آرت فر تهران «اولین» خواهد بود؟

کمتر از ۶ ماه مانده به برگزاری آرت فر تهران نگاه به نحوه برگزاری آرت فرهای مهم منطقه مانند آرت فر دبی و یا استانبول می تواند استانداردهایی را در این زمینه یادآوری کند.

به گزارش مهر، مجید ملانوروزی مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در آغازین روزهای سال ۹۵ بود که در گفتگویی با مهر به برگزاری آرت فر تهران در سال ۹۵ اشاره کرد و گفت:  امیدوار هستیم که آرت‌فر تهران را سال ۹۵ برگزار کنیم. بنابراین باید مقدمات آن را در سال ۹۵ فراهم کنیم تا اگر برگزاری آن در سال آینده امکان پذیر نشد، بتوانیم برای سال ۹۶ این رویداد بین المللی را برگزار کنیم.

ملانوروزی در همان مصاحبه درباره امکان برگزاری آرت‌فر تهران با حضور گالری های خارجی در تهران توضیح داد: آرت‌فر تهران در سال های گذشته هم برگزار می شده است اما شرایط تحریم اجازه نمی داد که گالری های خارجی در ایران حضور داشته باشند. اکنون این شرایط مساعدتر شده است و با مدیران بسیاری از گالری های مختلف دنیا که برای برگزاری چند نمایشگاه خارجی در موزه هنرهای معاصر تهران آمده بودند، مذاکره کردیم که زمینه حضور فعال گالری های داخلی وخارجی را در آرت‌فر تهران فراهم کنیم.

هر چند به نظر می رسد منظور ملانوروزی از برگزاری آرت فر تهران همان اکسپوهای معدودی باشد که با حضور گالری های تهران در سه نوبت برگزار شد که حداقل در موارد آخر اکسپوهای موفقی نبودند و تنها با حضور گالری های تهران برگزار شدند.

واقعیت این است که برگزاری یک آرت فر بین المللی که گالری های خارج از ایران را به تهران بکشاند کار دشواری است و تنها به بحث خرید آثار در این آرت فر توجه کنیم متوجه می شویم این راه دشوار نه تنها نیاز به برنامه ریزی بلند مدت دارد بلکه نیاز به هموار بودن زیرساخت های اصولی دارد. حتی در همان مصاحبه سال گذشته ملانوروزی درباره خرید آثار در آرت فر اظهار کرد: بحث خرید تابلوهای خارجی در ایران هنوز فرهنگسازی نشده است و معمولاً آثار خارجی خریداری نمی شود اما می توان این شرایط را ایجاد کرد و فکر می کنم با توجه به رقبایی که در ابوظبی، دبی و استانبول در این زمینه داریم و آرت‌فرهای مختلفی را این کشورها برگزار می کنند، باید فکری کنیم که این سرمایه های ایرانی از داخل ایران خارج نشود و ایران به عنوان کشوری که زمینه های فرهنگی و هنری غنی دارد، بتواند نقش خود را به خوبی در منطقه ایفا کند.

در همان مصاحبه بیان شده بود که آرت فر تهران به بخش خصوصی واگذار می شود تا وزارت ارشاد نقش حمایتی و نظارتی داشته باشد.

همه اینها گذشت تا اینکه ۲۹ فروردین خبرگزاری مهر اولین خبر از برگزاری نخستین آرت فر تهران توسط بخش خصوصی در آذرماه ۹۶ را رسانه ای کرد. بنا به اطلاعاتی که در سایت این آرت فر تا به امروز که کمتر از ۶ ماه به برگزاری اش مانده مشخص است این است که این آرت فر قرار است ۱ تا ۵ آذرماه به روایتی در موزه ارتباطات و به روایت دیگر در  نمایشگاه بین المللی تهران در ۲ بخش مدرن و معاصر برگزار شود. حامیان این آرت فر اعلام نشده اند و تنها در توضیح آن آمده است: در کشوری با ریشه های باستانی و فرهنگ غنی که در نگاه خارجی ها هنوز هم مسحورکننده و پر رمز و راز است، نمایشگاه بین المللی هنر تهران اطمینان می دهد که درها را به سوی دنیایی نو و متمایز از زیبایی های کشف نشده خواهد گشود؛ این گواهی است بر ادعای ما: «در آینده، ما اولین خواهیم بود».

با این مقدمه نگاهی داریم به نحوه شرکت گالری ها در یکی از مهمترین آرت فرهای منطقه که هر ساله در دبی برگزار می شود و جزو ۱۰ آرت فر مهم دنیاست. امسال در بخش مدرن این آرت فر، ۱۶ گالری از ۱۲ کشور مختلف حضور داشتند که گالری های، آریا، شیرین و شهریور، از ایران در این بخش حاضر بودند. در بخش معاصر هم ۷۸ گالری از ۴۴ کشور آثار هنرمندان شان را به تماشا گذاشته بودند، که گالری های محسن، خاک، زیرزمین دستان، اُ، آب انبار و اِی جی از تهران حضور داشتند.

ما برای فروش آثار خودمان هم مشکل داریم

حمید رضا کرمی به عنوان مسئول بخش بین الملل و برون مرزی گالری آریا به برخی سوال های ما درباره روند شرکت گالری ها در آرت فر دبی توضیحاتی ارائه داد. اما پیش از طرح هر گونه سوالی درباره آرت فر دبی، وی در پاسخ به این پرسش که برگزاری آرت فر تهران را چگونه ارزیابی می کنید به خبرنگار مهر گفت: من نمی خواهم آدم منفی ای باشم اما اساساً فکر می کنم شما وقتی یک آرت فر برگزار می کنید، باید از چند چیز اطمینان داشته باشید. باید شرایط را مهیا کنید و مطمئن باشید که گالری ها دعوت شما را می پذیرند و می آیند. گالری هایی هم که می آیند می توانند آثارشان را بفروشند. ما همین جا برای فروش آثار خودمان مشکل داریم.

