چرا صنعت بیمه در انتشار اوراق قرضه یا اوراق اتکایی ناتوان است؟

صنعت بیمه در ایران، با وجود نقش مهم در مدیریت ریسک و تأمین مالی، از ابزارهای مالی مانند اوراق قرضه یا اوراق اتکایی به‌صورت گسترده استفاده نمی‌کند.

به گزارش  بانکداری ایرانی،   صنعت بیمه ایران با چالش‌هایی مانند ضریب نفوذ پایین (حدود 2 درصد در مقایسه با میانگین جهانی بالاتر  7 درصد) و کمبود ظرفیت اتکایی داخلی مواجه است. انتشار اوراق اتکایی نیازمند بازار سرمایه توسعه‌یافته، نهادهای واسط، و سرمایه‌گذاران حرفه‌ای است که ریسک‌های بیمه‌ای (مانند بلایای طبیعی) را بپذیرند. 

براساس این گزارش ؛ در ایران، بازار بدهی عمدتاً به اوراق خزانه اسلامی، اوراق مشارکت، و صکوک محدود است. نبود نقدینگی کافی و عدم تمایل سرمایه‌گذاران به ابزارهای پیچیده بیمه‌ای، مانند اوراق اتکایی، مانع توسعه این ابزارها شده است. علاوه بر این، فقدان تجربه و دانش فنی در طراحی این اوراق و ارزیابی ریسک‌های مرتبط با آن‌ها، مانع دیگری است.

تحریم‌های اقتصادی، دسترسی شرکت‌های بیمه ایرانی به بازارهای بین‌المللی را محدود کرده و امکان استفاده از ابزارهای مالی نوین و حتی رمز ارزها برای عملیات اتکایی را که در دنیای امروز و در بین کشورهای دنیا مطرح شده است، کاهش داده است. این محدودیت‌ها، همراه با کمبود منابع ارزی، باعث شده که شرکت‌های بیمه به جای انتشار اوراق اتکایی، به روش‌های سنتی اتکایی وابسته باشند. همچنین، تمرکز دولت بر تأمین مالی از طریق اوراق خزانه اسلامی برای پوشش کسری بودجه، منابع بازار سرمایه را به سمت این اوراق سوق داده و فرصت توسعه اوراق بیمه‌ای را کاهش داده است.

اوراق اتکایی می‌توانند با انتقال ریسک به بازار سرمایه، ظرفیت بیمه‌گری را افزایش دهند و در برابر تحریم‌ها مقاومت ایجاد کنند. اما نبود زیرساخت‌های قانونی، عدم هماهنگی بین بیمه مرکزی و سازمان بورس، و کمبود تقاضا برای این اوراق، مانع عملیاتی شدن آن‌ها است. به گفته رئیس پژوهشکده بیمه، چالش‌هایی مانند عدم تمایل طرف‌های خارجی به پذیرش ریسک‌های اتکایی ایران نیز این روند را کند کرده است.

از سال 1399 در قانون بودجه  کشور  به بیمه مرکزی  وشرکت‍‌‌های بیمه‌ای اجازه داده شده که تا سقف ده هزار میلیارد ریال در بازار سرمایه نسبت به انتشار اوراق مشارکت اقدام کنند اما عملا از این قانون استقبالی نشده و صنعت بیمه نتوانسته از این ظرفیت بالای وراق برای رفع مشکلات صنعت بیمه بهره ببرد . و عملا شرکت های بیمه به یکی از ضعیف ترین صنایع ایران بدیل شود. 

در دی ماه 1401  برای نخستین بار در کشور مجوز صدور اوراق بیمه اتکایی برای دو شرکت بیمه ای ملت و اتکایی امین صادر شد. اما جز این دو شرکت این حرکت در صنعت بیمه طرفداری نداشته است. و بعدا به ورطه فراموشی سپرده شد. 

و در نهایت، صنعت بیمه ایران به دلیل محدودیت‌های شرعی، نبود زیرساخت‌های بازار سرمایه، تحریم‌های اقتصادی، و کمبود دانش فنی، اوراق قرضه یا اتکایی منتشر نمی‌کند. برای توسعه این ابزارها، نیاز به اصلاح قوانین، تقویت بازار سرمایه، و افزایش همکاری بین نهادهای مالی و بیمه‌ای است. استفاده از ابزارهای مالی اسلامی مانند صکوک و ایجاد نهادهای واسط می‌تواند راهکاری برای آینده باشد.