فراز و نشیب های اعطای وام قرض الحسنه ازدواج/چرا نمایندگان مجلس به رئیس بانک مرکزی نامه سرگشاده نوشتند؟

 بانکداری ایرانی- نمایندگان مجلس در نیمه دو سال 1399 و در زمان بررسی لایحه بودجه سال 1400، در تبصره 16 وام قرض الحسنه ازدواج را از رقم 50 میلیون تومان به 70 میلیون تومان به ازای هر فرد متقاضی بزرگ تر از 18 سال افزایش دادند. این سقف وام برای زوج و زوجه های کمتر از 25 سال و 23 سال و بزرگتر از 18 سال در حد 100 میلیون تومان به ازای هر فرد باشد.

همچنین نمایندگان مجلس مصوب کردند همه بانک های عامل را موظف کردند به صورت ماهیانه تعداد تسهیلات قرض الحسنه ازدواج پرداختی و تعداد افراد در نوبت دریافت را برای اطلاع عموم مردم انتشار بدهند.

در روزهای اخیر جمعی از نمایندگان مجلس، در نامه ای سرگشاده به علی صالح آبادی، رئیس جدید بانک مرکزی، از وی خواستند آمار تسهیلات قرض الحسنه پرداختی، انتشار پیدا کند.

در همین زمینه « بانکداری ایرانی» در گفت و گو با علی بابایی کارنامی، نماینده مجلس و نایب رئیس کمیسیون اجتماعی، درباره دلایل این نامه نگاری نمایندگان مجلس و وضعیت فعلی اعطای وام قرض الحسنه ازدواج گفت و گو کرده است که ان را می خوانید.

*در سال 1399 و زمانی که در مجلس، لایحه بودجه سال 1400 در حال بررسی بود نمایندگان مجلس اصرار داشتند که سقف وام قرض الحسنه ازدواج از 50 میلیون به 70 میلیون تومان افزایش پیدا کند.الان هم که از اواسط سال 1400 عبور کرده ایم تعداد زیادی وام قرض الحسنه به متقاضیان پرداخت شده. به چه علت، مجلس تاکید داشت بر این که سقف وام ازدواج در سال 1400 افزایش پیدا کند؟

-به دلیل این که وقتی می خواهیم به زوج های جوان برای تشکیل خانواده کمک کنیم این کمک باید در حدی باشد که حداقل بخشی از هزینه های متقاضیان ازدواج را فراهم کنیم. بالاخره حاکمیت، وظایف مشخصی دارد.
دولت ها وظیفه دارند به جوانان برای تحقق ازدواج کمک کنند. ما با توجه به نرخ تورم بالا، شرایط اقتصادی، سبد هزینه خانوار و وضعیت معیشت مردم، به این نتیجه رسیدیم که سقف 50 میلیون تومانی وام به ازای هر فرد متقاضی ازدواج، کفاف هزینه ها برای تحقق ازدواج را نمی کند.
بر همین اساس، ما نمایندگان مجلس اصرار داشتیم که میزان وام ازدواج به 70 میلیون تومان افزایش پیدا کند.
البته ما در کمیسیون اجتماعی مجلس، رقم 100 میلیون تومان به ازای هر متقاضی ازدواج را در نظر داشتیم یعنی کمیسیون اجتماعی که کمیسیون تخصصی این موضوع بود، رقم 100 میلیون تومان را تصویب کرد.
بعداً با جرح و تعدیلی که در کمیسیون تلفیق بودجه انجام شد، نهایتاً کمیسیون تلفیق مجلس رقم وام را به 70 میلیون تومان افزایش داد. بنابراین، ما بنا به این دلایل اصرار داشتیم که میزان وام قرض الحسنه ازدواج نسبت به سال 1398، افزایش پیدا کند.

*بر اساس اعلام بانک مرکزی، در سال 1399 به 824 هزار نفر از افراد متقاضی، وام قرض الحسنه ازدواج داده شده یعنی در حد 43 هزار میلیارد تومان. همچنین بانک مرکزی اعلام کرده که 81 هزار نفر از متقاضیان وام در سال 1399، نسبت به تکمیل مدارک خودشان اقدام نکردند و با توجه به تصویب سقف جدید وام در زمان بررسی لایحه بودجه، آنها مدارک خود را تکمیل نکرده و در سال 1400 دوباره ثبت نام کردند.
آن تعداد از متقاضیان سال 1399، به متقاضیان سال 1400 اضافه شده ولی هنوز به همه متقاضیان ثبت نام کننده در سال 1400، وام ازدواج پرداخت نشده. فکر نمی کنید که اگر سقف وام در همان حد 50 میلیون تومان می ماند، تعداد بیش تری و با سرعت می توانستند این وام را دریافت کنند؟

