کشت برنج دیگر مفید برای کشاورزی گیلان نیست

عضو هئیت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با بیان اینکه هر هکتار سطح زیر کشت برنج حدود 20 هزار مترمکعب آب در سال مصرف می کند، گفت: با کشت برنج ضمن مصرف مسرفانه آب، در بهره گیری از مزیت اقلیمی گیلان ناتوان می شویم.

به گزارش ایسن، دکتر ناصر عظیمی دوبخشری در بیست و پنجمین نشست تخصصی توسعه که با موضوع «کشاورزی و توسعه اقتصادی گیلان با تاکید بر زراعت برنج» در محل سالن اجتماعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گیلان برگزار شد، با بیان اینکه اهمیت فضایی کشت برنج در گیلان بسیار مهم است، اظهار کرد: کشت برنج در گیلان نقش غالب داشته و دارد.

عضو هئیت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به نتایج سرشماری عمومی کشاورزی در سال 82، افزود: براین اساس، در گیلان 253 هزار هکتار زمین کشاورزی وجود دارد که 160 هزار هکتار آن(معادل 63 درصد) زیر کشت برنج است. آخرین سرشماری ها در سال 93 نیز نشان می دهد که در 127 هزار هکتار از 209 هزار هکتار مساحت زمین های کشاورزی استان، برنج کشت می شود.

وی اضافه کرد: به روایت آمارهای جهاد کشاورزی استان گیلان، 430 هزار هکتار اراضی کشاورزی در استان وجود دارد که 238 هزار هکتار آن(معادل 55 درصد) زیر کشت برنج است. وزیر جهاد کشاورزی در اجلاس دو روزه منطقه ای برنج آسیای مرکزی و آسیای غربی که خرداد سال 95 در رشت برگزار شد، بر این موضوع صحه گذاشت.

عظیمی، نواحی زیر 100 متر از دریاهای آزاد را جلگه نامید و تصریح کرد: مساحت اراضی جلگه ای در گیلان 462 هزار و 340 هکتار است و حدود 33 درصد از زمین های کشاورزی استان در نواحی جلگه ای قرار دارد. براساس آمارها، سهم مساحت کشت برنج در جلگه 34.6 درصد و به روایت جهاد کشاورزی، 51 درصد است.

وی با بیان اینکه سکونتگاه 90 درصد از جمعیت روستایی گیلان در نواحی جلگه‌ای است، گفت: تداوم کشت برنج در گیلان، سودآوری کشت برنج برای کشت کاران در جهت اقتصادی و اشتغالزایی، نقش کشت برنج در میانگین سرانه درآمد تولید ناخالص استان، پیامدهای اقتصادی و طبیعی کشت برنج و پیدا کردن بدل برای کشت برنج نیازمند بررسی های همه جانبه توسط کارشناسان و برنامه ریزان منطقه‌ای است.

کشت برنج در آینده بسیار شکننده است

عضو هئیت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به وضعیت کشاورزی در گیلان، کشت برنج در آینده را بسیار شکننده دانست و اضافه کرد: کشاورزی به انتخاب گونه های مفید گیاهی متناسب با اقلیم و شرایط طبیعی محل برای کشت و استفاده از محصول نهایی آن در تغذیه انسان گفته می شود و بشر از 10 هزار سال پیش به این شناخت رسیده است. در واقع بشر در هر جایی از جهان بهترین گونه را انتخاب و از محصولش استفاده کرده است.

کشت برنج در شرایط کنونی دیگر گونه مفید گیاهی برای کشاورزی استان نیست

عظیمی، کشت برنج را عامل سکونت در جلگه گیلان دانست و یادآور شد: جلگه گیلان فقط زمانی توانست به بستری برای سکونت و فعالیت گسترده انسان تبدیل شود که کشت برنج در آن از طریق انتشار پخشی(سرایتی) از نواحی شرقی که همان گلستان و مازندران کنونی است، در جلگه گیلان رواج یافت. در واقع سکونت گسترده انسان در جلگه گیلان لزوما با کشت برنج ملازمت داشته و کشت برنج در اقتصاد معیشتی آغاز تاریخ گیلان یک ضرورت بوده، اما امروز این ضرورت به آن شکل تاریخی وجود ندارد و کشت برنج در شرایط کنونی دیگر گونه مفید گیاهی برای کشاورزی استان نیست.

وی، گونه مفید گیاهی را گونه ای دانست که تثبیت انرژی بیشتری انجام دهد و اظهار کرد: امروزه انتخاب گونه گیاهی مفید برای کشت و کشاورزی در به دام انداختن و تثبیت هر چه بیشتر انرژی خورشید در فرایند فتوسنتز گیاهی خلاصه می شود؛ یعنی انتخاب گونه هایی از گیاهان در فعالیت کشاورزی ارجح تر است که بتواند در قیاس با سایر گونه ها هم به لحاظ زمان و هم به لحاظ توان جذب، انرژی بیشتری تثبیت کند.

عملا در 9 ماه سال زمین های زیر کشت برنج هیچ استفاده‌ای ندارند

عضو هئیت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با بیان اینکه ضعف کشت برنج در تثبیت بیشتر انرژی خورشید محرز است، افزود: بین 34 تا 51 درصد از مساحت جلگه و حدود 60 درصد از اراضی کشاورزی گیلان زیر کشت برنج قرار دارد، اما برنج گیاه بومی منطقه گیلان نیست و فقط در درجه حرارت بالای 20 درجه در ماه های اردیبهشت، خرداد و تیر می تواند فعالیت بیولوژیکی انجام دهد و انرژی تثبیت کند و عملا در 9 ماه دیگر از سال زمین های زیر کشت برنج هیچ استفاده‌ای ندارند.

