بانکداری ایرانی-«جوجه‌کشی»، جدید نیست، اما اکنون به «مسئله» تبدیل شده؛ مسئله‌ای که هزینه‌های فرهنگی و اجتماعی و نیز آبرویی آن برای کشور، به‌مراتب بیش از هزینه‌های اقتصادی‌اش بوده است. برای این مسئله باید چاره اندیشید.
خبرگزاری تسنیم- پروندۀ «مزرعۀ پدری»؛ چند سالی است گاه‌به‌گاه کلیپ‌های رقت‌باری که معدوم کردن جوجه‌های کوچک صنعتی را به جامعه می‌نماید و عواطف مردم را از این همه بی‌مروتی عاملان و بی‌تدبیری و بی‌عملی مکرر و مداوم مسئولان این حوزه به درد می‌آورد، در فضای مجازی دست‌به‌دست می‌شود و تبعات اجتماعی و حتی سیاسی فراوانی به‌دنبال داشته و دارد. پدیده‌ای که با فرهنگ صنعتی غربی وارد شد و توسعه یافت و روز‌به‌روز به ابزارها و روش‌های بدتر و و بدتر مسلح می‌شود. چرخ کردن فله و زندۀ جوجه‌ها در چرخ گوشت صنعتی، ریختن فله و زندۀ آنها در کوره، زنده به گور کردن و الخ اطوار گذشتۀ این کلیپ‌های رنج‌آور و دردناک بود، و اخیراً کشتار یک‌به‌یک و همراه با قهقهۀ مستانه در یکی از واحدهای تولیدی خبرساز شده است.
انتشار این کلیپ‌ها، جدا از رنجی که به جامعه تحمیل می‌کند، و فارغ از فرهنگ غیرانسانی‌ای که ترویج می‌نماید، تبعات فراوان سیاسی و حتی امنیتی نیز به همراه داشته است. موج‌سواری گستردۀ رسانه‌های دشمن بر این پدیده، و نمایش عدم کارآمدی نظام در حل یک مسئلۀ نسبتاً کوچک اما رنج‌آور، امری پوشیده نیست.
شاید گوشزد و پیشنهاد نکات مهم ذیل، برای مسئولان محترم، خصوصاً برای کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی و وزارت جهادکشاورزی راهگشا باشد.
1. پدیدۀ جوجه‌کشی، قطعاً با حقوق پیشرفتۀ اسلامی درخصوص حیوانات، حتی سازگاری حداقلی هم ندارد. این کانسپت، اساساً یک پدیدۀ وارداتی است که سربند واردات فکری و فرهنگی غرب، همچون رویکرد کسب مطلوبیت و منفعت حداکثری، رقابت، تولید انبوه و الخ در کشور ما هم ایجاد شده و توسعه یافته است. برای محکم کردن این مدعا، ذیلاً چند نکته در ضرورت رعایت حقوق حیوانات در اسلام می‌آید، تا سطح عالی نگاه اسلام به این موضوع روشن شود:
پیغمبر اکرم صل‌الله‌علیه‌وآله فرمودند:
براى چهارپایان بر صاحبان آنها حقوق [شش‌گانه‌ای] است: نخست اینکه هنگامى که به منزل رسید و پیاده شد اوّل آذوقه آنها را آماده کند [چرا که این حیوان از صاحبش خسته‌تر است به علاوه زبان تقاضا ندارد] و هر زمان که از کنار آب بگذرد، آب را بر او عرضه کند [تا اگر تشنه باشد بنوشد] و هرگز به صورتش تازیانه نزند؛ چرا که او تسبیح و حمد خدا مى‌گوید و هرگز بر پشت آن هنگام توقف ننشیند مگر در هنگام جنگ [اشاره به اینکه هنگامى که سواران به هم مى‌رسند، یا از کنار فرد پیاده‌اى عبور مى‌کنند و براى احوال‌پرسى و مطالب دیگر توقف مى‌نمایند باید از مرکب پیاده شوند، حرف‌هایشان که تمام شد سوار شوند و به راه خود ادامه دهند؛ زیرا این زحمت را به حیوان دادن که در حال توقف سوار آن باشند و پیاده نشوند، زحمتى است بدون دلیل؛ ولى در میدان جنگ چنین نیست؛ زیرا پیاده شدن از مرکب به هر حال خطرناک است] و بیش از طاقتش چیزى بر آن بار نکند و بیش از توانائیش آن را راه نبرد.
منبع: وسائل الشیعه، عاملى، شیخ حر، محمد بن حسن، محقق / مصحح: مؤسسة آل‌البیت علیهم السلام، قم، 1409 قمری، چاپ: اول، ج 11، ص 478، باب 9 (حقوق الدابه المندوبه و الواجبه).
در حدیث مى خوانیم که: «امام سجاد علیه‌السلامچهل نوبت از مدینه به مکّه براى زیارت خانه خدا از شترى استفاده کرد و در تمام این مدت حتى یک تازیانه به آن شتر نزد».
منبع: وسائل الشیعة، همان، ص 483، باب 10 (کراهه ضرب الدابه على وجهها و غیره و لعنها).
در حدیث معروف دیگری که در منابع هم شیعه و هم اهل سنّت آمده است مى‌خوانیم:
«خداوند زنى را به سبب گربه‌اى وارد دوزخ ساخت چرا که آن را بسته بود، نه رهایش مى‌کرد که خودش غذا پیدا کند و نه غذایى به او مى‌داد».
منبع: وسائل الشیعه، همان، ص 544، باب 53 (عدم جواز قتل الهره و البهیمه إلا ما استثنی).
