سقوط شاخص توليد شركت‌هاي بورسي

بانکداری ایرانی – سرویس بورس ؛ براساس اين گزارش، مطالعات انجام‌شده براي شاخص توليد صنعتي، نشان از رشد منفي ۱۹.۳درصدي شاخص توليد صنعتي در شركت‌هاي صنعتي عضو بورس اوراق بهادار تهران طي بهار سال جاري دارد. همچنين توليد صنعتي پس از توافق موقت ژنو در پاييز 1392 روند افزايشي به خود گرفته، اما اين روند افزايشي، پايداري لازم را نداشته و يكي از دلايل اين كاهش توليد، كاهش قدرت خريد مردم است كه باعث كاهش تقاضاي كالاها، مخصوصا كالاهاي مصرفي شده و اثر منفي آن بر توليد اين كالاها در نيمه دوم سال، قابل مشاهده است. 

براساس اين مطالعات كه به سفارش اتاق بازرگاني تهران جمع‌آوري شده است، رشد اين شاخص در مقايسه با فصل زمستان 1393 نيز منفي يك درصد (1-) بوده است. رشد سالانه منتهي به فصل اول سال جاري در اين بخش، منفي 5درصد (5-) برآورد شده كه اين برخلاف روند توليد صنعتي در سال 93 است كه رشد مثبت نشان مي‌داد.  براساس اين گزارش، شركت‌هاي صنعتي عضو بورس، 39درصد از ارزش توليد صنعتي كشور را توليد مي‌كنند. براساس برآوردهايي كه با استفاده از اطلاعات شركت‌هاي بورسي انجام شده است، رشد توليد صنعتي در فصل اول 1394 نسبت به مدت مشابه سال قبل با كاهش توليد مواجه بوده است. اين برخلاف روند توليد صنعتي در سال 1393 است كه رشد مثبت را نشان مي‌داد. 

بر اين اساس، رشد توليد صنعتي بدون فرآورده‌هاي نفتي نسبت به فصل مشابه سال قبل، 6/7-درصد و نسبت به فصل قبل 9/5درصد است. در اين فصل، عملكرد صنعت فرآورده‌هاي نفتي بدتر از ساير صنايع بود، به طوري كه اگر تغييرات توليد اين صنعت هم در محاسبه شاخص توليد صنعتي در نظر گرفته شود، شاهد بدتر شدن رشد توليد خواهيم بود. 

از طرف ديگر، عملكرد صنعت خودرو كماكان رو به بهبود است و در فصل اول 1394 نيز نسبت به مدت مشابه، رشد نشان مي‌دهد. از اين‌رو، شاخص توليد صنعتي بدون در نظر گرفتن صنعت خودرو، رشد منفي 25.3درصدي (25.3-) را نشان مي‌دهد. 

طبق پيش‌بيني شركت‌هاي بورسي از وضعيت توليد صنعتي در فصل تابستان 1394، عمده گروه‌هاي صنعتي به استثناي صنعت خودرو و قطعات، چشم‌انداز مثبتي را براي توليدات خود در مقايسه با فصل بهار 1394 پيش‌بيني مي‌كنند؛ اگرچه اين پيش‌بيني در مقايسه با تابستان 1393 در برخي گروه‌ها، ازجمله غذايي و آشاميدني، محصولات دارويي و خودرو منفي ارزيابي شده است. 

براساس پيش‌بيني شركت‌هاي بورسي، شاخص وزني توليد صنايع در تابستان امسال نسبت به بهار، رشد 1.6درصدي خواهد داشت، اما نرخ رشد شاخص توليد در تابستان امسال نسبت به تابستان سال گذشته منفي 1.4درصد پيش‌بيني شده است. در مجموع، صرفا 2گروه صنعت خودرو و قطعات و محصولات شيميايي، رشد مثبتي را براي سال 1394 پيش‌بيني كرده‌اند و چشم‌انداز ساير گروه‌ها براي اين بازه زماني منفي پيش‌بيني شده است. 

همچنين بررسي روند توليد صنعتي براي شركت‌هاي بورسي در بازه زماني 1386 تا فصل اول 1394 و مقايسه شاخص توليد صنعتي شركت‌هاي بورسي با روند شاخص توليد كارگاه‌هاي بزرگ صنعتي و ارزش افزوده صنعت و معدن، نشان‌دهنده اين است كه شاخص محاسبه‌شده با استفاده از اطلاعات شركت‌هاي بورسي تا حدود زيادي مي‌تواند تغييرات در بخش صنعتي كشور را پوشش دهد. 