وی، تولیدات کشاورزی اعم از گندم، زعفران، چای، برنج، سویا و پسته را در زمره کالای استراتژیک دانست و تصریح کرد: یکی از مهمترین دلایل اصرار بر کشت برنج در گیلان سیاست ملی فراهم کردن امنیت غذایی با تداوم کشت های استراتژیک است، این در حالی است که یکپارچگی جهان چندقطبی دستیابی به غذا را در بازار جهانی آسان تر کرده است.

عظیمی با پیش فرض استراتژیک نبودن برنج، ادامه داد: کالای استراتژیک کالایی است که تولید آن برای یک کشور حیاتی بوده و فقدان آن می تواند کشور را در شرایط معینی دچار بحران شدید اقتصادی و سیاسی کند. هم اکنون ظرفیت تولید 14 میلیون تن گندم و بیش از 5 میلیون تن سیب زمینی و محصولات دیگر نظیر جو در کشور وجود دارد که می تواند در شرایط اضطراری جایگزین برنج شود.

وی با بیان اینکه قلمروهای اصلی تولید محصولات کشاورزی در جهان تجاری است، نه صرفا معیشتی، تصریح کرد: مزیت اقتصادی یک محصول کشاورزی در این است که رقابتی باشد و بتواند ارزش افزوده بیشتری در قیاس با فضای اشغال شده تولید کند. لذا تولید برنج در گیلان مزیت رقابتی و اقتصادی ندارد.

عضو هئیت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی روابط پسینی تولید برنج را بسیار اندک دانست و عنوان کرد: هر چه روابط پسینی تولید محصول کشاورزی بیشتر باشد، نقش آفرینی اقتصادی آن هم به لحاظ تولید ارزش افزوده بیشتر و هم به لحاظ ایجاد اشتغال افزایش می یابد.

طریقه کشت برنج در گیلان در کشوری نیمه خشک دشواری‌های بزرگی ایجاد می‌کند

عظیمی با بیان اینکه طریقه کشت برنج در گیلان در کشوری نیمه خشک با میانگین بارندگی سالانه 250 میلی متر می تواند دشواری های بزرگی را ایجاد کند، گفت: هر هکتار سطح زیر کشت برنج حدود 20 هزار مترمکعب آب در سال مصرف می کند لذا کشت برنج ضمن مصرف مسرفانه آب، در بهره گیری از مزیت اقلیمی گیلان ناتوان است.

وی با بیان اینکه 95 درصد آب مصرفی ایران در بخش کشاورزی و عمده آن در کشت برنج استفاده می شود، خاطرنشان کرد: بررسی ها نشان می دهد که میزان بارندگی در طی سه ماهه کاشت و داشت برنج در گیلان حدود 141 میلی متر است که 10 درصد از کل بارندگی های استان را به خود اختصاص می دهد. در واقع برنج از مزیت های اقلیمی استان بی بهره و وابسته به آب های خارج از استان است.

رژیم غذایی در گیلان بر محور برنج دیگر ضرورتی ناگزیر نیست

عضو هئیت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، منبع رژیم غذایی انسان امروز را صرفا محلی و سنتی ندانست و اظهار کرد: گروه های انسانی که در مناطق مختلف اقلیمی حضور داشتند، به شکلی منابع مورد نیاز بدن برای سوخت و ساز را تامین کردند، اما در حال حاضر عادت های غذایی واحدی در حال شکل گیری است و رژیم غذایی در گیلان بر محور برنج دیگر ضرورتی ناگزیر نیست.

کشت برنج یکی از عوامل اقلیم نامساعد فصول گرم در گیلان

عظیمی با بیان اینکه کشت برنج یکی از عوامل اقلیم نامساعد فصول گرم در گیلان است، تاکید کرد: اقلیم بسیار مرطوب و شرجی گیلان به ویژه در فصل آبگیری کرت های برنج در نواحی جلگه ای تشدید می شود. در واقع کرت بندی های کشت برنج به مثابه عوامل تشدید کننده تبخیر هواشناسان عمل می کند.

وی، کشاورزی را مجموعه ای از فعالیت ها نظیر زراعت، باغداری، شیلات، دامداری و جنگلداری دانست و افزود: کشاورزی یکی از سه بخش اقتصادی محسوب می شود که امروزه سهم آن در کل اقتصاد به طور مستمر رو به کاهش است. در واقع کشاورزی دیگر محور توسعه نیست و هم اشتغال در بخش کشاورزی، هم سهم آن در تولید ناخالص و هم میزان مصرف مواد غذایی در سبد خانوار رو به کاهش است.

 بدل های کشت برنج همسو با روند توسعه یافتگی بیشتر استان بررسی شود

عضو هئیت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی خواستار بررسی بدل های کشت برنج که همسو با روند توسعه یافتگی بیشتر استان هستند، شد و خاطرنشان کرد: کشت برنج یک مزیت بسیار مهم دارد و آن مقاومت در برابر تغییر کاربری است. به دلیل حساسیت های قانونی امکان تغییر کاربری زمین های زیر کشت وجود ندارد، اما گیلان یک استان گردشگری است و روز به روز بر اهمیت و راه های دسترسی به آن افزوده می شود لذا خطر تسهیل شدن تغییر کاربری وجود دارد.