واردات بی‌رویه بزرگترین بحران اجتماعی است

بانکداری ایرانی -  یک اقتصاددان در هم‌اندیشی بررسی تحریم‌ها، گفت: واردات بی‌رویه بزرگترین بحران اجتماعی را به همراه دارد و در حال حاضر بیکاری مهمترین مشکل دولت‌ها به شمار می‌رود.

به گزارش فارس،‌ فرشاد مؤمنی استاد اقتصاد و رئیس مؤسسه پژوهشی دین و اقتصاد روز چهارشنبه در نخستین هم‌اندیشی بررسی تحریم‌ها در جمع مدیران رسانه‌ها، در محل پژوهشکده اندیشیده اقتصادی تدبیرگفت: بحران اجتماعی و تورم با واردات بی‌رویه و قاچاق کالا در اقتصاد شکل می‌گیرد.

به گفته وی، در حالی که حجم واردات در سال 56، به رقم 24 میلیارد دلار بود این رقم در سال 65 به 10 میلیارد دلار رسید که آن موقع کشور بدون بحران بود، اما سهل‌انگاری بعد از جنگ تحمیلی باعث شد که واردات به صورت بی‌رویه افزایش یابد که به نظر من این فقط یک اشتباه مدیریتی نیست، بلکه روندهای مشکوک در اداره کشور شکل گرفت که در دوره جنگ به طور متوسط حجم واردات سالانه 15.5 میلیارد دلار بود که در 8 ساله اول بعد از جنگ این رقم به 25 میلیارد دلار رسید، در 8 ساله دوم به 36.5 میلیارد دلار و در 8 ساله سوم قبل از دولت روحانی حجم واردات به 79.5 میلیارد دلار در یک جهش غیرعادی رشد کرد. من این را روند مشکوک می‌دانم، زیرا ایران تا این اندازه به واردات متکی شده است.

مؤمنی افزود: از نظر تبلیغاتی افراطی‌ترین روش تنش‌زا را پیش گرفته‌اند، در حالی که اگر واردات افزایش می‌‌یافت، باید آسیب‌پذیری را کاهش می‌دادیم، اما برعکس در جهت ایجاد تنش به موازات جهش واردات گام برداشته شد و این نشان می‌دهد، روند عادی نیست. 

وی افزود: نهادهای نظارتی رسمی و غیررسمی و نظارت مدنی ابتکار عمل نداشت الان به نظر من از نظر جامعه و ساخت قدرت فاقد نظام بررسی و تعادل (چک و بالانس) هستیم که می‌تواند کشور را تا لبه پرتگاه پیش ببرد و کسی نیست که بگوید «این تذهبون» و این روند مشکوک در دوره روحانی هم ادامه پیدا کرد. 

به گفته این استاد اقتصاد، متوسط واردات در دولت روحانی از دوره احمدی‌نژاد هم بیشتر شد، یعنی از 72 میلیارد دلار به 79 میلیارد دلار واردات سالانه رسید که این امر به نظر من مشکوک است. 

مؤمنی در مورد دلیل این ادعا، گفت: زمانی که اوباما صحبت می‌کرد در مورد برجام گفت: این توافق مبتنی بر حُسن توافق نیست بلکه یک توافق راستی‌‌آزمایی است یعنی این توافق شکننده است و به هر بهانه‌ای آن را می‌شکنند و همان شد که برجام ما را در همان مسیر بحران قبلی قرار داد و این طبیعی نیست. 

رئیس مؤسسه پژوهشی دین و اقتصاد افزود: ساختار قدرت و جامعه مدنی به گونه‌ای است که وجود عدم آن با هم تفاوتی ندارد و دلیل دیگری که می‌گویم این روند عادی نیست، این است که در دوره روحانی قیمت نفت 60 تا 70 درصد سقوط کرد، اما الگوی تجارت خارجی به هیچ وجه تغییر پیدا نکرد و با وجود همه ماجراهای آن پشت پرده اقتصاد سیاسی فساد و تبانی وجود دارد. 

وی افزود: دلیل اینکه چرا ما از دوره اول احمدی‌نژاد آسیب‌پذیرتر شده‌ایم این است که از نظر اقتصادی و اجتماعی همه مسئولیت داریم و باید برای این مسئولیت تعریف عملیاتی استخراج کنیم و نیازمند گفت‌وگوی جدی هستیم و برای اینکه چه کارهایی باید انجام دهیم شاه‌بیت اصلی این است که کسانی که در اقتصاد ذینفع هستند، را به خاطر فساد کنار بگذاریم.

