استقلال و آزادی، ارمغان بازگشتی پیروزمندانه

 بانكداري ايراني- بازگشت امام خمینی(ره) به میهن اسلامی از ماندگارترین روزهای تاریخ معاصر ایران است که با استقبال بی‌نظیر اقشار گوناگون جامعه همراه شد. لحظه های پرشکوهی که پس از سالیان متمادی مبارزه و حق طلبی به منصه ظهور رسید و رایحه خوش استقلال و آزادی را در کشور گسترانید.

«من به پشتیبانی این ملت دولت تعیین می‌کنم» این جمله سخن مشهور امام خمینی(ره) در روز بازگشت ایشان به ایران اسلامی بود که به گونه ای تضمین کننده رویدادهای پس از آن و انتخاب نظام جمهوری اسلامی ایران از طرف ملت غیور این مرز بوم شد. 

39سال پیش در 12 بهمن 1357خورشیدی، امام خمینی(ره) بنیانگذارجمهوری اسلامی ایران، پس از 15 سال دوری از وطن در میان استقبال پرشور مردم قدم به خاک میهن اسلامی گذاشتند. ورود ایشان به کشور، برای مردمی که تمام دوران مبارزاتی خود را از مسیر بیانیه و صداهای ضبط شده آن بزرگوار سپری کرده بودند، روزی فراموش نشدنی بود.

نخستین قرار پرواز امام راحل به ایران در تاریخ 6 بهمن اعلام شده بود اما از دوم بهمن با رژه گارد شاهنشاهی در خیابان ها و بستن فرودگاه ها به وسیله بختیار، بازگشت ایشان به تعویق افتاد.

سرانجام با تظاهرات مردم مخالف حکومت پهلوی، امام خمینی(ره) در 12 بهمن قدم به میهن گذاشتند و از فرودگاه مهرآباد مستقیم به بهشت زهرا(س) رفتند و در آنجا به سخنرانی پرداختند. در خاطرات همراهان بنیانگذار انقلاب آمده است که تا آخرین لحظه فرود در فرودگاه مهرآباد ترس ربودن و از میان رفتن هواپیما را داشته اند، در حالی که که امام(ره) در آرامش و آسودگی سفر کردند. 

اکنون سالیان متمادی است که به مناسبت سالروز ورود امام (ره) به میهن و گرامیداشت پیروزی انقلاب اسلامی، فاصله 10 روزه از 12 تا 22 بهمن را به عنوان «دهه فجر»، جشن می گیرند. 

«جواد منصوری» پژوهشگر تاریخ معاصر ایران و مشاور مرکز اسناد انقلاب اسلامی معتقد است که نهضت انقلاب اسلامی از آغاز متکی و مبتنی بر اصول و آرمان های اسلام بود. در ادامه دیدگاه های وی را از نظر می گذرانیم. 

** وحدت مردم اصلی ترین راهبرد مبارزاتی امام خمینی(ره)

پس از درگذشت آیت الله بروجردی در 1340 خورشیدی حرکت هایی از طرف مراجع در حوزه های علمیه قم در حال شکل گیری بود. در این میان آمریکاییان نیز دخالت های بسیاری را در سیاست های داخلی ایران شروع کرده بودند و همین عامل سبب شد تا مراجع نهضتی را تشکیل بدهند. این حرکت به تدریج ادامه پیدا کرد. مردم نیز با حمایت های خود از این نهضت نوظهور، تاثیر زیادی در شکل گیری انقلاب اسلامی داشتند تا اینکه به تدریج امام خمینی(ره) به عنوان رهبرنهضت در جامعه شناخته شدند اما نکته ای که پر اهمیت به نظر می رسد، شیوه جدید رهبری امام (ره) بود زیرا ایشان با ادبیاتی خاص و روشی تازه به اداره امور پرداختند. به طور معمول در مبارزه های گذشته ایران کمتر مردم به طور مستقیم از توجه رهبران مبارزه برخوردار بودند، بلکه از آنان بیشتر به عنوان نیروی مقاومت یاد می شد. امام خمینی(ره) مبنای قدرت حرکت خویش را مردمی آگاه، متدین و متحد و حاضر در صحنه دانستند و سرانجام مردم توانستند در یک دوره 15 ساله تبدیل به قدرتی شوند که انقلاب اسلامی را به وجود آورند. شاید در تحلیل و اندیشه سیاستمداران تا 50 سال آینده نیز چنین انقلابی تصور نمی شد، انقلابی که قدرت اصلی آن مردم بودند و این مهمترین راهبرد مبارزاتی امام(ره) به شمار می رفت. 

