قتل پدر توسط پسر بر سر پول، قتل دوستِ قدیمی به دلیل ندادن بدهی، قتل همسایه به دلیل کرایه خانه و... در اخبار حوادث تکرار می شوند. اما چرا؟ آیا اقتصاد توانسته بر روابط خویشاوندی و خانوادگی هم سایه بیاندازد؟ یا مشکل جای دیگری است؟
قتل پدر توسط پسر بر سر پول، قتل دوستِ قدیمی به دلیل ندادن بدهی، قتل همسایه به دلیل کرایه خانه و... در اخبار حوادث تکرار می شوند. اما چرا؟ آیا اقتصاد توانسته بر روابط خویشاوندی و خانوادگی هم سایه بیاندازد؟ یا مشکل جای دیگری است؟
این نوشتار در ادامه می افزاید: 'بر سر پول با پدرم درگیر شدم و با ضربات شدید مشت و لگد او را به قتل رساندم'. این بخشی از اعترافات پسرجوانی است که پدرِ 65 ساله اش را روز 15 بهمن امسال به قتل رساند. قتل بر سرِ پول آن هم در میان افرادی با روابطی نزدیک کدام زنگِ خطر را به صدا درآورده؟
دکتر حسن حسینی –عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران و عضو انجمن جامعه شناسی ایران- در گفت وگو با فرارو می گوید 'اگر بر سر مسائل اقتصادی پسری پدرش را به قتل برساند دیگر عجیب نیست؛ چراکه مشکلات اقتصادی تاروپودهای اجتماعی دستخوش تغییر کرده است'.
این جامعه شناس با انتقاد از فضای جامعه اظهار کرد: در جامعه کمتر جایی هست که در آن ملاطفت، انسانیت و گفتگو وجود داشته باشد. در چنین فضایی گرفتاری های ساختاری نیز در سال های اخیر به جامعه اضافه شده اند. یکی از این گرفتاری ها مسائل اقتصادی جامعه است.
حسینی با اشاره به دو حوزه مختلف اقتصاد که درگیر خشونت شده توضیح داد: در حوزه اقتصادی به دو شکل خشونت ایجاد شده است. در صورتِ اول باید به طبقه بندی بودن جامعه ایران اشاره کرد؛ ما جامعه طبقه بندی شده ای داریم. در سی و چند سال اخیر میزان اختلاف ثروت میان افراد جامعه بیشتر شده؛ نوکیسگان از طرفی و افراد فقیر از سویی.
وی در ادامه گفت: اگر پس از انقلاب در مجموع 10 برج گران قیمت (مانند برج های آ.اس.پ ونک) در کشور ما وجود داشت، الان هزاران برج وجود دارد.
این جامعه شناس همچنین به تاثیر محرومیت بر خشونت اشاره کرده و گفت: این اختلاف اقتصادی در بخش عمده جامعه ما احساس محرومیت ایجاد کرده که منجر به پرخاشگری می شود، چون فرد نمی تواند به یکسری مواهب دسترسی داشته باشد.
حسن حسینی ادامه داد: نتیجه طبیعی این مسئله این است که ثروتمندان با خشونتِ سمبلیک (به رخ کشاندن ثروتشان) اعمال خشونت می کنند و افراد دیگر با خشونت ظاهری. درنتیجه فردی که ماشین ارزان قیمتی دارد در برابر کسی که ماشینش گران قیمت است دچار ستیز می شوند.
عضو انجمن جامعه شناس همچنین ادامه داد: در شکل دیگری که اقتصاد خشونت می آفریند باید به بعد محرومیت و کمبودهایی اشاره کرد که در زندگی بسیاری از افراد وجود دارد.
وی گفت: هرچند که در جامعه ایرانی زنانِ زیادی تحصیل کرده اند، اما همچنان مردان نان آور هستند. بنابراین در بحران اقتصادی هنگامی که مردان با تورم، دستمزد ثابت و بیکاری مواجه شوند، به میزان فشار اقتصادی، می توانند خشونت اعمال کنند. حال بخشی از خشونت آن ها در جامعه و بخشی در خانواده اعمال می شود.
این استاد دانشگاه با ذکر این مسئله که 'ما عموما در محیط هایی پرخشونت تربیت می شویم' ادامه داد: بنابراین قتل پدر توسط پسر نباید تعجب ایجاد کند، چون افراد مامنی نداشته اند که مشکلاتشان را حل کنند.
این جامعه شناس همچنین گفت: اما لازم است در بعد اقتصادی به پدیده جالبی به اسمِ 'شرخر' اشاره کنیم. شرخرها لمپن ها و بیکاران جامعه هستند و بی محابا فریاد می زنند؛ آن ها کارشان خشونت ورزی نسبت به بدهکاران است تا طلب طلبکاران را بگیرند.
وی در توضیح پدیده شرخری اظهار کرد: حال این سئوال پیش می آید که چرا پدیده ای مانند شرخری موجودیت پیدا می کند؟ پاسخ در ضعف سیستم های اداری ماست. اگر ما سیستم درستی داشته باشیم، برای کنترل و تنظیم روابط و به خصوص روابط اقتصادی نیازی به شرخر نیست.
در شکل گیری چنین پدیده ها و مشکلاتی مجموعه ای از سطوح خرد، میانه و کلان دست به دست هم می دهند که در اقتصاد جلوه بیشتری می کنند؛ چرا که زندگی اقتصادی است و برای مایحتاج نیاز به پول هست.
حسنی مبادله اقتصادی را جزئ لاینفکِ روابط دانسته و تصریح کرد: حتی در جاهایی که درگیری ها و خشونت ورزی ها در خانواده وجود دارد، ما باز هم با مبادله ای اقتصادی روبرو هستیم.
عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران در پاسخ به این سئوال که 'اما جایگاه اخلاق در این میان کجاست؟' گفت: اخلاق آن چیزی است که باید آموزش دیده باشیم و رفتار و گفتار مناسب تابع وجودِ عدالت در جامعه است.
این جامعه شناس توضیح داد: بحث های اخلاقی در جامعه ای باید باشد که در وضعیت نسبت معتدلی قرار دارد. وقتی در یک جامعه بی عدالتی باشد در همه چیز بی عدالتی خواهد بود.
عضو انجمن جامعه شناسی ایران با اشاره به این موضوع که ما گفتار درمانی را جایگزین ابزارهای عملی کرده ایم توضیح داد: این در حالی است که مدت ها ما تنها در جامعه شاهد پدیده ای به نامِ 'گفتار درمانی' بوده ایم. مشکلات اجتماعی اما با گفتار درمانی حل نمی شود.
این جامعه شناس در پایان گفت: برای حل مشکلات اجتماعی ما به عوامل سخت افزارانه نیاز داریم؛ عواملی مانند پول، مسکن و تغذیه. بنابراین تا زمانی که وضعیت اقتصادی ما دچار مشکل است اینکه بشنویم خشونت به روابط خویشاوندی هم کشانده شده نباید تعجب ما را وا دارد.
* منبع: پایگاه خبری فرارو
نظر شما