وی افزود: همچنین از نظر بنیه اندیشه کشور خیلی فاجعه‌بار است چه در مجلس که تصمیم‌گیر است و چه در دولت که مجری است با گرفتاری‌ مواجه هستیم. در این میان رسانه‌ها می‌توانند نقش داشته باشند.

مؤمنی با بیان اینکه در کشور دائماً با چرخه‌های سیاسی مواجه هستیم، گفت: الان در مورد لایحه بودجه چه کردند. سال 1398 در معرض سیکل سیاسی انتخابات مجلس قرار داریم و نظام کشور را به شدت آسیب‌پذیر می‌کند. آیا رسانه‌های ما آمادگی را دارند که به کمک دولتی‌ها بیایند یا در مسأله تصویب بودجه جنگ‌های حیدری و نعمتی راه می‌افتد رسانه‌ها باید انتقاد سازنده ارائه کنند. باید هزینه فرصت برخوردهای فرصت‌طلبانه در لایحه بودجه را برای تصمیم‌گیران در مجلس بالا ببریم و این سرنوشت‌ساز است. در مورد تصحیح خطاهای فاحش در بودجه باید رسانه‌ها جدی گام بردارند. 

این استاد اقتصاد در بخش دیگری با اشاره به جلسه اقتصاددانان در ماه مبارک رمضان با رئیس جمهور گفت: من در آن جلسه گفتم از نظر من کل اعضای دولت و مجلس باید در مورد کتاب‌هایی که غربی‌ها از استراتژی تحریم علیه ایران نوشته‌اند آموزش ببینند یعنی بدانند که در چه جایگاهی قرار دارند، افراد حرفه‌ای باید در مورد سناریوهایی که در تحریم برای ما طراحی شده به تصمیم‌گیران آموزش دهند. 

به گفته وی، تا اواخر تابستان در ساختار قدرت کشور یک اجماع وجود داشت اما راهبرد تحریم‌ها ماجرای تغییر رفتار (حاکمان) نیست، بلکه ماجرای براندازی نظام است، اما براندازی ویژه است راهبرد فروپاشی از درون را در قبال تحریم‌ها دنبال می‌کنند. اینها در کتاب‌هایی که تاکنون منتشر کرده‌اند 7 راهبرد مشترک را در دستور کار تحریم‌ها قرار داده‌اند و باید با همه مردم و تصمیم‌گیران هوشیار باشیم و هر کار نسنجیده در زمینه تحریم‌ها یک نوع پاس گل به حریف تلقی می‌شود. 

مؤمنی افزود: تحریم‌کنندگان ایران بیشترین امید خود را به سیاست‌های تورم‌زا و رکودآفرین بسته‌اند به عنوان نمونه در این زمینه بگویم در لایحه بودجه ادعا شده است که دولت برای سال ‌آینده هدف‌گذاری کرده که یک میلیون و 77 هزار شغل جدید ایجاد شود در حالی که اسناد پشتیبان این فکر خیلی ضعیف است. باید به دولت بگوییم خلق فرصت شغل جدید پیشکش زیرا با سیاست‌های کنونی حداقل یک میلیون و 100 هزار فرصت شغلی موجود به خاطر تحریم‌های پس از 13 آبان 97 از بین خواهد رفت. 

وی در مورد روش مواجهه با تحریم‌ها گفت: این حیاتی‌ترین موضوع است که هیچ عنصری به اندازه اشتغال در اقتصاد ایران تعیین‌کننده نیست در این زمینه سال 93 یک کتاب به نام اقتصاد سیاسی توسعه در ایران نوشتم که دِین شرعی خود را به دولت اول روحانی ادا کردم و امروز هم صحبت من با دولت این است که اتمام حجت با دولت روحانی انجام داده‌ام اما به نظر من دولت روحانی در مناسبات رانتی هیچ تفاوتی با دولت قبلی ندارد فقط در محل‌های اصابت رانت تفاوت دارد.

این استاد اقتصاد ادامه داد: در سال گذشته یک کتاب دیگر نوشتم که اتمام حجت شرعی با دولت دوم روحانی است و در آنجا گفتم راه نجات ایران از مسیر توسعه عادلانه عبور می‌کند یک فصل از کتاب در مورد اشتغال، عدالت اجتماعی و توسعه است که عنوان کتاب عدالت اجتماعی و توسعه در ایران امروز است. ابعاد غیراقتصادی توسعه از ابعاد اقتصادی توسعه بسیار حیاتی‌تر است. عنصر گوهری که رسانه‌ها و نهادهای مدنی و تخصصی باید به آن توجه کنند این است که از نظر کیفیت تصمیم‌گیری باید مسأله اشتغال در رأس امور قرار گیرد و اگر نسبت به اشتغال بی‌توجهی شود باید مثل یک مسأله ناموسی به آن نگاه شود و همه تمرکزها روی مسأله اشتغال بگذاریم و بنیه کشور برای مواجهه با شوک مخرب باید چگونه باشد.

