گیاهی که بهانه‌گیری نمی‌کند!

بانکداری ایرانی - پسته، زرشک، عناب از محصولات خوشمزه و با شهرت جهانی خراسان جنوبی است و تولید آنها برای مردمان این منطقه از ایران و نیز صادرکنندگان حیاتی است؛ همین عامل سبب شده که کشاورزان و جهاد کشاورزی دست به دامن مهندسان کشاورزی برای بکارگیری فکری بکر به منظور بالابردن بازدهی خاک خسته این منطقه شوند.

چرا که بازدهی خاک های کشاورزی به خصوص در مناطق خشکی همچون خراسان جنوبی کاهش یافته و برای همین کشاورزان مجبور می‌شوند که کود شیمیایی مصرف کنند تا محصولاتشان به ثمر بنشیند؛ حالا چند سالی است که کشاورزان متوجه معجزه استفاده از گیاه منداب به عنوان کود سبز برای افزایش تولید محصول خود شده‌اند.

استفاده از کود سبز سبب افزایش تولید، افزایش ماده آلی خاک، کاهش استفاده از کودهای شیمیایی، اصلاح فیزیکی خاک، جلوگیری از شسته شدن مواد غذایی داخل خاک، کاهش شوری خاک و تولید محصولات ارگانیک می‌شود. یک هکتار کود سبز معمولاً بین 25 تا 50 تن شاخه، برگ و انساج گیاهی تازه تولید می‌کند و این بقایا را وارد خاک می‌کند که خود برابر با 10 تا 20 تن کود حیوانی است و این مقادیر حدود یک تا دو هوموس به خاک می‌افزاید.

وحید ضیائیان احمدی، مدیر جهاد کشاورزی درمیان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا از گیاه منداب به عنوان گیاهی یاد کرد که می‌تواند به عنوان کودسبز از آن استفاده کرد و در این باره توضیح داده، نیاز آبی کم و سیستم قوی توسعه ریشه و حجم بالای اندام هوایی از مهم‌ترین دلایل انتخاب این گیاه تحت عنوان کود سبز است.

وی بیان کرد: منداب گیاهی علفی و یک ساله دارای برگ‌های گوشتی و حجیم است که به عنوان کود سبز و چرای دام می‌تواند کشت شود.

ضیائیان احمدی با بیان اینکه کشت منداب مخلوط با جو  نیز وجود دارد، اظهار کرد: مقدار مصرف بذر منداب به میزان 10 کیلوگرم در هکتار است. این گیاه معمولاً در شهریورماه تا اویل مهرماه کاشته می‌شود  و البته می‌توان آن را در بهمن ماه و پس از سپری شدن سرماهای شدید زمستانه نیز کاشت و نیاز آبی آن حداکثر سه مرتبه و زمان بازگرداندن آن به خاک در آغاز گل دهی و قبل از خشبی شدن و توسط دستگاه‌های چیزل، خاکورز مرکب و یا تیلرهای باغی است.

مدیر جهاد کشاورزی درمیان ادامه داد: این کار در اصلاح ساختمان خاک در تأمین مواد غذایی و غنی سازی خاک بسیار موثر است و گزینه مناسبی برای کاهش مصرف کودهای شیمیایی در راستای تولید محصول سالم است و سبب آزادسازی عناصر غذایی برای گیاهان می‌شود. حتی گیاهانی که در شرایط شور، بعد از کود سبز کاشت می‌شوند رشد رویشی بیشتری دارند و همچنین از تحمل بیشتری نسبت به شوری برخوردارند.

وی افزود: در سال‌های اخیر علاوه بر کاشت منداب در اراضی زراعی، کشت آن در اراضی محصولات باغی نیز رایج شده که باعث حاصلخیزی خاک باغات پسته، زرشک، عناب و سایر محصولات می‌شود. کود سبز معقولانه ترین و به صرفه ترین کار برای بهبود مواد آلی و ساختمان خاک است که البته نباید انتظار داشت که با یک بار مصرف این کود تمام مزایای آن را یک مرتبه و به نحو مطلوب دریافت کرد.

ضیائیان احمدی یادآور شد: بهبود ساختمان خاک، جایگزین کردن مواد آلی خاک و در مجموع حاصل خیزی نیاز به زمان و دقت کافی دارد و به مرور زمان می‌توان از روش کود سبز برای بهبود زمین‌های کشاورزی استفاده کرد. بذر منداب یا کود سبز قبل از کشت محصول اصلی زمین، کشت می‌شود و هنگامی که این بذرها رشد کرد، زمین شخم زده می شود تا برگهای روییده بذر منداب در زیر زمین قرار گیرد و به عنوان کود برای کشت محصول اصلی استفاده شود.

