عربستان در حال پوست اندازی است. ساختار قدرت در سعودی به رهبری محمد بن سلمان به سرعت در حال تغییر است. عربستان از بافت و جامعه ای سنتی و قبیله ای به سوی جامعه ای مدرن در حال حرکت است. این تحول ربطی به حمایت ترامپ از سلمان، زد و بندهای مالی، اقتصادی و... ندارد، اگر هیلاری کلینتون هم بود این تغییر رخ داده و وی از آن حمایت می کرد.
بانكداري ايراني - پایگاه خبری دیپلماسی ایرانی در یادداشتی نوشت: عربستان در حال پوست اندازی است. ساختار قدرت در سعودی به رهبری محمد بن سلمان به سرعت در حال تغییر است. عربستان از بافت و جامعه ای سنتی و قبیله ای به سوی جامعه ای مدرن در حال حرکت است. این تحول ربطی به حمایت ترامپ از سلمان، زد و بندهای مالی، اقتصادی و... ندارد، اگر هیلاری کلینتون هم بود این تغییر رخ داده و وی از آن حمایت می کرد.
در ادامه این یادداشت به قلم صادق ملکی می خوانیم: محمد بن سلمان در عربستان در آغاز راه بوده و رفتنی نیست. نباید دوره او را، گذرا تلقی کرد.
تغییر در عربستان یک ضروت اجتناب ناپذیر برای خروج سعودی از تنگنای استراتژیکی است که واشنگتن - ریاض بر سر آن توافق نموده اند.
در حال حاضر سالم سازی و مبارزه با فساد عمده هدف تعریف شده محمد بن سلمان است. استدلالی که توقع دارد سلمان خود تبلور پاکی باشد اگر تکیه بر یک نگاه آرمانی نداشته باشد، سعی دارد با ساده انگاری از درک عمق تحولات در سعودی دور شده و در توهم خودبزرگ بینی، حریف را کوچک بپندارد.
در روند تغییرات پیش رو در عربستان، تیم سلمان با عبور و تضعیف وهابیت، سعی دارد با بازتعریف ساختار سعودی با ورود به سکولاریسم و تقویت عروبیت، هویت و چهره ای نو و منطبق با شرایط روز از عربستان در نزد مردم خود و جهان ایجاد نماید. ظهور داعش و تبعات آن، بزرگترین کمک به عبور سعودی از افراط گرایی سلفی به سکولاریسم می باشد. توجه داشته باشید تقویت عروبیت و سکولاریسم در سعودی، ضمن آنکه از چالش داخلی با شیعیان این کشور خواهد کاست، در روند بلندمدت چالش سعودی با شیعیان منطقه را نیز کاهش خواهد داد. تأثیرات اولیه این رویکرد را در روابط بغداد- ریاض و سفر مقتدا صدر، العبادی به عربستان و ظهور جریان حکمت توسط حکیم شاهد بوده و آثار بیشتر آن را در آینده خواهیم دید.
در میدان عمل، عراق متکی بر ناسیونالیسم بعثی در زمان صدام، تجربه ای موفق تر از داعش در رویارویی با ایران بوده و همگرایی قویتر میان اعراب ایجاد کرده بود. تجربه ای که در شرایط و پوشش دیگری می تواند تکرار گردد. نگاه مذهبی ریاض به عراق، این کشور را بیشتر به سوی ایران سوق داده و می دهد اما نگاه مبتنی بر عروبیت و سکولاریسم می تواند معادلات جدیدی را ایجاد بنماید.
با اسلام میانه و معتدل و بطور کلی رویکرد جدید و تغییرات ساختاری در عربستان، عراق، بحرین، یمن و لبنان نیز می توانند تحت تأثیرات عمیق قرار بگیرند. وقتی سخن از تغییرات به میان می آید، منظور این سخن به معنای تغییر ماهیت غالب وهابی و اهل سنت سعودی نبوده و نیست، بلکه بیشتر ورود به منطق تدبیر و تعامل با خویش و نقاط پیرامونی است.
تغییرات در عربستان به هدف مدیریت این کشور برای خروج از رویکرد سنتی به رویکردی مدرن و قابل پذیرش می باشد. دقت داشته باشیم سکولاریسم و یا دوری از افراطی گرایی را بومی و نه با ذهن و معادل غربی تعریف کرده و با ذهن های حاکم بر اندیشه های خاورمیانه ای و در این میان در محدوده سعودی ها معنا کنیم.
نکته آنکه در کشورهای اسلامی جایگاه اجتماعی – سیاسی زنان و میزان برخورداری آنان از حقوق شهروندی مهمترین شاخص ارزیابی در چگونگی سطح توسعه می باشد. در این راستا اگر اهمیت اعطای بخشی از حقوق شهروندی به زنان سعودی بیشتر از دستگیری های وسیع اخیر نباشد، کمتر از آن نیست.