** اسلام؛ مکتبِ انقلاب و مبارزه

امام خمینی(ره) اسلام را به عنوان مکتب انقلابی و الگوی مبارزه های خویش انتخاب کردند زیرا مردم مسلمان ایران انگیزه حمایتی و حرکتی خود را اسلام می دانستند و با تکیه بر اصل شهادت در راه پیروزی انقلاب اسلامی به مبارزه پرداختند. امام(ره) معتقد بودند که ترس از سلطه قدرت ها از مهمترین عوامل شکست نهضت مردمی خواهد شد و ایشان این اصل را بنا نهادند که یا پیروز شده یا اینکه در این راه شهید می شوند.

** انقلاب اسلامی؛ ولایت فقیه و رهبری

محور سوم خط مشی و راهبرد امام خمینی(ره) حرکت مرجعیت و بحث ولایت فقیه بود. دیدگاه های مختلفی درباره ولایت فقیه مطرح است اما امام (ره) با تعریف جدیدی از رهبری توانستند این اصل را در جامعه پایه گذاری کنند. همواره حکومت رهبری های متداول در دنیا اینگونه است که آنها با استفاده از مردم به حاکمیت می رسند و هنگامی که حکومت را در اختیار گرفتند به طور لزوم خواست مردم را پیاده نمی کنند معمار بزرگ انقلاب از نادرترین رهبران دنیا به شمار می رود که می گویند «اگر به من خدمتگزار بگویید بهتر از این است که به من رهبر بگویید» امام خمینی(ره) به معنای واقعی شخصیتی متقی، مومن، عارف و راستگو بودند و به آن چه که می گفتند اعتقاد داشتند. مردم با ایمان واقعی به ایشان اقتدا می کردند و حتی برای تحقق اهداف آن بزرگوار راه شهادت را برمی گزیدند. 

** وحدت و اسلام؛ مهمترین اصل در پیروزی انقلاب اسلامی 

انتخاب شهادت به عنوان راه پیروزی برای مردم آگاه و متحد از مهمترین اصول انقلاب اسلامی محسوب می شود. تا مادامی که ترکیب مرجعیت شیعی، ولایت فقیه و مردم در نظام اسلامی وجود دارد هیچ قدرت و نظام سلطه ای نمی تواند این اتحاد را از میان بردارد و به آرمان های کشور نفوذ کند. حدود 10 سال پس از انقلاب اسلامی مراکز مطالعاتی مختلفی در سراسر دنیا روی مساله انقلاب اسلامی ایران تحقیق کردند و به این نتیجه رسیدند که اسلام، اتحاد امت و رهبری مهمترین اصل در اقتدار جمهوری اسلامی است. آنها تمام راهبرد خویش را بر این موضوع متمرکز کردند که این اصل را برهم بریزند اما هیچگاه موفق نشده اند. اگر مجموعه سخنان امام(ره) در میان سال های 1340 تا 1350 خورشیدی مطالعه شود، در می یابیم که واژه های «مردم،وحدت، خدا و اسلام» بیشترین کاربرد را داشته است. زمانی که ایشان در 12 بهمن 1357 به میهن باز می گشتند، حدود سه تا چهار میلیون تن به استقبال معمار بزرگ انقلاب می آیند اما 10 سال بعد وقتی که امام(ره) از دنیا می روند حداقل 12 میلیون تن برای حضور در تشیع پیکر ایشان از تمام نقاط کشور می آیند. به طور معمول یک مقام مسوول پس از گذشت چندین سال محبوبیتش کمرنگ می شود اما درباره ایشان نه تنها اینگونه نبود که بلکه هنوز هم پس از گذشت چندین سال از رحلت امام راحل همچنان از محبوبیت عمومی برخوردار است. امام خمینی(ره) به شدت از تجمل گرایی، ثروت اندوزی و شهرت طلبی بیزار بودند و این کارها را خلاف شرع می دانستند. 