به گزارش ایسنا،  کارشناسان کود سبز را در ازدیاد فعالیت‌های زیستی، نگهداری و قابل جذب نگهداشتن عناصر غذایی خاک موثر می‌دانند و البته معتقدند تخصیص قسمتی از زمین زراعی فقط برای مدت 6-8 هفته به کشت گونه‌های گیاهی برای تهیه کود سبز امکانپذیر نیست و البته محدودیت‌هایی از قبیل تعداد کارگر مورد نیاز، آب و تهیه گیاه کودی برای تهیه کود سبز را نباید فراموش کرد؛ زارعان نیز نداشتن تاثیر آنی و سریع همچون کودهای شیمیایی را محدودیتی در استفاده از کود سبز عنوان می‌کنند.

حاصلخیزی خاک توصیف کننده توانایی و قابلیت خاک برای تامین شرایط رشد پایا، بهینه و مطلوب گیاه است و بنابراین یکی از مهمترین فواید کود سبز، بهبود خواص فیزیکی خاک است. بالا رفتن هوموس باعث تشکیل خاک دانه‌ها می‌شود و لوله‌های مویین خاک بیشتر شده و تهویه و نفوذپذیری خاک را افزایش می‌دهد.

 استفاده از کود سبز با بهبود ساختمان خاک و ایجاد تهویه مناسب می‌تواند تاثیر مثبتی بر زهکش خاک داشته باشد و با تاثیر مطلوب بر ساختمان خاک در افزایش ظرفیت اکسیژن پذیری آن تاثیرگذار است. گیاهان انتخاب شده به عنوان کود سبز در مناطق بادخیز با پوشاندن خاک، سرعت باد را در سطح کم کرده و خاک را در مقابل کنده شدن، حفظ و درجای خود نگه می دارد. کود سبز به منظور تقویت زمین از لحاظ مواد آلی غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که بدین منظور گیاهان، برای مدت زمانی معین در مزرعه کاشته شده و بعد از رشد کافی به زمین برگردانده می شوند.

 گیاه کودی انتخاب شده باید در زمان گلدهی یا خوشه بستن به زیر خاک برده شود. زیرا که قبل از این زمان، رشد و نمو قسمت‌های سبزینه‌ای گیاه کافی نبوده و از برگرداندن آن ماده آلی زیادی به خاک اضافه نخواهد شد.

 از گیاهان زراعی گوناگون اعم از علوفه‌ای و بقولات مانند انواع شبدر، عدس، باقلا و ... و همچنین گیاهان خودرویی مانند ختمی، گل بنفشه، مَرغ و حتی بعضی از اجزای گیاهی مانند ساقه و برگ سیب زمینی و شلغم نیز می توان به عنوان کود سبز استفاده کرد. ترکیب جو و شنبلیله یا جو و شبدر بهترین انتخاب برای کود سبز است.

کود سبز به عنوان ماده غذایی مورد استفاده میکروارگانیسم‌های خاک قرار می گیرد و گاز کربنیک، گاز آمونیاک، ترکیبات نیتراته و بسیاری از ترکیبات ساده و پیچیده دیگر را تولید کرده و مورد استفاده نباتات زراعی قرار می دهد. کود سبز علاوه بر کربن آلی، مقداری ازت آلی به خاک اضافه می‌کند و این مقدار ازت بر حسب شرایط، ممکن است ناچیز یا قابل توجه باشد. 

انواع مختلفی از منداب، به عنوان گیاهی مناسب برای استفاده به عنوان کود سبز وجود دارد؛ به محضی که خاک باغچه حاضر شد می توان شروع به کاشت دانه منداب کرد و پس از کاشت آن در حدود نیم تا یک سانتیمتری عمق خاک روی آن را با خاک مرغوب پوشاند. منداب گیاه بهانه گیری نیست و در اکثر خاک ها به راحتی رشد می‌کند، اما بهترین خاک برای او، خاک غنی با مقادیر زیاد مواد آلی است، و بهترین عطر و طعم خود را هنگامی که با گرما و یا کمبود آب روبرو نباشد بدست می‌دهد.

این گیاه از رسته کلم هاست و بر اساس بسیاری از تحقیقات این رسته نقش بسزایی در جلوگیری از سرطان ها دارند. مطالعات نشان داده ترکیبات ویتامین A و فلاوونوئید موجود در گیاه منداب می‌توانند از ابتلای بدن به سرطان پوست، سرطان ریه و سرطان دهان پیشگیری کنند. گیاه منداب همچنین دارای فیتوکمیکال‌هایی مانند سولفورافان است که با مواد سرطان‌زا در بدن مبارزه می‌کنند.

این گیاه سرشار از آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی ویتامین C، ویتامین K و ویتامین A است که با رادیکال‌های آزاد مبارزه می‌کنند و همچنین موجب تقویت سیستم ایمنی بدن نیز می‌شوند.