کانال مالی اروپا در مسیر مه آلود

بانکداری ایرانی - با وجود وعده‌های پی در پی اروپایی‌ها، کانال ویژه مالی (SPV) هنوز حتی به صورت نمادین نیز افتتاح نشده‌است؛ ولی وعده دادن‌های اروپا ادامه دارد البته با وضع تحریم‌های مجدد و تعدیل کاربرد این کانال.

خبرگزاری تسنیم، آمریکا از برجام خارج شد و ایران بخواست اروپا در برجام ماند و اروپا تعهد داد خواسته‌های ایران را برآورده کند. یکی از اساسی ترین خواسته‌های ایران فروش نفت و خرید کالاهای مورد نیازش بود. در سوم مهر ماه نود و هفت در حاشیه هفتاد و سومین نشست سازمان ملل؛ ایران و 1+4 بیانه‌ای 12 بندی را در نشست حاشیه‌ای برگزار شده تایید کردند و این بیانیه توسط ظریف و موگرینی قرائت شد.

 موگرینی بیان کرد اروپا به تعهداتش در برجام و ایجاد کانال مالی ویژه متعهد می‌شود؛ او در ادامه گفت که کانال ویژه پرداخت برای انجام تجارت با ایران به صادرات نفت، مبادله بانکی و صادرات کمک خواهد ‌کرد.

سرآغاز کانال مالی

اروپا در ابتدا اعلام کرد بخشی از این رویداد مالی قبل از 13 آبان و فاز دوم تحریم‌های آمریکا عملیاتی می‌شود. اما در دوم آبان ماه خبرگزاری رویتر به نقل از منابع دیپلماتیک اعلام کرد ایجاد کانال مالی زمان بر است و در روز 13 آبان ماه به صورت نمادین افتتاح و در اوایل سال 2019 میلادی عملیاتی خواهد شد. اما این اتفاق صورت نگرفت و حتی کانال ویژه به شکل نمادین نیز افتتاح نشد.

کانال مالی SPV بدون میزبان

در ابتدا اعضای اتحادیه اروپا اتریش را بهترین مکان برای مقر کانال ویژه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ مالی می‌دانستند اما اتریش علاقه ای به میزبانی نشان نداد و گزینه‌های دیگری برای مقر این کانال شامل بلژیک و لوکزامبورگ و فرانسه معرفی شدند . بلژیک و لوکزامبورگ نیز تمایل خاصی نشان ندادند و الان تنها فرانسه باقی مانده‌است. گاردین اعلام کرده است به زودی این کانال در آلمان یا فرانسه ایجاد خواهد شد.  

این کار شکنی‌ها و بی‌رغبتی کشور‌های اروپایی یکی از دلایل ایجاد نشدن کانال ویژه مالی تا به امروز است.

گوردون ساندلند سفیر ایالات متحده در اروپا گفت:« آنها می‌توانند هر کانال ویژه‌ای که می‌خواهند راه‌اندازی کنند. فایده‌ای ندارد. هر شرکتی می‌تواند با ایران تجارت کند؛ می‌توانند با آمریکا هم تجارت کنند. ولی نمی‌توانند با هر دوشان تجارت کنند». این گفته ترس شرکت‌های اروپایی را برای تجارت و ارتباط با ایران تشدید کرد و کانال مالی را بی میزبان گذاشت.

رفتار مسئولین ایران در قبال خلف وعدة اروپایی‌ها

مسئولین با وجود زمان‌هایی که به اروپا داده‌اند تا راهکار‌هایش را ارائه دهد و تعهدات خود را اجرا کند؛ هیچ اقدام موثری در برابر کارشکنی‌های اروپا انجام نداده‌اند. آقای عراقچی در 14 شهریور گفت: «حتی اگر بعد از سیزده آبان که تحریم‌های آمریکا بر‌گردد و ما قادر باشیم نفت خود را بفروشیم هنوز هم منافعی برای باقی ماندن در برجام داریم، حتی اگر وعده‌های اروپایی‌ها عملیاتی نشده باشد.»

 ظریف وزیر خارجه ایران گفت: «اما این واقعیت به این معنی نیست که هدف از برجام اقتصادی بود. اصلا این طور نیست. مذاکرات ما درباره برجام تا فروردین 94 صرفا هسته ای و امنیتی بود. اهداف برجام استراتژیک بود آن اهداف به دست آمده و قابل بازگشت هم نیست. اجماع جهانی علیه ایران شکسته و قطعنامه‌های شورای امنیت هم لغو شده است. درست است که قطعنامه‌ها می توانند برگردند اما ما هم می‌توانیم برنامه هسته ای خود را به شکل قوی تری شروع کنیم.»

 با توجه به مطالب ذکر شده صحبت‌ها این طور نشان می‌دهد که برای مسؤلین دولت برجام مهمتر از اثرات آن مثل برداشتن تحریم‌ها است و مسؤلین نمی‌خواهند عکس العملی در برابر اروپا نشان دهند. هدف اروپا از دادن وعده‌هایی مثل کانال مالی باقی ماندن ایران در برجام بود. حال اروپا با شناخت تفکر مسؤلین دولت که برجام را هدف می‌دانند و بیان می‌کنند که ایران به هدف خود رسیده است، گمان می‌کند ایران از برجام خارج نمی‌شود و نیازی نمی‌بیند که اقدامی عملی در برابر آمریکا و برای حمایت از ایران انجام دهد.

تعدیل کاربرد کانال مالی

بعد از گذشت از 13 آبان و محقق نشدن کانال ویژه مالی تا به امروز اروپا موضعی تازه‌ گرفته ‌است و گفته‌ها نشان می‌دهد که اروپا قصد دارد کانال ویژه مالی را منحصر به کالا‌های بشر دوستانه کند؛ یعنی اروپا  SPV را به SPV– Hتبدیل کند. کالا‌های بشر دوستانه  شامل غذا، دارو و تجهیزات پزشکی است. برای این کالاها ایران بر روی کاغذ تحریم نیست و تشکیل کانال با این شرایط برای ایران بی فایده است زیرا ایران این کانال را برای فروش نفت خود و خرید کالاهای مورد نیاز خود می‌خواست.

در نهایت کانال ویژه مالی موثری ایجاد می‌شود؟

در نتیجه می‌توان گفت با وجود کار شکنی‌های اعضا اتحادیه اروپا، تحریم‌های اخیر کشور‌های اروپایی علیه ایران، ترس آفرینی‌های آمریکا برای شرکت‌ها و کشورهای اروپایی و سکوت بلند مدت مسئولین دولت ایران در برابر اقدامات اروپا این کانال به زودی افتتاح نخواهد شد. اما حتی اگر افتتاح شود معلوم نیست کارایی لازم را برای ایران داشته باشد زیرا به گفته اروپایی‌ها در آن بیانه‌ی 12 بندی که کار این کانال را انجام تجارت با ایران، صادرات نفت، مبادله بانکی و صادرات دانسته را نیز انجام نخواهد داد. کار اصلی این کانال، تهاتر کالا و نفت است یعنی ایران نفت می‌فروشد و از اروپا کالا وارد می‌کند.