خروج گردشگری دریایی از انزوا

خروج گردشگری دریایی از انزوا ایران با برخورداری از پهنه دریایی در شمال و جنوب کشور از مزیتی مطلق در توسعه گردشگری دریایی برخوردار است که می تواند در جذب گردشگران داخلی و خارجی نقش مهمی ایفا نماید.

دریای خزر در شمال ایران و در مجاورت با سه استان گیلان، مازندان و گلستان موقعیت مناسبی را برای دسترسی به دریا برای گردشگران فراهم کرده که می تواند سنگ بنای توسعه گردشگری ساحلی باشد.

در سه استان گیلان، مازندارن و گلستان از آستارا در شمال غرب ایران تا بندر ترکمن در شرق دریای خزر سواحل جنوبی دریای خزر با طولی در حدود۷۰۰-۶۵۰ کیلومتر، بزرگترین اکوسیستم آبی شمال ایران، موجودیتی بسیار فعال و چشمگیر با گستردگی وسیعی وجود دارد.

خلیج و تالاب بزرگ میانکاله در شرق و تالاب بزرگ و فعال انزلی در غرب این اکوسیستم عظیم مامن و زیستگاه آبزیان متنوع بومی و پرندگان، و مقصد و فرودگاه زمستانی جمع بسیار کثیری از پرندگان مهاجر از کشورهای شمال و شمال غربی و شرقی ایران هستند.

سواحل طولانی و تالاب های دریای خزر از پتانسیل های عظیم و مستعد برای جذب گردشگران دریایی و علاقه مندان به انواع ورزش ها و تفریحات آبی است.

بر این اساس غلامرضا چشمه‌نور، مسئول نمایندگی میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری فریدونکنار با بیان اینکه بسیاری از کشورهای کوچک حوزه خلیج‌فارس تنها با داشتن چندصد متر نوار ساحلی به قطب توریسم دریایی در منطقه تبدیل شده‌اند، می گوید گردشگری دریایی به تجهیزات، امکانات و آموزش‌های خاصی نیاز دارد.

به گفته وی گردشگری دریایی همواره حلقه‌ای مفقوده در میان سایر بخش‌های گردشگری است که حتی زیرساخت‌های آن نیز در منطقه وجود ندارد.

چشمه‌نور معتقد است هم‌جواری هفت استان مازندران، گیلان، گلستان، بوشهر، خوزستان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان با دریای خزر، خلیج‌فارس و دریای عمان و برخوردار بودن از سواحل طولانی حاکی از ظرفیت بسیار بالای کشور در امر گردشگری دریایی است.

وی بر لزوم ایجاد مکا‌ن‌های اقامتی و راه‌اندازی تورهای تفریحی با کشتی‌های کوچک برای توسعه صنعت گردشگری تاکید می کند و می افزاید برگزاری تورهای غواصی، ایجاد پارک‌های دریایی و پرواز بر فراز دریا از محوری‌ترین راهکارهای عملیاتی توسعه صنعت گردشگری در منطقه است.

چشمه‌نور در ادامه می گوید برگزاری مسابقات ورزشی آبی، فروش صنایع‌دستی، پرواز بادبادک‌ها، جشنواره‌های ساخت مجسمه‌های شنی، والیبال ساحلی و ماهیگیری از جمله فرصت‌های گردشگری دریایی است که علاوه بر جذب توریسم موجب آشنایی گردشگران با فرهنگ، آداب و رسوم ساحل‌نشینان شده و موجب پیشرفت و آبادانی منطقه می‌شود.

همچنین خلیج فارس و دریای عمان و منابع عظیم آن سواحل گسترده و طولانی مرزهای آبی جنوبی ایران را شکل داده اند.

این مرزهای ساحلی از بندر خرمشهر در جنوب غربی ایران آغاز و در جنوب شرقی ایران ادامه می یابد. در این گذر سواحل جنوبی استان خوزستان را پیموده و با گذر از استان های بوشهر و هرمزگان در طول سواحل شمالی دریای عمان ادامه می یابد و در ادامه از سواحل بندر جاسک گذشته و در استان سیستان و بلوچستان، مرزهای جنوبی این استان پهناور از سواحل شمالی دریای عمان از بندر کنارک و بندر چابهار گذشته و در خلیج گواتر آخرین بخش جنوب شرقی سرزمین ایران به مرز مشترک آبی ایران و پاکستان پیوسته و خاتمه می یابد. طول این مرزهای ساحلی ایران را تا حدود ۱۸۰۰ کیلومتر و بیشتر رقم زده اند.

