امروزه سنتی‌ترین کسب‌وکارها باتوجه‌به ورود به عصر دیجیتال در حال تغییرات بزرگی هستند. این تحول یک فرصت برای بازیگران جدید و یک بحران برای کسب‌وکارهای سنتی است. یکی از پیش‌نیازهای ایجاد کسب‌وکارهای قدرتمند دیجیتال و همچنین افزایش بهره‌وری، ایده همگرایی مالی سیستم بانکی، بیمه و بورس در ایران است که از مدت‌ها پیش مطرح شده است. به همین دلیل در زمان برگزاری نهمین همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت که در برج میلاد تهران انجام شد، کارشناسان مختلفی از سه حوزه سیستم بانکی، بیمه و بورس، در مورد اهمیت همگرایی اکوسیستم مالی و موانع موجود آن در کشور گفتگو کردند.
علی حکیم جوادی، مدیرعامل هلدینگ فناوری بانک صادرات ایران، می‌گوید: «باتوجه‌به شرایط موجود و نگاه سنتی به بانک، یک راه این است که روش‌های مختلف را مقایسه کنیم و به همگرایی برسیم. باید در نظر داشت که مسیر تحول دیجیتال در دنیا از مدت‌ها پیش آغاز شده و نه فقط در حوزه بانکی بلکه در همه حوزه‌ها با حضور بازیگران جدید، باعث ایجاد تغییرات زیادی شده است. طبق آمار جهانی دراین‌خصوص، رقم ۳.۸ تریلیون دلار در سال ۲۰۰۰ به ۱۸ تریلیون دلار در سال ۲۰۲۰ میلادی رسیده است.»
او توضیح داد که در سال 2010 و به دلیل ایجاد رکود اقتصادی در جهان، این بازار 35 درصد خود را از دست داد. در حال حاضر شرکت‌هایی مثل اپل، آمازون و مایکروسافت وارد حوزه بانکی شدند. برخی از این شرکت‌ها حتی وارد حوزه بیمه و بورس نیز شده‌اند. به همین دلیل این صنایع مدام در حال تحلیل هستند. برخی از شرکت‌های استارتاپی هم منابع زیادی از حوزه‌های مالی را در اختیار دارند و به‌این‌ترتیب حتی بانک‌ها را هم به مسیر دلخواه هدایت می‌کنند. آنها در دنیا علاوه بر FITها فعالیت‌های دیگری نیز دارند و از حوزه پرداخت حالا به حوزه‌های تخصصی بانک رسیده‌اند. مقصد بعدی آنها بازار سرمایه بود و حالا توانستند بخشی از این بازار در جهان را نیز تصاحب کنند.
حکیم جوادی می‌گوید: «کارت‌های اعتباری ویزا و مسترکارت نمونه‌های بسیار خوبی برای این موضوع هستند. شاید تفاوت بین پرداخت‌های آنها با ما همین‌جا باشد. ما امروز بین PSPها در حال جنگ هستیم که بازارهای یکدیگر را تصاحب کنیم؛ اما آنها با یک همگرایی مالی به دنبال حضور در همه حوزه‌ها هستند. برخی از کشورها مانند چین عملاً رقیب این بازار شدند و بنابراین بانک‌ها تأثیر خود را ازدست‌داده‌اند. توجه داشته باشید در خصوص مارکتی صحبت می‌کنیم که دست‌کم 450 میلیون کارمند دارند. علت این اتفاق این است که در بانک و بیمه‌های سنتی محصول محور بوده‌ایم درحالی‌که دنیا امروز به دنبال تکنولوژی ایجاد ارزش بوده و خدمات متصل را به نحوی دنبال می‌کنند که حداکثر بهره‌برداری را داشته باشند. پس اگر ما بخواهیم در ایران به همگرایی برسیم باید به سمت برهم‌زدن بازی باشیم.»
به گفته او، وضعیت حوزه زیرساخت نیز برای همگرایی اکوسیستم مالی بسیار اهمیت دارد. امروزه این سه نهاد بانک، بیمه و بورس در دنیا تبدیل به شرکت‌های بزرگ تکنولوژی شده‌اند. در ایران تداخل کار و فعالیت زیاد است و هرکدام از این بنگاه‌ها به سمت خود حرکت می‌کنند. با این شرایط به نظر می‌رسد همگرایی مالی در کوتاه‌مدت به سرانجام نخواهد رسید. مثال مناسب دراین‌خصوص این است که باید کیف پولی داشته باشیم که همه سرویس‌ها را در بر بگیرد و به همین دلیل از موضوع مشتری نباید غافل شد.