توليد صنعتي پس از توافق موقت ژنو در پاييز 1392 روند افزايشي به خود گرفت، اما اين روند افزايشي، پايداري لازم را نداشته و علائم كاهش توليد صنعتي از انتهاي سال 1393 مشخص شد. يكي از دلايل اين كاهش توليد، كاهش قدرت خريد مردم است كه باعث كاهش تقاضاي كالاها، مخصوصا كالاهاي مصرفي شده است و اثر منفي آن بر توليد اين كالاها در نيمه دوم سال، قابل مشاهده است. اين كاهش تقاضا پس از توافق نهايي همچنان ادامه دارد و به نظر مي‌رسد كه كارگزاران اقتصادي تصميم گرفته‌اند، برخي از تقاضاهاي خود را به دوره پس از اجراي توافق موكول كنند. اين امر، كاهش تقاضا را تشديد كرده است. 

همچنين به دلايل مختلف صادرات كشور نيز كاهش يافته و به نوعي مي‌توان گفت كه تقاضاي خارجي براي كالاها نيز كاهش يافته است. از اين‌رو، مي‌توان مهم‌ترين مشكل بخش صنعت را در دو فصل اخير ناشي از بخش تقاضا دانست؛ البته در سال‌هاي 1391 و 1392، مهم‌ترين عامل كاهش توليد در بخش صنعت مربوط به بخش عرضه و تحريم‌ها بوده است. در اين قسمت به چند مورد اشاره مي‌شود كه وضعيت صنعت را در فصل گذشته روشن‌تر مي‌كند: 

سرمايه‌گذاري در بخش صنعت: سرمايه‌گذاري در فعاليت‌هاي توليدي با توجه به چشم‌انداز و انتظاري كه فعالان اقتصادي از آينده اقتصادي كشور دارند، تغيير مي‌كند. زمان وضع تحريم‌ها در سال 1390 تا 1392 تقاضاي سرمايه‌گذاري در كشور به‌شدت كاهش يافت. بر اين اساس، از انتهاي 1390 با اعمال تحريم‌ها مجوز تاسيس كاهش شديدي داشته است. البته از نيمه دوم 1392 تقاضا براي كالاهاي سرمايه‌گذاري افزايش پيدا كرد و شاهد رشد سرمايه‌گذاري بوديم. اين افزايش به خوبي در رشد مجوزهاي تاسيس قابل مشاهده است، اما در چند فصل اخير شاهد افزايش در سرمايه‌گذاري نبوده‌ايم. 

همچنين هم توليد و هم واردات كالاهاي سرمايه‌يي در بازه 1390 تا ابتداي سال 1392 كاهش داشته و در ادامه از نيمه دوم 1392 تا نيمه اول 1393 روند صعودي داشتند؛ به طوري كه وضعيت توليد و واردات كالاهاي سرمايه‌يي در ابتداي سال 1393 به وضعيت سال 1390 بازگشته است. هم‌جهت بودن واردات كالاي سرمايه‌يي و توليد كالاهاي سرمايه‌يي نشان مي‌دهد كه مهم‌ترين محرك بخش سرمايه‌گذاري در چند سال اخير بخش تقاضا براي سرمايه‌گذاري بوده است. نكته نگران‌كننده اما، كاهش واردات و همچنين توليد كالاهاي سرمايه‌يي در فصل اول 1394 است. البته با توجه به توافق صورت گرفته، به نظر مي‌رسد وضعيت در فصل دوم 1394 بهبود يابد. 

تحليل موجودي انبار: نكته ديگر درخصوص تغييرات بخش صنعتي، تغيير در موجودي انبار كالاهاي ساخته شده است. تغيير در موجودي انبار كالاهاي ساخته شده از فصل سوم 1393 تا فصل اول 1394 مثبت بوده و در اين دوره به موجودي انبار اضافه شده است. اضافه شدن موجودي انبار در فصل اخير نشان مي‌دهد كه توليد در اين فصول بيشتر از فروش رشد داشته و همين امر منجر به مازاد توليد شده است. در واقع، مهم‌ترين محدودكننده رشد توليد در چند فصل اخير محدوديت تقاضاي داخلي و خارجي بوده است. 