-ما اقدامات دیگری هم برای تشویق افراد به ازدواج انجام دادیم و تصمیمات ما محدود به همین وام قرض الحسنه ازدواج نبود. ما بنیاد مستضعفان را مامور کردیم که برای تهیه جهیزیه مورد نیاز افراد تحت پوشش کمیته امداد و نهادهای حمایتی دیگر، در حد 100 تا 150 میلیون تومان کمک کند. از طرف دیگر، تعداد گروه های جهادی نسبت به سال های گذشته، افزایش پیدا کرده و آنها نیز برای تهیه جهیزیه کمک می کنند.
ما به عنوان نمایندگان مجلس، با توجه به شرایط اقتصادی که وجود داشت، تصمیم گرفتیم که میزان وام ازدواج را افزایش بدهیم. تشخیص ما در مجلس این طور بود که افزایش میزان وام ازدواج ضرورت دارد.

*خانم شهرزاد دانشمندی (مدیر کُل اداره اعتبارات بانک مرکزی)، اعلام کرده که در سال 1399 نسبت تسهیلات قرض الحسنه ازدواج به سپرده های قرض الحسنه بالغ بر 110 درصد بوده است.
این وضع، نشان می دهد که پرداخت تسهیلات و وام ازدواج و اشتغال زایی، بیش از منابع قرض الحسنه سیستم بانکی کشور بوده است. آیا این وضع، از نظر تبعاتی که ممکن است به دنبال داشته باشد برای شما به عنوان نماینده مجلس و در مورد مسائل نظام بانکی، نگرانی ایجاد نمی کند؟

-خیر. چرا باید نگرانی داشته باشیم. بالاخره بانک ها نیز وظیفه و رسالت دارند و همه آنها باید به تشویق ازدواج کمک کنند.

*بالاخره نسبت تسهیلات اعطایی به منابع قرض الحسنه بیش تر بوده و در حد 110 درصد است یعنی افزون بر منابع قرض الحسنه در اختیار بانک ها، وام قرض الحسنه برای ازدواج پرداخت شده.

-وام دادن تا سقف 10 درصد بیش از منابع قرض الحسنه، طبیعی است. به هر حال، اولویت ما این است که تا هر کجا می توانیم به مردم کمک کنیم. همان منابع بانکی، باز به مردم تعلق دارد و از یک جیب، به آن جیب رفته است.
ما باید از مردم بگیریم و به مردم وام بدهیم. چرا که سپرده های بانکی، تعلق به مردم دارد و به هر طریق باید بتوانیم به مردم کمک کنیم.

*نرخ سود بانکی وام قرض الحسنه 4 درصد بوده و برای وام های قرض الحسنه ای که در سال 1400 اعطا شده، دوره بازپرداخت 10 ساله در نظر گرفته شده. در حالی که دوره بازپرداخت همین وام های اعطایی در سال 1399 در حد 7 سال بوده است.
برچه مبنا در مورد دوره بازپرداخت این وام نسبت به سال 1399، تغییراتی ایجاد کرده و سه سال به دوره بازپرداخت وام اضافه کرده اید؟

-این افزایش دوره بازپرداخت، مربوط به بحث های فنی کار بوده و بحث کارشناسی است. افزایش دوره بازپرداخت، در اختیار ما نبوده و دولت هم، اعتقاداتی است. بر اساس اعتقاد دولت، تصمیم گرفته شد که سه سال به دوره بازپرداخت این وام قرض الحسنه اضافه شود.

*بر اساس قانون بودجه سال 1400، مقرر شده که بانک مرکزی، بانک های عامل و همچنین مدیران و کارکنان بانکی مرتبط با وام قرض الحسنه ازدواج، مسئول پرداخت این وام باشند و اگر در اعطای آن قصور کنند، تحت پیگیرد قانونی قرار بگیرند.
بانک مرکزی در ماه های اول سال 1400، آمار های مربوط به تعداد افراد دریافت کننده وام ازدواج و کُل مبلغ تسهیلات اعطایی را منتشر می کرد. آیا در همان ماه ها، از میزان پرداختی که در حوزه وام ازدواج تحقق پیدا می کرد به عنوان نماینده مجلس رضایت داشتید؟

-ارزیابی ما از نحوه پرداخت وام ازدواج توسط بانک ها این است که وضعیت نامناسبی در پرداخت این نوع وام وجود نداشته و نظارت بانک مرکزی نیز مناسب است. با توجه به شرایط خاصی که در سیستم بانکی کشور وجود دارد، تا الان عملکرد بانک ها در این حوزه، رضایت بخش بوده است.