«حجت الاسلام سید رضا اکرمی» رییس شورای فرهنگی نهاد ریاست جمهوری؛ فشارهای موجود به وسیله رژیم پهلوی را سبب هجرت امام خمینی(ره) از نجف به پاریس می داند و این عامل دلیلی بر شتاب روند پیروزی انقلاب بود. در ادامه دیدگاه های وی را جویا می شویم. 

** تدابیر صلح آمیز امام خمینی(ره) در صحنه عَمل 

تدابیر ایشان سبب شد تا توده های مختلف مردم و اقشار انقلابی به ویژه نخبگان و چهره های شاخص جامعه، آن والامقام را به عنوان رهبر بپذیرند. امام خمینی(ره) در طول شکل گیری انقلاب اسلامی همواره در تعامل با نیروهای مبارز بودند و در اتخاذ راهبردها و تصمیم ها با آنها مشورت می کردند. رهنمودهای امام(ره) پس از پیروزی انقلاب اسلامی به درستی نمایان بود. در جریان شکل گیری و رشد انقلاب اسلامی، موفقیت رهبری امام خمینی(ره) در پیشبرد اهداف و تکوین نقش پایه ای داشت و همین مساله باعث شد تا به تدریج اعتماد عمومی جلب شود که همگی نشان از شایستگی ویژه این والامقام در انقلاب اسلامی داشته است. 

** شیوه و بینش امام خمینی(ره) در نقش رهبری

روش و بینش سیاسی امام خمینی(ره) برخاسته از معرفت عمیق الهی و دین اسلام بود. شیوه رهبری ایشان ویژگی های خاصی داشت و همین عاملی شد تا رقبا نیز به همکاری و همراهی با امام راحل ترغیب شوند. تدبیر و تامل معمار بزرگ انقلاب در مشورت با اهل فن و متخصص و شنیده شدن دیدگاه های صاحبنظران، سعه صدر در برخورد با مخالفان و به کارگیری تمامی نیروهای دارای صلاحیت و سپردن امور به آنان از جمله شاخصه های مهم وی محسوب می شود. رعایت عدالت اجتماعی، اِعمال شیوه های تربیتی و اخلاقی در اداره کشور از مهم ترین نکاتی بود که در روش هدایت امام(ره)ملاحظه می شد. حقانیت و منطقی بودن مواضع سیاسی، قاطعیت و استواری، ارایه طرح برای آینده، همگی نشان از مسیری منطقی و عقلانی در شیوه رهبری ایشان است که همین موارد سبب شد تا در مجموعه روند انقلاب اسلامی تا به امروز آرمان های بلند انقلاب همچنان پابرجا بماند. 

** شخصیت متعالی امام خمینی(ره) تاثیر گذار در روند پیروزی انقلاب اسلامی

خصوصیات و ویژگی های شخصیتی امام خمینی(ره) سبب شد تا قشر عظیمی از مردم به حمایت از ایشان بپردازند. همچنین بسیاری از نظریه پردازان و اندیشمندان در سراسر جهان همواره امام راحل را تحسین و از ایشان به عنوان فیلسوف و اندیشمند یاد می کنند. باید گفت تحلیلگران بسیاری نسبت به شکل گیری انقلاب اسلامی نظر مساعدی نداشتند و خواستار پیروزی آن نبودند اما اقرار کرده اند که قدرت و عظمت انقلاب اسلامی و ویژگی های شخصیتی امام خمینی(ره) تاثیر زیادی بر روند پیروزی این نهضت داشته است.