وجود دو جزیره قشم و کیش و منطقه بندری چابهار به عنوان مناطق آزاد، تجاری و صنعتی با برخورداری از امکانات و تاسیسات گردشگری و طبیعت گردی و تفریحی و تفرجی و ورزشی درمنابع آبی است ضمن اینکه جزیره کیش به عنوان پایلوت گردشگری دریایی ایران محسوب می شود.

وجود مجموعه ای بی نظیر و متشکل از پتاسیل های طبیعی گردشگری در سواحل، همراه با جنگل ها، مراتع ییلاقی و قشلاقی جنوب دریای خزر در ایران تا مرزهای جنوبی کشورهای عربی جنوب خلیج فارس، با برخورداری از آب و هوا و شرایط مطلوب اقلیمی حاکم بر این مناطق، عظیم ترین پتانسیل های گردشگری دریایی، طبیعی و آبی را به خصوص برای فصول گرم سال و بطور چهار فصل در تمام طول سال مهیا دارد.

تمامی این پتانسیل های طبیعی، زمینه و میدان را برای برنامه ریزی و سرمایه گذاری برای توسعه گردشگری دریایی، طبیعی و تفریحی و تفرجی در این منابع آبی وسیع کشور نه تنها مهیا، بلکه ضروری ساخته است.

در سیاست های کلی برنامه ششم توسعه به طور مشخص توسعه اقتصاد دریایی جنوب کشور حد فاصله چابهار تا خرمشهر، مورد تاکید قرار گرفته؛ منطقه ای که در برنامه های توسعه ای سال های گذشته مغفول مانده است.

اگرچه گاهی برخی دولت ها تاکیدهایی بر توسعه جنوبی ترین منطقه کشور داشته اند، اما این سیاست گذاری ها روی کاغذ ماند و به اجرا در نیامد. هم اکنون در بند ۲۱ سیاست های کلی برنامه ششم توسعه که اخیرا از سوی مقام معظم رهبری به دولت ابلاغ شده، توسعه محور چابهار- خرمشهر با تاکید بر توسعه سواحل مکران مورد تاکید قرار گرفته است.

بر این اساس محسن عطاران، یکی از پیشکسوتان صنعت گردشگری معتقد است در چابهار و جزایر قشم، هنگام، و لاوان به علت وجود آبزیان و مرجان های دریایی ظرفیت تبدیل شدن به سایت گردشگری دریایی وجود دارد.

به گفته وی در چابهار، تجمع مرجان های دریایی در عمق ۱۰ متر و به طول حدود ۴۰ الی ۵۰ کیلومتر موجود است که در هیچ جای جهان، چنین منظره ای وجود ندارد اما متاسفانه امکانات مورد نیاز برای توسعه گردشگری دریایی در کشور فراهم نیست.

وی با اشاره به وجود پارک های زیبا در زیر آب می گوید در تبلیغات شهری همواره از پارک ها استفاده می شود این در حالی است که پارک های به مراتب زیباتر در زیر آب وجود دارد که تاکنون هیچگاه معرفی نشدند.

به گفته عطاران به علت افزایش هزینه ها میزان استقبال از غواصی ۷۰ درصد کاهش یافته و با توجه به ظرفیت بالای کشور برای توسعه گردشگری دریایی لازم است سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، تسهیلات ارزان در بخش های مختلف از جمله آموزش غواصان و تورهای گردشگری ارائه دهد.

به باور کارشناسان، یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های لازم، برای توسعه گردشگری دریایی، دارا بودن شناورهای کافی و قابل قبولی است که ضمن استفاده از آن ها برای جابجایی گردشگران، زمینه ساز لذت و تفریح علاقه مندان را فراهم شود.

بر اساس این گزارش علی‌اکبر غنجی، کارشناس حمل‌ونقل دریایی، نبود زیرساخت مناسب برای سفر دریایی و اقامت مطلوب، را مهم‌ترین مانع وارد شدن به حوزه گردشگری دریایی می داند و می گوید باید دید آیا توان مالی این میزان سرمایه‌گذاری و شرایط، قوانین و کمک مالی برای ساخت یا خرید چنین کشتی‌هایی وجود دارد یا خیر.

