مناطق آزاد مبنای توسعه بهداشت و درمان در کشور

کوشش برای ارتقاء وضعیت بهداشت، درمان و سلامت در مناطق آزاد کشور از زمان روی کار آمدن دولت یازدهم همواره مورد توجه مسئولان قرار گرفته است. 

بی توجهی و کمبود اعتبارات و اقدامات در دوره های پیشین سبب شده است تا روند فعالیت های این حوزه با کندی مواجه شود کما اینکه سرانه بهداشت و درمان در مناطق آزاد با توجه به زیرساخت ها و امکانات فعلی پاسخگوی نیاز جوامع محلی نیست.

 

اکبر ترکان مشاور رییس جمهور و دبیر شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی معتقد است باید مبنای توسعه را در مناطق آزاد همگام با توسعه جوامع محلی و به صورت موازی جلو ببریم. 

گفت و گو با اکبر ترکان را می خوانیم:

مناطق آزاد ایران قرار است الگوی توسعه ایران 1404 باشند. این الگو قرار گرفتن در کشور مستلزم توسعه جوامع محلی است. تصور اینکه توسعه را به دست بیاوریم ولی جامعه محلی در آن مشارکت نداشته باشد تصور غلطی است. قاعدتا رشد و توسعه هر منطقه ای متناسب با توسعه جامعه محلی آن است پس بنابراین می توان با درون زایی توسعه ظرفیت های محلی هر منطقه را مبنای توسعه دهیم. 

این توسعه یافتگی در جوامع محلی می تواند توسعه یافتگی در حوزه اقتصاد و کسب و کار، تغییر در سبک زندگی، سلامت و افزایش شاخص های انسانی، سلامت و برخورداری از نیازهای زندگی باشد. HDI یکی از مهم ترین شاخص های توسعه است.

وقتی صحبت از توسعه می کنیم یعنی "توسعه ظرفیت های موجود". اگر در یک منطقه ای هیچ استعدادی وجود نداشته باشد توسعه ظرفیت های موجود معنایی ندارد. معنای لغوی توسعه یا Development شکفته شدن تدریجی گل است. ما به دنبال توسعه یا شکوفایی استعدادهای درونی هر منطقه هستیم که البته اقتضائات هر کدام از آنها با هم متفاوت است. شکوفایی در هر منطقه ای که دارای اقلیم جنگل، ساحل یا کوهستان متفاوت است. این تفاوت اقلیم ها بر روی گویش، آداب و رسوم، سبک زندگی، اخلاق، سنت ها و فرهنگ تاثیر گذار است. خلق استعدادهای ناشی از توسعه نیست حتی عملی هم نمی شود پس باید استعداد و ظرفیتی وجود داشته باشد تا توسعه اتفاق بیافتد. 

یکی از آسیب شناسی هایی که در ابتدای ورود دولت یازدهم به مناطق آزاد اتفاق افتاد توجه به ابعاد توسعه نیافته در این مناطق بود. همه ابعاد توسعه ای در مناطق آزاد با هم پیش نرفته است. 

اگر در منطقه ای به سمت صنعت و تکمیل زیرساخت های می رویم باید به سمت مسائل فرهنگی و اجتماعی نیز حرکت کنیم. 

ایجاد معاونت فرهنگی و اجتماعی به خاطر رفع این نقیصه بود و تأسیس معاونت فرهنگی در دبیرخانه شورا برای پیگیری و ساماندهی به موضوعاتی از قبیل آموزش و پرورش، آموزش عالی، برنامه های فرهنگی و هنری، توسعه سطح بهداشت و درمان در دستور کار قرار گرفت. 

مناطق آزاد پیش از این به وضعیت آموزش و پرورش و آموزش عالی توجه چندانی نداشتند. 

البته این حوزه هر کدام دستگاه مسئول به خود را دارند ولی فقط نظاره کردن کار ما نیست. این حوزه ها نیاز به نظارت و مراقبت دارند. اعتقاد نداریم که بگوییم همه دستگاه ها از مناطق آزاد بروند و فقط منطقه آزاد مسئول تمامی حوزه ها باشد. مناطق آزاد جایگزین هیچ یک از دستگاه ها نیست بلکه آنها بر ظرفیت دستگاه ها در مناطق نظارت می کنند. 