وضعيت تجارت خارجي كشور: در ماه‌هاي نخست سال 1394 ارزش دلاري صادرات و واردات كشور با كاهش مواجه شد. البته با توجه به اينكه كاهش صادرات كمتر از كاهش واردات بوده است، شاهد مثبت شدن تراز تجاري غيرنفتي در سه ماهه نخست بوديم. مهم‌ترين دليل كاهش در ارزش واردات را مي‌توان كاهش تقاضا براي كالاهاي واسطه و كاهش قيمت كالاهاي وارداتي دانست. از طرف ديگر، مهم‌ترين دليل براي كاهش در ارزش دلاري صادرات كاهش قيمت ميعانات گازي و محصولات پتروشيمي در جهان بوده است. نكته قابل توجه ديگر در اين حوزه، واردات كالاهاي واسطه‌اي، مصرفي و سرمايه‌يي است. در واقع، ارزش دلاري واردات از نيمه دوم 1393 روند كاهشي داشته است. اين روند كاهشي عمدتا ناشي از كاهش واردات كالاهاي واسطه‌يي و تا حدودي مصرفي بوده است. اما كالاهاي سرمايه‌يي در اين بازه زماني يعني از فصل سوم 1393 تا فصل اول 1394، اگرچه رشد چنداني نداشته‌اند، اما روند كاهشي نيز نداشته‌اند. از اين‌رو، اگرچه كاهش واردات كالاهاي واسطه‌يي و همچنين مصرفي نشان مي‌دهد كه توليدكننده از تقاضا براي كالاي خود در كوتاه‌مدت و ميان‌مدت مطمئن نيست، اما ديد بلندمدت مثبتي دارد و بر آن اساس اقدام به سرمايه‌گذاري مي‌كند. 

تواتر خريد كالاهاي بادوام پايين است و زماني تقاضا براي كالاهاي بادوام افزايش مي‌يابد كه وضعيت اقتصاد در شرايط مطلوبي باشد. تغيير در توليد و فروش كالاهاي بادوام به نوعي نشان‌دهنده ديدگاه فعالان اقتصادي است. در دو فصل اخير، توليد كالاهاي بادوام كاهش داشته است كه نشانه مثبتي از وضعيت اقتصادي نيست. در نيمه اول سال 1393 توليد اين محصولات رشد مثبت داشتند. 

بر اساس مطالعات، رشد توليد كالاهاي سرمايه‌يي بعد از فصل‌هاي متوالي متوقف شده است. توليد كالاهاي مصرفي نيز در فصل اول 1394 مانند فصل قبل رشد بالايي را تجربه كرده است. توليد كالاهاي واسطه‌يي نيز كه بخش قابل‌توجه از توليد صنعتي كشور را شامل مي‌شود در فصل اول1394 نسبت به فصل قبل رشد داشته اما نسبت به فصل مشابه سال قبل كاهش داشته است. 

شرايط اقتصادي در فصل اول 1394 به‌گونه‌يي بود كه باقي ماندن بخش عمده‌يي از تحريم‌ها و كاهش قيمت نفت و فرآورده‌هاي آن باعث محدود كردن بخش تقاضا شده و از اين طريق، بر رشد توليد بخش‌هاي مختلف اثرگذار بوده است. همچنين برخي صنايع كه بعد از توافق موقت ژنو توانسته بودند بخشي از ظرفيت بلااستفاده خود را به‌كار گيرند و از اين مسير، رشد در توليد ايجاد كنند، در فصول اخير، باتوجه به پر شدن آن ظرفيت خالي و وجود برخي محدوديت‌ها، نتوانستند رشد خود را ادامه دهند و در فصل اول 1394 شاهد كاهش توليد در بخشي از محصولات صنعتي بوديم. در زير به بررسي وضعيت برخي صنايع مي‌پردازيم: 

خودروسازي و ساخت قطعات: رشد صنعت خودرو و قطعات در فصل اول 1394 مانند چند فصل اخير ادامه داشت، ولي اين رشد در حال كاهش است. رشدهاي بالاي 50درصد در سال1393 جاي خود را به رشد زير 20درصد داده است. دليل كاهش رشد توليد در اين صنعت، يكي مربوط به محدوديت طرف تقاضا بوده و ديگري پر شدن ظرفيت‌هاي خالي در سال گذشته است. البته در صورت رفع تحريم‌ها و ورود سرمايه‌گذاران خارجي به اين حوزه، اين احتمال وجود دارد كه اين صنعت رونق بيشتري گيرد و شاهد رشد توليد در سال‌هاي پس از رفع تحريم در اين صنعت باشيم. 