به گفته وی در نوار ساحلی شمال کشور، چه توسعه مسافربری بین استان‌های ساحلی در برنامه باشد، چه رونق گردشگری دریایی بین استان‌های ساحلی و کشورهای حاشیه دریای خزر، در هر دو حالت نظام هزینه و فایده، نخستین چالشی است که مقابل سرمایه‌گذار در این بخش وجود دارد.

همچنین محسن قریب کارشناس گردشگری دریایی تامین زیرساخت ها و تجهیزات لازم و فقدان نیروی انسانی مجرب و آموزش دیده در زمینه گردشگری از دلایل کند ماندن آهنگ رشد و توسعه صنعت گردشگری دریایی در ایران می داند و می گوید بنابراین پیکر گردشگری در ایران از نادر بودن نیروی آموزش دیده گردشگری دریایی و هزینه های گزاف سرویس دهی آن رنج می برد.

وی فقر فرهنگی مردم نسبت به دریا و گشت و گذار در آن را از دیگر دلایل عقب ماندگی گردشگری دریایی می داند و می گوید به مردم ایران هرگاه فرصتی برای تفریح بیابند به کوه و جنگل می روند و در این مکان های طبیعی به تفریح و گردش می پردازند اما درست در نقطه مقابل ما، مردمان دیگر کشورها هستند که با به دست آوردن هر زمانی به دل دریا زده و به ماهیگیری، غواصی و یا بازدید از محیط زیر دریا می پردازند.

به گفته قریب، در این زمینه نمی توان به مردم خرده گرفت زیرا ما هنوز هیچ تجهیزات دریایی برای آنها فراهم نکرده ایم و هر چه اسکله در بنادر وجود دارد در قالب مجموعه ترمینال های مسافربری و باربری است و متاسفانه هنوز اسکله ویژه تفریح و گردش نداریم مضاف بر آن هیچ کلاب، باشگاه و یا رستوران دریایی هم احداث نکرده ایم تا بتوانیم مردم را به سمت دریا جذب کنیم.

بر این اساس ناصر امیرزاده معاون گردشگری و سرمایه گذاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر از بهره برداری از نخستین شناور تفریحی در آب‌های بوشهر خبر می دهد و می گوید به کارگیری شناورهای تفریحی در آب‌های استان یکی از مهم‌ترین راه‌های توسعه گردشگری دریایی است.

به گفته وی شناور در نظر گرفته شده برای انجام فعالیت‌های مرتبط با گردشگری دریایی دارای ظرفیت ۹۰ نفر مسافر است. این شناور از سایر امکانات مانند سالن همایش و سالن غذاخوری برخوردار است.

همچنین مدیر کل اداره میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری استان مازندران از ورود دو فروند شناور تفریحی از ترکیه به آبهای مازندران توسط کارشناسان اداره بنادر و دریانوردی استان، خبر می دهد و می گوید هم اکنون یک سرمایه گذار در ساحل شهرستان نور در حال ایجاد دهکده گردشگری دریایی است، و یکی از امکاناتی که قرار است در این دهکده ایجاد شود ساخت اسکله تفریحی است.

در مقابل منوچهر تاتینا، مدیر کل اداره بنادر و دریانوردی استان مازندران نیز در خصوص فعالیت شناورهای تفریحی در بنادر مازندران می گوید با توجه به اینکه بنادری که هم اکنون در استان مازندران فعالیت دارند، تجاری هستند؛ لذا امکان پهلودهی شناورهای تفریحی در این بنادر وجود ندارد.

وی می افزاید شرایط این بنادر تجاری به گونه ای است که جرثقیل های عظیم همواره در حال تخلیه و بارگیری هستند و بنابراین این بنادر از نظر ایمنی به هیچ عنوان برای تردد مسافران مناسب نیستند.

یادآور می شود اگرچه حلقه مفقوده اقتصاد دریایی کشورمان مبحث گردشگری دریایی است، اما از یک سو با ابلاغ سیاست های کلی برنامه ششم توسعه از سوی مقام معظم رهبری و تاکید ایشان بر توسعه اقتصاد دریایی در جنوب و از طرف دیگر توافق بزرگ هسته ای بین ایران و ۱+۵ فعالان صنعت حمل و نقل دریایی امیدوارند که انزوای دریا شکسته شود.