آنتونوف به آسمان ایران برمی گردد؟

پس از امضای برجام و لغو تحریم‌های گسترده هسته‌ای که علیه اقتصاد ایران اجرایی شده بود، بسیاری از حوزه‌های حمل و نقل تلاش کردند از فرصت به دست آمده استفاده کرده و راه را برای توسعه‌ای که برای مدتی نسبتا طولانی مسدود شده بود، باز کنند.

اصلی‌ترین بخش که پس از نزدیک به چهار دهه توان اتصال به بازارهای جهانی را پیدا کرده بود، صنعت هوایی ایران بود. این صنعت که پس از انقلاب با تحریم‌های یک جانبه آمریکا عملا نمی‌توانست به بازارهای دسته اول راه پیدا کند و برای حضور در بازار خرید هواپیماهای نو باید برای مدتی بسیار طولانی صبر می کرد، پس از برجام برای نخستین بار بعد از دوره‌ای بسیار طولانی توانست مقابل هواپیماسازان بزرگی مانند بویینگ و ایرباس بنشیند و از دل این مذاکرات قرارداد خرید 200 فروند هواپیمای جدید برای ایران ایر، 60 هواپیمای جدید برای آسمان و تعدادی توافق‌نامه خرید هواپیمای جدید برای دیگر ایرلاین‌های ایرانی بیرون آمد.

با وجود این که در ابتدا امید بسیاری زیادی به نهایی شدن این توافق‌ها وجود داشت، سنگ اندازی‌های سیاسی و اقتصادی دولت آمریکا، عملا امکان اجرایی شدن این طرح‌ها را از بین برد. در ابتدا بانک‌هایی که امکان فاینانس کردن بخشی از قراردادهای فروش هواپیما به ایران ایر را داشتند، با طولانی کردن مسیر اجرا راه فروش را بستند تا در نهایت ایران با پرداخت نقدی تنها بتواند سه فروند ایرباس و بخشی از قرارداد هواپیمای ATR خود را اجرا کند.

چند ماه پس از آغاز نگرانی‌ها درباره چگونگی فاینانس هواپیماها، ترامپ رسما اعلام کرد که دولت آمریکا از برجام خارج خواهد شد تا همان اندک امیدهای باقی مانده برای تداوم اجرای قرارداد خرید هواپیما نیز از بین برود.

در فضای فعلی و با توجه به تاکید دولت ترامپ بر برخورد با شرکت‌هایی که با ایران تعامل اقتصادی برقرار می کنند، به نظر می رسد تنها گزینه موجود برای توسعه و نوسازی ناوگان بررسی گزینه‌های دیگر شرکت‌های هواپیماساز است.

چند هفته قبل بار دیگر صحبت از خرید هواپیمای سوخو100 روسیه مطرح شد. این شرکت به ایران وعده داده که اگر تعداد سفارش ‌های خود را بالا ببرد، سوخو با تغییر در خط تولید خود میزان قطعات آمریکایی استفاده شده در هواپیماهایش را به زیر 10 درصد می رساند و به این ترتیب با دور زدن تحریم‌ها، امکان فروش هواپیما به ایران را پیدا می‌کند.

هرچند این مسیر قطعا طولانی خواهد بود و نیاز به دریافت مجدد مجوزهای لازم از سوی سوخو دارد، اما همچنان به عنوان یکی از گزینه‌های پیشروی شرکت‌های ایرانی در دست بررسی است.

در کنار سوخو اما به نظر می رسد شرکت اوکراینی آنتونوف نیز بار دیگر گوشه چشمی به بازار ایران دارد. این شرکت که در دولت قبل به دنبال ایجاد خط تولید مشترک هواپیمایی با ایران با نام تجاری ایران 140 بود، هواپیمایی که بدترین سابقه ممکن را از خود بر جای گذاشت و با سقوط در مسیر تهران – طبس، عملا شانس خود برای تداوم فعالیت در آسمان ایران را از دست داد، حالا با اوج گیری دوباره تحریم‌ها امیدوار است که شانس حضور مجدد در ایران را پیدا کند.

مدیر بازاریابی این شرکت اوکراینی اخیرا گفته که فکر می‌کند ایران فرصت بزرگی برای کشورها و بنگاه‌هایی که برای بازار منطقه‌ای هواپیما تولید می‌کنند، باشد و هرچند به طور مشخص از برنامه‌های آنتونوف در ایران حرفی نزده اما به نظر می رسد برای شرکت خود در آسمان ایران شانسی قابل اتکا قائل است.

با وجود آنکه هنوز هیچ یک از مقامات ایرانی نسبت به این طرح و خوشبینی واکنشی نشان نداده اند، اما شاید در زمان فعلی سوالی بسیار مهم پیش روی شرکت‌های ایران قرار گرفته است. آیا می توان با وجود تحریم‌های گسترده آمریکا همچنان رابطه خود را با هواپیماسازان بزرگ حفظ کرد یا لااقل هواپیماهای دسته دوم آنها به ایران آورد یا باید سراغ شرکت‌های شرقی سازنده هواپیما را گرفت که قبل از هرچیز برای امتحان کردن دوباره شانس خود در ایران باید نسبت به عمکرد پر ابهامشان در سال‌های گذشته توضیحاتی قانع کننده ارائه کنند.