*تا روز 18 خرداد 1400، تعداد متقاضیان که برای دریافت وام قرض الحسنه ثبت نام کرده بودند در حد 364 هزار نفر بوده است، اما از ابتدای سال تا همان روز فقط 116 هزار نفر وام ازدواج را دریافت کرده بودند.
این آمار نشان می دهد که کمتر از 50 درصد متقاضیان و در حد 32 درصد از متقاضیان توانسته اند وام ازدواج خودشان را دریافت کنند. این که خیلی کمتر از 50 درصد متقاضیان وام گرفته اند برای شما قانع کننده است؟

-وام پرداختی بر اساس جدول اولویت بندی اعطاء شده و این طور نیست که به بقیه متقاضیان وام پرداخت نشود. ما به دنبال ایجاد شرایطی هستیم که تعداد زیادی از متقاضیان، این وام را دریافت کنند.
معمولاً در شش ماهه دوم سال، سرعت انجام کارها بیش از شش ماهه اول است. در شش ماه اول سال، تا بخشنامه های مربوطه ابلاغ شود تقریباً دو الی سه ماه برای انجام این کار باقی می ماند ولی در شش ماهه دوم سال، از اول فصل پاییز تا روزهای پایانی سال، شرایط زمانی بهتر وجود دارد و کارها با کیفیت بالاتر انجام می شود.
از طرف دیگر، در شش ماه دوم سال بهانه های احتمالی برای عدم انجام کارها کمتر بوده و مردم هم آماده بیش تری دارند تا از تسهیلات سیستم بانکی استفاده کنند. در این دوره از سال، بخشنامه ها کاملاً ابلاغ شده و بر این اساس، کارها به سرعت انجام می شود.

*در کُل سال 1399، بانک ها فقط به 824 هزار متقاضی وام ازدواج، تسهیلات پرداخت کرده بودند. تصور می کنید در سال 1400 بیش از تعداد وام های اعطایی سال گذشته پرداخت شود؟

-بله. حداقل انتظار ما این است که در سال 1400 به همان اندازه سال 1399 وام پرداخت شود.

*تعداد وام های اعطایی تا 18 خرداد 1400 در حد 116 هزار فقره بوده و جمعاً 9.8 هزار میلیارد تومان وام ازدواج پرداخت شده. از طرفی جنابعالی می گویید بانک ها از منابع مالی دیگر هم، وام قرض الحسنه ازدواج پرداخت کنند.
در حالی که بانک ها منابع مردم را دریافت کرده و بر حسب نوع سپرده گذاری، بین 10 تا 18 درصد سود بانکی به سپرده گذاران پرداخت می کنند.
وقتی که بانک ها در قبال دریافت سرمایه مردم باید سود 10 درصد و بالای 10 درصد به سپرده گذاران پرداخت کنند، چگونه آن منابع را به قرض الحسنه اختصاص بدهند و سود 4 درصدی بابت اعطای این نوع وام دادن دریافت کنند؟

-بانک ها فرمول ها و روش های خاص خودشان را دارند و این طور نیست که شرایط را به این سمت ببرند. سود عملکردی بانک ها برای این که خروجی قرض الحسنه ها، قرض الحسنه شود فرمول دیگری دارد که اصلاً ربطی به وام ازدواج ندارد.
بانک ها حاشیه سود خوبی دارند و نشأت گرفته از گردش مالی هر بانک است. بر اساس قواعد بانک مرکزی، بانک ها موظف هستند بخشی از منابع در اختیارشان یا بخشی از حاشیه سودشان را به این کار خِیر اختصاص بدهند و به جوانان ممکلت کمک کنند.
لذا این طور نیست که وام ازدواج فقط از منابع مردم اعطاء شود. قیمت تمام شده پول مشخص است و در نتیجه حاشیه سود بانک ها، بسیار زیاد است. استدلال ما این است که بانک ها، هنوز به صورت «تجارت محور» کار می کنند. در حالی که قرار نیست بانک ها از جیب مردم بگیرند و به نفع خودشان اقدام کنند.
بانک ها، منابع زیادی از مردم دریافت کرده اند.پس باید حداقل قول خودشان برای پرداخت سود بانکی را به سپرده گذاران عملی کنند و بقیه منابع در اختیار خودشان را باید صرف خدمات، رشد اقتصادی کشور، ایجاد رفاه و بهبود معیشت مردم کنند.

*پس از نظر شما، بانک ها باید از منابع دیگر خودشان هم برای اعطای وام قرض الحسنه استفاده کند حتی اگر ضرر کنند. این طور است؟

-از نظر ما بانک باید از منابع قرض الحسنه وام بدهد و همچنین باید از منابع دیگر برای پرداخت وام قرض الحسنه استفاده کند.

