مدیرعامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی با اشاره به انتشار ۸۴۰۰ میلیارد تومانی صکوک در سال ۹۵ گفت: بانکها بسیار قدرتمند هستند و تمایلی ندارند که به خاطر منافع‌شان بازار سرمایه و صکوک رشد پیدا کند.
مدیرعامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی با اشاره به انتشار ۸۴۰۰ میلیارد تومانی صکوک در سال ۹۵ گفت: بانکها بسیار قدرتمند هستند و تمایلی ندارند که به خاطر منافع‌شان بازار سرمایه و صکوک رشد پیدا کند.
به گزارش تسنیم، مسئله تامین مالی اکنون یک چالش برای بنگاه های تولیدی محسوب می شود. با توجه به رکود بازار، بازپرداخت تسهیلات بانکی برای تولیدکنندگان با دشواری همراه شده است. در این میان تعدادی ابزارهای های تامین مالی پرسود برای شرکتها وجود دارد که متاسفانه ناشناخته است. یکی از این ابزارها انتشار اوراق بهادار اسلامی(صکوک) است. در همین باره گفت و گویی داشته ایم با احمدرضا کسرایی، مدیرعامل شرکت مدیریت دارایی مرکزی بازار سرمایه.
تسنیم: لطفا درباره اوراق بهادار اسلامی(صکوک) توضیح دهید و نقش موثر آن را در تامین مالی شرکتها بیان کنید
در جهان میزان انتشار اوراق بازار بدهی در مقابل بازار سهام اگر بیشتر نباشد حداقل برابر است. ولی در ایران متاسفانه این اوراق که به صکوک شناخته می شوند، جایگاهی پیدا نکرده است.
اوراق بهادار اسلامی که تحت عنوان صکوک در حوزه بازارهای مالی بین‌الملل شناخته شده است یکی از مهمترین منابع تامین مالی برای بنگاههای اقتصادی است. اصول و چارچوب شکل‌گیری این اوراق برای اینکه با مبانی اسلامی و فقهی مطابقت داشته باشد به وسیله «شرکت دارایی مرکزی» وابسته به بورس اوراق بهادار که یک نهاد «واسط» فیما بین شرکتها و مشتریان می‌باشد مدیریت می شود تا این اوراق با اطمینان بیشتر و با اصول شرعی عرضه شود و راهی مطمئن و امن برای تامین مالی شرکت ها باشد.
تسنیم: درباره میزان ریسک صکوک برای خریداران و سهامداران این اوراق توضیح دهید؟
اگر شرکتها نتوانند سود و مبلغ اوراق را بازگردانند، بانکها و خود اموال و داراییهای شرکتها ضامن اوراق بهادار مشتریان هستند و این مطلب باعث به حداقل رسیدن نکول در صکوک شده است.
تامین مالی به وسیله صکوک ریسک بسیار پایین دارد و در حد صفر است و علت این امر هم ارکان و اصول نظارتی و تضمینی است که در انتشار این اوراق وارد شده است. ارکان تضمینی این اوراق عبارتند از:
1. خود مجموعه شرکت دارایی مرکزی، 2. بانکها که اوراق شرکتها را ضمانت می‌کنند،3. خود اموال ودارایی شرکتهای صادر کننده صکوک (بانی) که از جمله و ضوابط این دارایی ها، بیمه بودن و سهل‌الوصول و قابل انتقال بودن است.
تسنیم: آیا شفافیت کافی و اطلاعات لازم برای خرید صکوک شرکتها به سهامدار ارائه می شود؟
بله قطعا برای کسی که می‌خواهد صکوک بخرد از قبل برای او واضح می شود که مثلا این شرکت ضامن ندارد و یا ضامن این شرکت فلان بانک و موسسه است.
لذا خود مشتری میزان ریسک صکوک متعلق به شرکتها را مدنظر می‌گیرد و متناسب با آن سرمایه‌گذاری می‌کند و میزان ریسک صکوک با توجه به اعتبار و جایگاه خود شرکتها در کشور و همچنین ضامن‌هایی صکوک این شرکتها را ضمانت می کنند، تعیین می‌شود.
اما اکنون روند ما این است که شرکتهای معتبر و چه غیرمعتبر را ریسکش را برای سهامدار یکسان می‌کنیم. ولی این در حالی است که اگر شرکت معتبر باشد قاعدتا باید ریسک آن نیز کمتر شود و به تبع آن درآمد و سود کمتری حاصل شود و همچنین بالعکس.