ریاض با تابوشکنی وارد دوری از تغییرات شده است که اگر شتاب آن همچنان ادامه یابد، می تواند روند تغییراتی که در دیگر کشورها سال ها طول کشید، سریعتر طی نماید. این روند تغییر اولویت عربستان است و در آینده چه با سلمان و چه بدون سلمان این راه ادامه داشته و ظهور عربستان جدید حاصل این روند خواهد بود.
و اما در ارتباط با روابط تهران و ریاض باید گفت جنگ ها به یکباره آغاز نمی شوند و هر آنکه دغدغه ایران را دارد باید برای صلح تلاش نماید. در فضای جنگ و تهدید از صلح گفتن، می تواند برچسب ترس را به همراه داشته باشد اما باید جسارت داشت از ضرورت صلح گفته و تدبیری برای آن اندیشید. نباید با رقص شمشیر و طبل جنگ، همراه شد.
داعش تنها از نظر نظامی در حال شکست نیست، این جریان و تفکر آبشخور آن، در حال به حاشیه رانده شدن است. در روند شکست داعش نباید فقط محاسبات نظامی مدنظر باشد، ملاحظات پیچیده مستتر در قدرت و بازی های صحنه سیاست را باید در ارزیابی ها مد نظر قرار داد.
شکست داعش را نباید به تمامی به نام ایران، روسیه و شیعیان عراق ثبت کرد، عدم حمایت حامیان داعش خود نقش مهمی در شکست داعش داشته است. از میان حامیان منطقه ای داعش، بیش از ترکیه باید به عربستان حامی و خاستگاه ایدئولوژیکی داعش، توجه داشت. این تنها داعش نیست که رو به افول است، عربستان مام و بسترساز اندیشه داعش، در تحولی ساختاری در حال تغییرات راهبردی است. ظهور و قدرت گیری محمد بن سلمان تبلور تغییری راهبردی می باشد که با دستگیری های رخ داده در عربستان، روند آن شتاب گرفته است.
سکوت جهان در مقابل دستگیری ها و تغییرات ساختاری و استراتژیک سعودی، گویای پذیرش آن از یک سو و هماهنگی قدرت های بزرگ با ریاض در تحولات رخ داده می باشد. تهران باید عدم ایستادن ریاض به پای داعش و تغییرات رخ داده در عربستان را درک راهبردی نماید. در این تغییرات نقش آمریکا با توجه به نفوذ منطقه ای و روابط خاص با ریاض ویژه بوده و خواهد بود.
سلمان در عربستان در آغاز راه بوده و رفتنی نیست. نباید دوره او را، گذرا تلقی کرد. سلمان پیروز درگیری های داخلی بوده و با پشتیبانی داخلی و از همه مهمتر با حمایت آمریکا بر چالش های موجود غلبه خواهد کرد. نباید با تحلیل ها و نگاه های ساده انگارانه به برخی ها فرصت گل زدن به خودی داد.
ادبیات دولت تدبیر و امید نباید شکستن شاخ ها باشد، بلکه باید شاخه های برخاسته از یک نهال را بهم پیوند دهد.
نباید یک بعدی اندیشید. دشمنان و رقیبان ایران اگرچه نتوانستند در سوریه و عراق به اهداف خود برسند اما ایران و جبهه مقاومت قبل از بحران کجا بوده و چه شرایطی داشتند و امروز کجا بوده و چه شرایطی دارند؟ دوستانی که ایران را در سوریه و عراق پیروز دیده و سعودی و ترکیه را شکست خورده می دانند، عراق و سوریه قبل از بحران را مدنظر قرار داده تا بدانند که پیروز واقعی ویرانه های این دو کشور، تل آویو است.
باید تلاش کرد جنگ و بحران ها در جغرافیای کشورهای اسلامی پایان یابد. آسمان ها و جغرافیای مسلمانان نباید محل بمباران های هوایی و مسیر موشک ها باشد. نه یمن و نه دوبی نباید هدف شوند. دشمنان جهان اسلام، جغرافیای مسلمانان را درگیر جنگ داخلی نمودند و همگان می دانند که جنگ داخلی پیروز ندارد. مرزهای جبهه مقاومت از مرزهای برخورد با اسرائیل به مرزهای سوریه و عراق منتقل شده و برای سال ها، دشمن آسوده خیال شده است.
توجه داشته باشیم سناریوی جنگ میان ایران و سعودی حلقه تکمیلی و آخرین گام جنگ داخلی خواهد بود که تخریب ها و ویرانی های ناشی از آن، برای هیچ کس قابل تصور نیست. نباید به جنگ ایران و عربستان اجازه داد. نباید ریاض و تهران در دام جنگ گرفتار شوند. باید با تلاش مضاعف منطق صلح را بر فریادهای جنگ غلبه داد.
*منبع: پایگاه خبری دیپلماسی ایرانی/30 آبان 96
نظر شما