*عنوان وام این است که قرض الحسنه و با سود 4 درصد است. اگر بانک از منابع دیگر استفاده کند چطور می شود؟

-فرق نمی کند که اسم آن را قرض الحسنه بگذاریم یا نه. ما در بحث سیاست های پولی و بانکی، استدلال هایی داریم که هنوز هزینه های جاری بانک ها و در حقیقت قیمت تمام شده نگهداری پول در بانک ها بسیار بالا بوده و سوء مدیریت، بی تدبیری و مسائل پشت پرده در سیستم بانکی وجود دارد.
به نظر من، هنوز جای کار فراوان دارد که نرخ سود بانکی را کاهش بدهیم. همچنین باید مدیریت بانک ها را به سمتی ببریم که هم از پول مردم صیانت کنیم و هم این که در مسیر کاهش سود بانکی و رسیدن به اهداف کمّی و کیفی قرض الحسنه ها، حرکت کرده و منافع مردم را تامین کنیم.

*جنابعالی، جزو نمایندگی هستید که در روزهای اخیر به آقای صالح آبادی رئیس جدید بانک مرکزی نامه نوشتید تا آمار دریافت کنندگان وام ازدواج قرض الحسنه و افراد متقاضی در نوبت دریافت وام منتشر شود.
در چند ماه اول سال 1400 بانک مرکزی در زمان ریاست آقای همتی، این آمارها را منتشر می کرد و در ماه های اخیر، بانک مرکزی یک مقدار دچار تعلل شده. به چه علت احساس کردید که باید در این زمینه به رئیس بانک مرکزی نامه بنویسید؟

-مجلس در زمینه پرداخت وام ازدواج مصوبه داشته و الان قانون وجود دارد. بالاخره باید آنچه که قانون است، رعایت شود. الان هم گزارش های لازم را دریافت می کنیم و انتشار اطلاعات مربوطه هم باید صورت بگیرد.

*یعنی حتماً نیاز بود که دقیقاً به آقای صالح آبادی، رئیس جدید بانک مرکزی هم نامه بنویسید؟

-به هر حال، این تیم جدید اقتصادی دولت با تیم قبلی فرق دارد و این تیم، یک تیم شفاف تر است. اعضای این تیم، قول داده اند که ساختار اقتصاد کشور را به سمتی ببرند که سالم تر باشد.

*بانک تجارت چند روز قبل از این نامه نمایندگان به آقای صالح آبادی، آماری منتشر کرد مبنی بر این که از ابتدای سال 1400تا شهریور ماه در حد 46 هزار وام قرض الحسنه ازدواج به متقاضیان اعطا کرده است.
آیا این نوع اطلاعات را از بانک ها دریافت کردید یا خودتان جستجو کردید که این نوع اطلاعات را از سایت اینترنتی بانک ها مشاهده کنید؟

-دست مسئولان این بانک که این آمار را منتشر کرده اند درد نکند.

*وقتی که بانک ها بر اساس قانون بودجه، آمار مربوط به وام ازدواج را منتشر می کنند چرا از بانک مرکزی خواستید آمار ان را منتشر کند؟

-بانک مرکزی، ناظر بر بانک های مختلف کشور است و ما با بانک مرکزی طرف هستیم. ما با بانک تجارت طرف حساب نیستم یعنی بانک مرکزی، مبنای کار است. هر طور که باشد ما باید از بانک مرکزی سوال کنیم.

*جنابعالی، مدتی قبل گفته بودید بانک ها به اسم تغییر دولت آقای روحانی، کمتر وام ازدواج پرداخت می کنند. از طرفی، تعداد وام های پرداختی قرض الحسنه در سال گذشته مشخص است. فکر می کنید تعداد این وام ها در سال 1400 به چند فقره برسد؟

*از نظر کمّی و کیفی، مرز قضاوت ما، همان مرز قانون است و به غیر از آن به چیز دیگری فکر نمی کنیم. حتماً باید بر اساس قانون عمل شود.

*از نظر شما ممکن است تعداد وام های اعطایی سال 1400 فرضاً افزایش 200 هزار فقره ای داشته باشد و به یک میلیون فقره وام ازدواج برسد که متقاضیان بیش تری این وام را دریافت کنند؟

-از نظر ما، باید تعداد متقاضیان دریافت کننده وام باید به این اندازه برسد.

*به خاطر مصوبه مجلس، همه افرادی که از اول سال 1397 ازدواج کرده اند مشمول دریافت این وام قرض الحسنه بوده و تعداد متقاضیان دریافت این وام زیاد است.

-بله. این طور است ولی من امیدوارم با پیگیری همه ما، بتوانیم به جوانان مملکت خدمت کنیم.