همچنین از بعضى روایات استفاده مى‌شود که به حیوانات حتی نباید فحش و ناسزا داد.
منبع: الکافی، کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر و آخوندى، محمد، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1407 قمری، چاپ: چهارم، ج 8، ص 285، (حدیث نوح یوم القیامه).
بنابراین ملاحظه می‌فرمایید که اساساً فرهنگ سبعانه و وحشیانۀ برخوردهای نامتعارف با حیوانات در شرع مقدس و در فرهنگ اصیل و غنی ما ایرانیان از دیرباز جایگاهی نداشته است.
2. نکتۀ پایۀ بعدی اینکه پدیدۀ جوجه‌کشی، از فترت دو عنصر مهم «قانون مناسب» و «نظارت اجرایی درخور» ناشی می‌شود. شایسته است ابتدا نمایندگان محترم کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در کنشی فعال نسبت به تدوین و تصویب قانون مقتضی، یا غنی‌سازی و گرفتن درزهای قوانین فعلی، اقدام نمایند تا ریل کلی جلوگیری از این معضل، در کشور ایجاد شود. پس از آن نوبت به وزارت جهادکشاورزی می‌رسد که با تدوین دستورالعمل‌های مناسب، و نهادسازی، و سایر اقدامات لازم، درگاه‌های این رخداد مستمر مشئوم را کاملاً ببندد.
3. نکتۀ بعدی اینکه جلوگیری کامل از جوجه‌کشی کاملاً شدنی و ممکن است. جوجه‌کشی اصولاً با توجیه‌های زیر انجام می‌شود:
بیمار بودن حیوانات. در این شرایط با هدف جلوگیری از سرایت بیماری، گاه لاجرم برای جوجه‌ها مجوز معدوم شدن صادر می‌شود.
حذف جوجه‌های نر در سویه‌های تخمگذار. پرورش این گروه در صنعت طیور برای مصارف گوشتی کم‌بهره، و برای مصارف تخمگذار بی‌معناست. لذا اکنون جمعیت انبوهی از سویه‌های تخمگذار، یعنی قریب به نیمی از جوجه‌های تخمگذار تولیدشده، با این توجیه که کارآیی ندارند، با همین روش‌های رقت‌بار معدوم می‌شوند، و سوگمندانه، این یک رویه است.
عدم صرفه به دلایل مختلف. برای مثال به دلیل کمبود یا افزایش نهاده، یا به هر دلیل دیگری، یک واحد متوجه می‌شود که تولید جوجه صرفه ندارد، و لذا به معدوم کردن جوجه‌ها مبادرت می‌کند.
برای این هرسه دلیل، راهکارهای منطقی وجود دارد:
برای حل مسئلۀ جوجه‌های نر تخمگذار، لازم است که وزارت جهادکشاورزی، نسبت به خریداری و سپس انتقال و توزیع آنها در مناطق روستایی و محروم، هم به نجات جوجه‌ها از حذف زودهنگام و هم به پایداری غذایی مردم این مناطق کمک کند. رشد این جوجه‌ها در صنعت به‌صرفه نیست، اما با توجه به تغییر نوع جیرۀ جوجه‌ها در مناطق روستایی (که از پسماند غذای انسانی در روستاها تأمین می‌شود)، پروار کردن و مصرف درست آنها برای مردم این مناطق شدنی و ممکن است.
ضمناً تا ایجاد نهادها یا سازوکارهای لازم برای این امر در وزارت جهادکشاورزی، واسپاری این توزیع به چند هزار خیریه و گروه جهادی سراسر کشور راهگشاست.
در سایر موارد، غیر از جوجه‌های نر تخمگذار باید:
هر معدوم‌سازی، صرفاً با اخذ مجوز و با تشخیص ضرورت آن در سازمان‌های مسئول (مانند دامپزشکی) مجاز باشد.
معدوم‌سازی با دلیل «عدم صرفۀ اقتصادی» ممنوع باشد، به این ترتیب که درصورت اعلام عدم صرفه توسط یک واحد مرغذار، دولت موظف باشد رأساً با خرید جوجه‌ها یا توافق با مرغدار یا ارسال و توزیع برای مناطق روستایی یا هر روش مقتضی دیگری، زمینۀ رشد و اتمام آن پارت تولیدی را فراهم نماید.
معدوم‌سازی در شرایط مجاز و ضروری، صرفاً باید با روش‌هایی که با حداقل درد برای حیوانات همراه است انجام شود. این روش‌های مجاز باید مشخصاً در دستورالعمل‌های سازمان‌های ناظر، قید شده باشد.
معدوم‌سازی در شرایط مجاز و ضروری، صرفاً باید در مراکزی که به این امر اختصاص دارد (برای مثال با تأمین ابزارها و دستگاه‌های لازم درکشتارگاه‌ها) و زیر نظر ناظر بهداشتی صورت گیرد، و حذف کل یا بخشی از گله در واحد مرغداری تحت هر شرایطی ممنوع باشد.
تخطی عاملان از امور بالا با مجازات‌های سنگین (برای مثال تا 20برابر ارزش ریالی جوجه‌های معدوم شده) همراه باشد.
به نظر می‌رسد یک سازماندهی و تمهید حداقلی توسط مجلس معزز و دولت محترم، بتواند کشور ما را برای همیشه از این مسئلۀ مهم رهایی ببخشد. مسئله‌ای که هزینه‌های فرهنگی و اجتماعی و نیز آبرویی آن برای کشور، به‌مراتب بیش از هزینه‌های اقتصادی‌اش بوده است.