مدیران آموزش و پرورش و مدیران سلامت و بهداشت مثل مدیران صنعت، راه و ترابری و سایر دستگاه ها بر اساس ماده 112 برنامه پنجم باید با پیشنهاد مدیرعامل منطقه آزاد به دستگاه ها و یا پیشنهاد فردی از سوی آنان به مدیرعامل منطقه آزاد منصوب شوند اما نظارت و مراقبت مناطق آزاد بر روند فعالیت آنان در دستور کار قرار دارد. در این خصوص بعضی وزرای محترم و مسئولان اجرایی کشور کم لطفی می کنند و به قانون عمل نکرده اند. 

در این سئوال 2 محور اصلی مورد بحث است. یکی اینکه ما چه می توانیم بکنیم برای خدمت رسانی به اهالی مناطق آزاد و یکی دیگر اینکه چگونه می توانیم از قابلیت های مناطق آزاد برای ایجاد کسب و کارهای مرتبط با سلامت استفاده کنیم. 

اینکه خدمت رسانی برای اهالی مناطق آزاد در حوزه سلامت باید مسیری را برویم که بر اساس توافق با آموزش و پرورش در پیش گرفته ایم. یعنی فکر می کنیم اگر آموزش و پرورش مدارس نمونه ایران 1404 را معرفی کند باید آنها را بتواند در مناطق آزاد پیاده سازی کند تا در کل کشور آن را تعمیم دهد. قرار است آموزش و پرورش به هر میزانی که در مناطق آزاد سرمایه گذاری کرده منطقه آزاد نیز به همان اندازه سرمایه بگذارد.

در حوزه سلامت نیز کوشش می کنیم با متقاعد کردن وزارت بهداشت نمونه توسعه یافته این بخش در خدمت رسانی به مردم را در مناطق آزاد اجرایی کند. 

اما در حوزه کسب و کار در حوزه سلامت نیز باید گفت ظرفیت های موثر در کشور داریم که این ظرفیت می تواند به صادرات خدمات بهداشت و درمان منجر شود همانگونه که در حوزه مهندسی، نیروی متخصص و امکانات و پیمانکار را می توانیم صادر کنیم باید در حوزه سلامت هم این اتفاق رخ دهد. 

از طرف دیگر کشورهای همسایه ما نیازمند این خدمات هستند و اگر مناطق آزاد بتوانند بازارهای آنان را فراهم کنند آنها خودشان به سمت بازارهای ما خواهند آمد. 

دقیقا همنیطور است. هدف گردشگری سلامت این است که بازارهای هدف شناسایی شده که به تقاضا نیاز دارد را به سمت خود جذب کند. 

در این راه نیازمند همکاری وزارت بهداشت هستیم. اگر وزارتخانه ای که متولی این امر است؛ بودجه در اختیار اوست و کلیه تصمیمات در این حوزه در آنجا اجرایی می شود؛ همراهی نکند نتیجه ای نخواهد داشت. چون هزینه سلامت را ما نمی توانیم از داخل مناطق آزاد بدهیم چرا که این هزینه از هزینه های آموزش و پرورش نیز بالاتر است. 

این چیزی نیست که بتوانیم از درآمدهای مناطق آزاد تامین کنیم. مناطق آزاد در این راه کمک کننده هستند. بودجه اصلی در اختیار وزارت بهداشت است. 

کوشش ما در این بخش در این است که اصلی ترین تمرکز را در داخل منطقه خرج کنیم. نمی گویم تمامی بودجه را در داخل منطقه خرج کنیم و به نواحی هم جوار کمک نکنیم اما وقتی خود منطقه آزاد در هزینه های خودش در زحمت است چگونه می تواند به مناطق هم جوار کمک کند؟

البته این موضوع منطقه به منطقه فرق می کند. جزیره کیش منطقه هم جوار ندارد اما برخی روستاهای جزیره قشم خارج از محدوده منطقه آزاد هستند و یا عمده جمعیت در چابهار در شهر چابهار قرار دارند و خدمت رسانی در حوزه بهداشت و درمان توسط این مناطق انجام می شود. 

پس بنابر این به جای اینکه خدمات درمانی و ساخت بیمارستان در داخل منطقه انجام شود به طور مثال در چابهار این خدمات به خارج از محدوده منطقه آزاد برده شده و خدمات بهداشتی و درمانی به تمامی اهالی داده می شود. 

در منطقه آزاد اروند بیمارستان ها در داخل شهرهای آبادان و خرمشهر قرار دارند که طبیعتا منطقه آزاد در این حوزه به این بخش کمک می کند و اعتبارات خوبی برای تجهیز بیمارستان ها و توسعه خدمات سلامت پیش بینی کرده است.