علی بنیادی نائینی، عضو هیئت عامل و معاون طرح و توسعه بیمه مرکزی با تأکید بر اهمیت خدمات مالی در کشور برای رسیدن به همگرایی مالی گفت: «ما در کشور در سه حوزه خدمات مالی داریم که هرکدام کارکرد متفاوتی دارند؛ اما شرایط مشترک آنها در تأمین مالی است. بنابراین محصولات درهم‌تنیده آنها این است که می‌توانند سینرژی ایجاد کنند که باعث ثبات اقتصادی کشور شود. البته کارکرد خدمات بیمه مثل اتومبیل اجباری است. کارکرد دوم؛ اما سرمایه‌گذاری است که می‌تواند در بین این سه مشترک باشد. بیمه نهادی است که در دنیا ریسک‌ها را کنترل می‌کند بنابراین بحث تأمین و بازگشت سرمایه در این بخش بسیار مهم است. دنیا به سمت پلتفرم‌های سیستمی رفته و می‌توان شرایطی ایجاد کرد که بانک، بیمه و بورس در یک سازمان مشترک فعالیت کنند. این نکته اهمیت دارد که وجوه متعددی هستند و به‌هرحال در بلندمدت باید با نگاه کلان به این سمت قدم برداریم. البته باید مشخص شود که هماهنگ‌کننده بین این سه نهاد کدام خواهد بود؛ بنابراین این سؤال مطرح می‌شود که در اجرای سیاست‌های متناقض وحدت رویه وجود خواهد داشت؟ در دنیا حتی این سه‌گانه بانک، بیمه و بورس را در قالب یک سوپرمارکت دیده‌اند و حداقل در باب بیمه و بانک به‌جای همگرایی یکی‌سازی شده است. حتی رگولاتورهای آنها نیز یکسان شده است. بنابراین در ایران برای رسیدن به همگرایی مالی راه سخت و طولانی در پیش است و نیاز به عزم راسخ دارد.»
احمد بهاروندی، مدیرعامل بانک کارآفرین در مورد مسیر همگرایی مالی بین این سه نهاد بانک، بورس و بیمه گفت: «چه بخواهیم و چه نخواهیم اقتصاد ما بانک محور است و عمده تأمین مالی کشور از این طریق انجام می‌شود. البته که بانکداری باثبات است هرچند که اشکالاتی نیز در آن دیده می‌شود. ازآنجاکه سیستم بانکداری نقش پالت را دارد، در صورت ایجاد همگرایی مالی، شبکه بانکی نقش پررنگی دراین‌خصوص خواهد داشت. اگر این هم‌افزایی مالی انجام شود می‌توان شاهد ثبات مالی در حوزه‌های پولی کشور باشیم. تحولات حوزه صنعت مالی و پولی در دو سطح تکنیکی و تاکتیکی است و مافوق اینها سطح استراتژیک قرار دارد.
به اعتقاد او، این سه نهاد برای رسیدن به همگرایی مالی باید به این سطح برسند. باید با تلاش زیاد نوآوری‌های جدید به وجود آوریم و نگاه به این موضوع جدی باشد تا به سمت کارآمدی برود. باز هم تأکید می‌کنم که نباید از منظر استراتژیک غافل شد چرا که می‌تواند سرنوشت کشور را رقم بزند. حوزه تکنولوژی بر اساس نیاز طراحی می‌شود. به همین دلیل این مسیر نوک پیکان خواهد بود. البته ثبات بازارهای مالی و پولی هم موضوع بسیار مهمی است. باید به‌گونه‌ای رفتار شود که این ثبات حفظ شود.
میثم حامدی رئیس مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار در خصوص راهکارهای همگرایی مالی در بین این سه نهاد گفت: «برای نقشه راه باید شیوه همگرایی مالی در دنیا را مطالعه کنیم. تحولات در بازارهای مالی جهان در بستر اتفاقات تاریخی شکل می‌گیرد؛ بنابراین شکل‌گیری بازارهای مالی در عرصه واقعیت خواهد بود. پس همگرایی باید با مدل‌های مای تغییر کند. از سال‌ها قبل در جهان‌خط کشی‌ها بین بازارهای مالی برداشته شده و به سمت یکپارچه شدن رفته‌اند؛ بنابراین همگرایی بدون مطالعه سوابق تاریخی امکان‌پذیر نیست.»
او صراحتا عنوان کرد، اکنون که در فضای واگرایی مالی هستیم، دنیا از مدل‌های تنظیم‌گری عبور کرده و به همین دلیل شوراهای اعتبار مالی به‌شدت نامناسب به نظر می‌رسند. تکنولوژی از ما بسیار جلوتر است و تا قانون در خصوص ایجاد و ورود تکنولوژی‌های نو به کشور تغییر نکند پیشرفتی حاصل نمی‌شود.
راه پرداخت