*تاکنون 8400 میلیارد تومان صکوک منتشر شده است
تسنیم: صکوک تا اکنون چه میزان عرضه شده است؟ استقبال شرکتها و سهامداران از این اوراق چگونه بوده است؟
صکوک در سال 89 با مجموع مبلغ 29 میلیارد تومان آغاز به کار کرد و خوشبختانه رشد پیدا کرد و در سال 94 این مبلغ به 800 میلیارد تومان رسید و در سال 95 با جهش شگفت انگیز 11.5 برابری این میزان به 8400 میلیارد تومان افزایش پیدا کرد و خوشبختانه تاکنون نیز این رشد روزافزون است. و این به علت جذابیت و سودآوری بالایی است که صکوک برای سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران به همراه داشته است.
الان چون بانکها با شرایط نامطلوبی که دارند امکان تامین مالی و پرداخت برای پروژه‌های بزرگ را ندارند یکی از بهترین روش برای تامین مالی شرکتهای بزرگ از طریق بورس و صکوک است که همسو با اقتصاد مقاومتی است.
* بازار مالی صکوک با بازار مالی بانکها در تعارض است
تسنیم: آیا دولت هم از این اوراق حمایت لازم را می کند؟ و از انتشار آن برای شرکتها استقبال می کند؟
فلسفه صکوک این است که از ثروت و دارایی بنگاههای اقتصادی که نمی‌تواند به نقدینگی تبدیل بشود ما در مجموعه شرکت دارایی مرکزی، دارایی شرکتها را به عنوان ضمانت دریافت می‌کنیم و در عوض به شرکتها با انتشار صکوک در عقود مختلف شرعی مثل: اجاره و مرابحه و ... نقدینگی می‌دهیم و این مسئله باعث می‌شود منابع زیاد این شرکتها نقد و پول بشود و نیز قابل بهره‌برداری بشود چون اکنون مشکل اکثر بنگاههای اقتصادی کشور نقدینگی است.
دولت بسیار اصرار دارد که منابع مالی بنگاههای بزرگش را از طریق صکوک تامین بکند و ضامن اصلی این بنگاه‌ها هم دارایی خودشان است، اما متاسفانه بازار مالی صکوک با بازار مالی بانکها در تعارض است.
* رایتل، ماهان و سایپا صکوک منتشر کردند
تسنیم: درباره شرکتهای بزرگی که تا اکنون صکوک منتشر کرده اند و از آن به نحو احسن منتفع شده اند توضیح دهید و مثال بزنید؟
شرکت بزرگی موجود است که چند هزار میلیارد تومان دارایی دارد ولی به علت رکود بازار معطل چند میلیارد تومان نقدینگی است. در اینجا به وسیله صکوک و عقد اجاره به شرط تملیک نقدینگی در اختیار شرکت قرار می‌گیرد. می توان گفت صکوک در اصل از داراییهای خود شرکتها حداکثر استفاده را می‌کند و نقدینگی در اختیار آنها قرار می دهد.
برای مثال شرکت مخابراتی مثل رایتل، هواپیمایی مثل ماهان، خودرویی مثل سایپا به ما مراجعه کردند برای انتشار صکوک. ما برای سایپا همین امسال 350 میلیارد تومان انتشار صکوک داشته‌ایم. و 700 میلیارد تومان هم اوراق مرابحه برای ایران خودرو صادر کرده‌ایم و انتشار صکوک برای این شرکتها باعث افزایش تولید و نقدینگی آنها شده است.
تسنیم: آیا سیاست کم بودن ریسک صکوک، سیاست همیشگی سازمان بورس است؟
نظر ما این است که مطابق هر فعالیتی که در بازارهای مالی رخ می‌دهد و دارای ریسک است صکوک هم باید به نسبت خود دارای ریسک باشد. و ریسک باعث حضور فعال و هوشمندانه مشتریان است. زیرا ریسک و درآمد کاملا با یکدیگر مرتبط‌اند وهر چه ریسک پایین‌تر باشد درآمد هم پایین‌تر است و بالعکس.
و اگر بخواهیم ریسک را به حداقل برسانیم شرایطی که امروز برای صکوک پیش آمده است می‌شود که اکنون به علت حساسیت در بازدهی شرکتها، انتشار صکوک متاسفانه چندین ماه به طول می‌انجامد. ولی اگر ریسک داخل این اوراق بشود می‌توانیم فرآیند انتشار آن را تسریع کنیم.
تسنیم: سهامداران و مشتریان هم به مثل شرکتها از انتشار این صکوک رضایت کامل داشته اند؟
برای مشتریان همین اوراق سود خوبی به همراه داشته و الان سود صکوک حدود 18درصد است ولی آنچه که در واقعیت کف بازار معامله می‌شود و آنچه که در بازارگردانی خرید و فروش محقق می‌شود ممکن است تا 24 تا 25 درصد سود نصیب مشتریان بکند.
