در تراز تجاری کشورها، صادرات نقش پررنگی را بازی می کند؛ کشورهای با میزان صادرات بالاتر معمولا بدهی های ارزی کمتری دارند و در پی آن رشد اقتصادی مناسب تر به معنی پشتوانه مالی محکم تر و پایه پولی قوی تراست.
بانکداری ایرانی ـ در تراز تجاری کشورها، صادرات نقش پررنگی را بازی می کند؛ کشورهای با میزان صادرات بالاتر معمولا بدهی های ارزی کمتری دارند و در پی آن رشد اقتصادی مناسب تر به معنی پشتوانه مالی محکم تر و پایه پولی قوی تراست.
نکته مهم این است که ارزش اصلی صادرات در میزان ارز ایجاد شده برای کشور است. بنابراین هرچه ارزش کالا یا خدمات صادراتی بالاتر باشد میزان رشد اقتصادی و پایه پولی کشورها قوت بیشتری خواهد گرفت.
بخش بزرگی از صادرات اقلام کشاورزی از ایران به شدت تحت تاثیر بازار سنتی میوه و تره بار بوده و برندینگ محصول در این بخش بسیار ضعیف و مغفول مانده است؛ بسته بندی این محصولات که تاثیر قابل توجهی در افزایش صادرات می تواند داشته باشد عموما سنتی و بسیار بی کیفیت است.
این روزها با توجه به افزایش نرخ ارز و کمبود مواد اولیه وارداتی مانند کاغذ و مقواهای بسته بندی، صادرکنندگان سنتی و یا غیرحرفه ای را به سمت استفاده از بسته بندی های غیراستاندارد کشانده است. بسیار ضروری است که با تدبیر دولت، موضوع تامین کاغذ و مقوای بسته بندی پیگیری و از طرفی در مبادی خروجی، از صادرات محصولات در بسته بندی های مغایر با استاندارد صادراتی جلوگیری شود.
اکنون فرهنگ صادارت محور در ایران نداریم؛ به این معنی که با افزایش نرخ ارز صادرات کالاهای بی کیفیت توجیه اقتصادی پیدا می کند، بنابراین افراد سودجو دست به صادرات کالاهایی می زنند که هیچ تخصص و تجربه ای در تجارت و صادرات آن بخش ندارند.
صادرات محصولات کشاورزی به کشورهای همسایه قربانی همین نوع نگاه شده است. این نوع از صادرات که استانداردهای خاص بین المللی از نظر کیفیت و بسته بندی دارد این روزها از مبادی صادراتی کشور به شکل بسیار ابتدایی و در میزان غیرقابل باوری در حال صادارت است. این کالاهار پس از عبور از مبادی صادراتی در حجم بالایی معدوم می شود.
اثرات بعدی آن، از دست دادن بازار صادراتی تجار قدیمی ایرانی به رقبای دیگر کشورها به دلیل ارسال بار بی کیفیت افراد سودجو، همچنین گران و کمیاب شدن محصولات کشاورزی در داخل است.
سابق بر این، در مبادی گمرک سختگیری های بیشتری روی صادرات محصولات کشاورزی بود. به عنوان نمونه صادرات کیوی نارس ممنوع بود، اما در کمال تعجب روزانه بطور میانگین 50 ماشین کیوی نارس در مبادی صادراتی کشور در صف اظهار گمرکی هستند و هیچکدام نیز از نگاه سازمان استاندارد و قرنطینه ایران مردود یا مرجوع نمی شود. اما در آن طرف مرزها اینگونه محموله ها مردود است؛ در نتیجه به بهای ناچیز خریداری یا معدوم می شوند. این موضوع سبب شده ایران که از معدود کشورهای تولیدکننده و صادرکننده کیوی است، از نظر کیفیت کالا از نگاه مشتریان در رده آخر کیفیت و با ارزان ترین قیمت ارزیابی شود.
اکنون سوال اینجاست که چرا قوانین دولت در جلوگیری از صدور کیوی نارس این قدر به راحتی قابل تغییر است؟! بخصوص این روزها که صادرکنندگان متعهد به آوردن 95 درصد ارزش صادراتی کالای خود به سیستم بانکی کشور هستند.
به نظر نمی رسد که از این بخش از صادرات، ارزی به سیستم بانکی برگشته باشد که 2 دلیل می تواند داشته باشد. یا افراد سودجو از کارت های بازرگانی مجعول یا یکبار مصرف استفاده می کنند، یا به دلیل مرجوع یا معدود شدن کالای کشاورزی ارسالی موفق به دریافت هیچگونه وجهی از خریداران کالا نشده اند. کمترین نتیجه آن، داشتن آمار اشتباه صادرات و عدم ارزآوری است بدون هیچ ارزش افزوده ای در اقتصاد و پایه پولی کشور. تدبیر دولت در جلوگیری از این موضوع چیست؟
در بازارهای جهانی انواع خرمای ایرانی به عنوان محصول با ارزشی شناخته شده است. با یک سفر ساده به جنوب کشور سوء مدیریت در این حوزه کاملا مشهود است. مدیریت آب به گونه ای است که نخلستان های خرما در حال خشک شدن بوده و آب به سمت جالیزهای هندوانه سرازیر شده است که نه تنها ارزش صادراتی ناچیزی دارد، که در واقع به نوعی صادرات آب مجازی نیز به شمار می رود. موارد یاد شده نمونه هایی از ناکارآمدی کشور در حوزه صادرات محصولات کشاورزی است و جای تاسف دارد که ایران با داشتن محصولات کشاورزی متنوع و با کیفیت، هنوز نتوانسته در بازارهای جهانی حرفی برای گفتن داشته باشد. توصیه بسیار ساده به دولت و مسئولان را می توان در چند بند زیر خلاصه کرد:
- استانداردهای کیفی محصولات کشاورزی در مبادی صادراتی به دقت کنترل و اجرا شود.
- استانداردهای بسته بندی محصولات کشاورزی در مبادی صادراتی به دقت کنترل شود.
- برای صادرات از طریق کارت های بازرگانی کم سابقه یا بی سابقه تمهیدی در نظر گرفته شود.
- صادرات محصولاتی که به آبیاری فراوان نیاز دارند ممنوع شود.
- ارگان های نظارتی برای رعایت درست موارد یاد شده ساز و کار موثرتری در نظر بگیرند.
چنانچه موارد بالا به درستی رعایت شود بازرگانان با تجربه و بخش خصوصی واقعی ساز وکار صادرات اثربخش محصولات کشاورزی را می دانند و به ترتیبی رعایت خواهند کرد که نه تنها ارزش افزوده و بازگشت سرمایه و ارز به کشور به درستی انجام خواهد شد که برند محصولات کشاورزی ایرانی در جهان با سرعت بیشتری ارتقاء یافته و در داخل نیز ایجاد اشتغال بیشتر و بهره وری بالاتر و اقتصاد بارورتر را سبب خواهد شد.
..........................................................................
منیع ایرنا -پروا سلطانی * عضو اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران
نظر شما
