر دنیا دارد و شمار پیروان کلیسای ارتدوکس حدود ۱۶۵ میلیون نفر است.
حال پاپ فرانسیس و پاتریارک کریل اول در کوبا با یک دیگر ملاقات کرده‌اند، که هر چند بیشتر جمعیت مسیحی آن کاتولیک هستند، اما به دلیل تمایلات کمونیستی دولتش، متحد روسیه محسوب می‌شود.
"کریل اول" رهبری کلیساهای روسیه، بلاروس و اوکراین را به عهده دارد. کریل اول در حاشیه این دیدار، تاکید کرد که کلیسای ارتدوکس روس و کلیسای کاتولیک می‌توانند در سطح جهانی با یکدیگر همکاری کنند و از جمله به دفاع از مسیحیان٬ پیشگیری از وقوع جنگ و خونریزی و احترام به حقوق انسان‌ها و تحکیم بنیان خانواده و اصول و ارزش‌های اخلاقی بپردازند. وی همچنین بر آمادگی کلیسای ارتدوکس روس برای همکاری با کلیسای کاتولیک در امور مذهبی تأکید کرد.
پاپ فرانسیس٬ رهبر کاتولیک‌های جهان هم در جمع خبرنگاران گفت در گفت‌وگوی خصوصی با کریل اول مذاکرات صریح و برادرانه داشته است. « در این دیدار برخی ابتکارات که می‌توان به مرور زمان اجرا کرد مطرح و مورد بحث قرار گرفت.»
به نظر می‌رسد آن چیزی که بعد از سال‌ها این رهبران را به دیدار و گفت و گو ترغیب کرده، نه تنها درخواست رییس جمهور کوبا برای انجام این دیدار بلکه وضعیت اسف‌بار مسیحیان در خاورمیانه و آفریقاست. در بیانه مشترک این رهبران مذهبی بر لزوم حفاظت از مسیحیان در خاورمیانه و کمک‌رسانی فوری به مردم منطقه که زیر آتش جنگ قرار دارند تاکید شده است./ایسنا
نظر شما