محصولات شيميايي: براساس آمار منتشر شده وزارت صنعت و معدن همچنين اطلاعات شركت‌هاي بورسي، توليد محصولات شيميايي در فصل اول 1394 نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد كمتر از يك‌درصد را تجربه كرده است. مهم‌ترين اتفاقي كه در اين صنعت در فصل اول1394 افتاده، كاهش قيمت‌هاي جهاني اين محصولات بوده؛ به‌طوري كه در سه ماهه ابتداي سال1394، صادرات محصولات پتروشيمي از نظر وزني بيش از 53درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشته است، درحالي كه ارزش دلاري صادرات اين محصولات تنها 11درصد رشد كرده است. يكي از مهم‌ترين مسائلي كه بر ميزان توليد در اين صنعت اثرگذار است، ميزان خوراك دراختيار پتروشيمي‌هاست. مهم‌ترين خوراك پتروشيمي‌ها گاز است. با تكميل ظرفيت توليد پالايشگاه‌هاي گازي فازهاي 15 تا 18 پارس‌جنوبي در اواسط سال‌جاري همچنين راه‌اندازي بخشي از فاز 19 پارس‌جنوبي، امسال وضع متان ارسالي به مجتمع‌هاي پتروشيمي بهتر از پارسال خواهد شد؛ پارسال زمستان 10روز و 30روز به‌ترتيب در منطقه عسلويه و ماهشهر مجتمع‌هاي پتروشيمي دچار كمبود گاز شدند و پيش‌بيني مي‌شود امسال اين مناطق با كمبود گاز بسيار كمتري روبه‌رو شوند. 

فلزات اساسي: توليد فلزات اساسي در كشور نيز در فصل اول 1394 نسبت به فصل مشابه سال قبل كاهش داشته است. كاتد مس در اين مدت بيش از 5درصد كاهش در توليد داشته است. همچنين باوجود رشد 6/0درصدي توليد فولاد خام، توليد محصولات فولادي در فصل اول سال1394 نسبت به مدت مشابه، بيش از 3/8درصد كاهش داشته است. كاهش قيمت‌هاي جهاني فلزات اساسي و كاهش تقاضاي داخلي و جهاني اين فلزات، از مهم‌ترين دلايل كاهش توليد در اين صنعت در فصل اخير بوده است. 

شركت‌هاي بورسي علاوه بر ارائه عملكرد فروش و توليد خود در بازه‌هاي فصلي، هر سال قبل از شروع سال مالي خود در قالب بودجه شركت، برنامه يا پيش‌بيني شركت براي توليد در سال آينده را ارائه مي‌كنند. اين پيش‌بيني سالانه براي هر شركت در هر فصل، بعد از ديدن عملكرد آن فصل، در صورت لزوم تعديل مي‌شود. از اين‌رو ممكن است شركت‌ها در طول سال، سه يا چهار گزارش درخصوص وضعيت توليد كل سال خود بدهند. با استفاده از اين اطلاعات، مي‌توان انتظارات فعالان صنايع مختلف را درمورد توليد در آن سال مالي متوجه شد و قبل از تحقق مقدار توليد، ديدي از وضعيت توليد صنايع پيدا كرد. 

پيش‌بيني اين فصل شركت‌هاي بورسي براي توليد در سال1394 نسبت به فصل قبل، حدود 1.6درصد رشد داشته؛ اين درحالي است كه اين پيش‌بيني نسبت به فصل مشابه سال قبل، كاهش 4/1درصدي داشته است. همچنين پيش‌بيني توليد در تمام صنايع منتخب به غير از خودروسازي، رشد مثبتي را نسبت به فصل قبل داشته، اما تنها پيش‌بيني صنايع محصولات شيميايي، فلزات اساسي، سيمان و كاني‌هاي فلزي نسبت به فصل مشابه سال قبل رشد داشته است. 

شاخص وزني پيش‌بيني صنايع: اين شاخص براي تركيب پيش‌بيني شركت‌ها از سال مالي خود، وزن قرار داده و اين وزن، همان بزرگي حجم توليد آن شركت است؛ از اين‌رو، در اين شاخص، سهم شركت‌هاي بزرگ در روند اين شاخص بيشتر از شركت‌هاي كوچك است؛ درحالي كه شاخص پيش‌بيني توليد صنايع براي تركيب پيش‌بيني شركت‌هاي مختلف از وزن برابر براي همه شركت‌ها استفاده كرده است. درواقع، اين شاخص براي كمرنگ كردن نقش شركت‌هاي بزرگ و بررسي وضعيت شركت‌هاي كوچك‌تر است.