وی افزود: باید بتوانیم از تهدیدها فرصت هم بسازیم. بله می‌توان از تحریم‌ها هم فرصت ساخت من ارزیابی لایحه بودجه 98 را در مؤسسه دین و اقتصاد ارائه کردم، در مورد تحریم‌ها از این بابت بدگمان هستند که می‌خواهد ما را مسلوب‌الاختیار کند. 

مؤمنی در این جلسه هم‌اندیشی گفت: هر کشوری که بخواهد در مسیر توسعه قرار گیرد با چالش‌هایی مواجه است که اول باید اندیشه‌های شکل‌دهنده وضع موجود را بشناسد، ما با محدودیت‌های جدی مواجه هستیم و خلأهای معرفتی در مورد جامعه داریم و باید وفاق جمعی برای رسیدن به توسعه ایجاد شود چون در مواجهه با مشکلات در فرایند توسعه با نیروهای متعارض روبه‌رو هستیم. در نقطه مقابل عده‌ای دیگر قرار دارند اما در کل با خلأ معرفتی جدی روبه‌رو هستیم. باید بدانیم که در سرنوشت ما عنصر تعیین‌کننده اصلی عوامل داخلی یا خارجی هستند، در مورد عوامل خارجی مثل تحریم یک پارادکس وجود دارد که از یک طرف می‌گوییم خارجی‌ها هیچ کاری نمی‌توانند بکنند از طرفی هر مشکل کوچک را به آنها نسبت می‌دهیم همچنین عوامل داخلی هم مهم هستند. باید در این زمینه به یک توافق برسیم که ما با محدودیت‌هایی روبه‌رو هستیم و عناصر مخرب بیرونی نمی‌تواند اصالتاً ما را به هم بریزند، مگر اینکه ما در داخل کشور خطاهایی داشته باشیم. 

این استاد اقتصاد تأکید کرد: ما در مواجهه با تحریم با مسائل متعارض روبه‌رو هستیم که مانند دو روی یک سکه هستند اما کار کردن آنها یکی است در برخورد با تحریم‌ها از یک طرف گفته می‌شود هیچ اثری بر ایران نخواهد داشت که استراتژی رسمی تبلیغاتی ما همین است و من این را خطرناک می‌دانم اما به آنهایی که این تحریم‌ها را انجام داده‌اند سوبسید داده‌ایم چون تحریم‌ها خیلی اثر دارد و جنبه‌های ضدانسانی تحریم اکنون بی‌سابقه است در نقطه مقابل کسانی هستند که از طریق تحریم‌ها دل در فروپاشی ایران بسته‌اند که مرتب می‌گویند با این تحریم‌ها کار کشور تمام شده است و ویژگی مشترک این دو دیدگاه این است که مردمی را که دل در گرو انقلاب دارند را هدف قرار داده‌اند که نسبت به انقلاب منفعل می‌کند.

وی افزود: مطالعه‌ای انجام شد که اجمال آن این است که از پیروزی انقلاب تاکنون یک سهل‌انگاری غیربخشودنی در تجارت خارجی اعمال شده و آن برخورد سهل‌انگارانه با مسأله واردات است زیرا واردات بی‌رویه آسیب‌پذیری ما را افزایش می‌دهد، حتی اگر تحریم اعمال نشود واردات بی‌رویه در الگوی مصرف و الگوی تولید ایران تأثیر منفی گذاشته است. 

به گفته مؤمنی، هوشمندانه‌ترین 10 سال انقلاب همان دهه اول است که میانگین واردات ایران در آن 10 سال 40 درصد نسبت به واردات 10 سال قبل از خود یعنی در دوره شوک اول نفتی در دهه 1350 بوده است. اهمیت آن در حدی است که گزارشی که مجموعه مطالعات خارجی ستیران که قبل از انقلاب برای بررسی برنامه‌های گذار ایران از دوره فعلی به اصطلاح دروازه تمدن مورد ادعایی آمده بودند اما در گزارش آنها شاه گفته بود پول اینها را بدهید بروند. مهمترین سهل‌انگاری پهلوی در الگوی مصرف بر اثر واردات بود و اگر پس از سال 1355 به بعد تا 10 سال هر سال بدون بحران باشد، باید حداقل سالی 65 میلیارد دلار واردات صورت گیرد. اولین تورم، تورم سطح بالا در سال 1348 بود، در سال 56 واردات به 24 میلیارد دلار افزایش یافت که این حجم از واردات باعث بحران اجتماعی و تورم شد.