تسنیم: تاکنون چند نوع صکوک منتشر شده است ؟
ما تاکنون هیچ نکولی در حوزه صکوک نداشتیم و هر میزان از عدم توانایی پرداخت شرکتهای منتشر کننده صکوک از ضامن‌های آنها تامین شده است.
بیشترین اوراقی را که تا الان منتشر کرده‌ایم اوراق اجاره است سپس اجاره به شرط تملیک محقق شده و سپس مبلغ اوراق در اختیار صاحبان شرکتها قرار گرفته و سود و اصل پول را بازگردانده‌اند. ما حدودا 32 اوراق اجاره منتشر کردیم. اوراق مرابحه برای تامین مواد اولیه و قطعات مورد نیاز بنگاههای اقتصادی صادر شده است و همچنین از اوراق رهن و استصناع نیز استفاده شده است.
تسنیم: کشورهای خارجی در زمینه انتشار صکوک در چه وضعیتی هستند؟ آیا صکوک یک تجربه موفق جهانی است؟
در بین کشورهای اسلامی مالزی بیشترین میزان صکوک را منتشر کرده است و همچنین قطر و کویت نیز ناشر صکوک هستند و حتی در سالهای اخیر نیز پیشتاز شده‌اند و قصد دارند انتشارشان را افزایش بدهند. ولی متاسفانه ایران در میزان انتشار صکوک آمار پایینی دارد. لازم به ذکر است که صکوک در حوزه‌های مالی اروپا و آمریکا نیز عرضه می‌شود. صکوک یک اوراق مطرح در جهان در نوع بازار بدهی است ولی متاسفانه در بازار مالی ایران به خوبی جا نیفتاده است.
*بانکها به خاطر رقابتی که با بورس دارند تمایلی ندارند که صکوک به خوبی مطرح شود
تسنیم: چرا تاکنون صکوک در بازار ایران ناشناخته است و کم تر کسی درباره آن می داند؟
یک مورد همانطور که گفتم عدم شناخت و اطلاعات کافی راجع به صکوک است و مورد دیگر این هست که صکوک هنوز ترویج نشده است و ایجاد جذابیت کافی برای این اوراق اتفاق نیفتاده است. برای ایجاد جذابیت در چند حوزه این کار را دنبال کرده‌ایم یک برنامه استراتژیک تهیه کرده‌ایم در قالب مدل BST که از یک سو هزینه تامین مالی را کاهش بدهیم و از سوی دیگر زمان برای انتشار صکوک را کم کنیم.
یک مورد آن است که تمام گزارشات شرکتها باید حسابرسی شده باشد و توسط کارشناس رسمی دادگستری تایید شود و ما نمی‌توانیم یک گزارش ناقص را برای انتشار صکوک تایید بکنیم به خاطر اینکه هیچ وقت کیفیت و اعتماد مشتریان را از خودمان سلب نمی‌کنیم.
تسنیم: چرا تبلیغات رسانه ای در زمینه صکوک شکل نگرفته است؟
نظر بورس آن است که شرکتهای تامین سرمایه و هلدینگ‌ها تبلیغات به نفع صکوک داشته باشند ولی متاسفانه برای هلدینگ‌ها هم جذابیتی ایجاد نشده است و از یک سو اگر نرخ سود بانکی و بهره بالا برده شود جذابیت اوراق و صکوک کاهش پیدا می‌کند و می‌توان گفت مهمترین رقیب صکوک نرخ سود بانکی است.
بانکها بسیار قدرتمند هستند و تمایلی ندارند که به خاطر منافع‌شان بازار سرمایه و صکوک رشد پیدا کند. چون رقیب بورس محسوب می‌شود.
تسنیم: آیا مسئله سفته بازی و سوداگری در این بازار صکوک اتفاق می افتد؟
در اکثر بازیگران اقتصادی در کشور مسئله فساد و سفته‌بازی مشاهده می‌شود، بورس نمی‌تواند در بعضی از این مسائل ورود کند اما نظارت بر نهاده‌های مالی را مستمرا دنبال می‌کند. سفته‌بازی هم تابعی از نرخهای بهره و سود و سایر فعالیتهای اقتصادی که در بازار واقعی انجام می‌شود است و به همین خاطر ما نمی‌توانیم بازار شیشه‌ای ایجاد کنیم که از بازار واقعی فاصله داشته باشد.
چون ما هم تابعی از بازار واقعی هستیم. آنچه که ما نظارت می‌کنیم کاملا کنترل شده و سفته‌بازی به طور غیرمستقیم انجام می‌شود یعنی مثلا ممکن است در قراردادهای صکوک سود 18 درصد باشد ولی در بازار واقعی24 درصد معامله بشود که خود بانی و شرکتها معمولا این کارها را انجام می‌دهد.
نظر شما