وی در پاسخ به این پرسش که چه پروسه ای طول می کشد تا یک گالری بتواند در آرت فری مثل دبی شرکت کند توضیح داد: عموما  شروع شرکت گالری ها در همه آرت فرهای دنیا و از جمله آرت فر دوبی از طریق پاسخ به یک فراخوان آنلاین که روی سایت آرت فرها قرار می گیرد شروع می شود. آرت فرها عموما معیارهایی همچون سابقه و عمر گالری، اهداف و تمرکز آن، موفقیت اقتصادی، نوآوری، دانش و روشن بینی در انتخاب هنرمند و نمایش آثار را در انتخاب های شان مد نظر قرار می دهند.

عموما  شروع شرکت گالری ها در همه آرت فرهای دنیا و از جمله آرت فر دبی از طریق پاسخ به یک فراخوان آنلاین که روی سایت آرت فرها قرار می گیرد شروع می شود. آرت فرها عموما معیارهایی همچون سابقه و عمر گالری، اهداف و تمرکز آن، موفقیت اقتصادی، نوآوری، دانش و روشن بینی در انتخاب هنرمند و نمایش آثار را در انتخاب های شان مد نظر قرار می دهندوی ادامه داد: با توجه به این معیارها و با در نظر گرفتن محدود و مشخص بودن فضای اختصاص یافته، تعداد معینی گالری به آرت فرها راه پیدا می کنند. چنانچه پروپزال یا طرح پیشنهادی گالری برای شرکت در آرت فر مورد قبول هیات داوری قرار بگیرد، بقیه مراحل که البته مراحل ساده ای هم نیست به تدریج طی می شود تا به عقد قرارداد بین گالری و آرت فر منجر شود.

کرمی با بیان اینکه شرکت در آرت فرها هزینه زیادی برای گالری ها دارد گفت: آرت فرها هیچ درصدی از فروش آثار را دریافت نمی کنند، و درآمد آنها از طریق اجاره غرفه ها و جذب حامیان مالیِ بزرگ تامین می شود، که البته آرت فر دوبی از نظر جذب این حامیان مالی و اسپانسرها از جمله قوی ترین آرت فرهاست. آرت فر دوبی با مدیریت جدیدش بر روی فرایند کیوریتوریال نمایش آثار پافشاری دارد و این امر به ویژه در مورد بخش مدرن چشمگیرتر است، هرچند شاید در بخش معاصر با سختگیریِ کمتری همراه باشد. هر کدام از بخش های مدرن و معاصر هم هیات داوریِ مخصوص به خود را دارد که معمولا بین چهار تا پنج نفر هستند.

کرمی در پاسخ به این پرسش که تا چه میزان گالری های تهران دارای یک هدف گذاری مشخص برای گالری خود هستند که بتوانند در چنین فضاهایی حضور یابند بیان کرد: متأسفانه خیلی از گالری های ما سیاست گذاری درستی ندارند و فقط یک فضایی را ایجاد می کنند که یک سری تابلو در آن قرار بگیرد و فروش کند. امروز گالری ها حتی از اهمیت چاپ کاتالوگی که یک صفحه توضیحات فارسی و یک صفحه توضیحات انگلیسی داشته باشد هم غافل هستند. خیلی از گالری های تهران نمی دانند که باید چه کسانی را معرفی کنند و چه کسانی را معرفی نکنند. به سراغ آدم های اشتباه می روند و کسانی که کارشان خوب است را نادیده می گیرند. متأسفانه الآن تعداد گالری هایی که می دانند باید چکار کنند و سواد و درک هنری دارند از تعداد انگشتان دست هم تجاوز نمی کند.

آرت فر استامبول به موفقی آرت فر دبی نیست

وی درباره دیگر آرت فر موفق منطقه که به آرت فر استامبول مشهور است نیز گفت: کشور ترکیه یک سنت قوی هنر مدرن و معاصر دارد اما فکر نمی کنم که هیچوقت بتواند به لحاظ رونق آرت فر و خرید و فروش با آرت دوبی رقابت کند. به خصوص در سال های اخیر که این کشور دچار بی ثباتی ها و تلاطم های سیاسی شده و همین مسأله روی این آرت فر تأثیر منفی زیادی گذاشته و باعث شده که ترکیه از دوبی عقب بیفتد و از طرفی گالری دارهای منطقه حاشیه خلیج فارس هم سعی می کنند از منطقه خودشان بیشتر حمایت کنند تا این که بروند و باعث رونق آرت فر ترکیه شوند.

وی همچنین بیان کرد: الان بازارهای هنریِ مختلفی در سراسر دنیا وجود دارد و شما می توانید در کوچک ترین شهرهای امریکا و اروپا شاهد آنها باشید. اما آرت فر دبی در کنار آرت فر بازل، هنگ کنگ، میامی، فریز در لندن، و ... جزو ۱۰ آرت فر معتبر و مهم دنیاست. در آسیا آرت فرهای خوب دیگری هم وجود دارند اما باید بررسی کرد که کدامیک برای ارائه کار وزنۀ خوبی است و چه پتانسیل هایی دارد. شرکت در این بازارهای جهانی خیلی پرهزینه است به ویژه آنکه شما از منطقه دورتر شوید، کوچک ترین اشتباهی می تواند برای گالری و هنرمندان آن جبران ناپذیر باشد. متاسفانه برخی از همکاران ما این اشتباه را مرتکب می شوند.

با توضیحات بیشتر کرمی درباره تجربه حضور گالری آریا در آرت فر دبی می شود پی برد که چنین آرت فری با چه برنامه ریزی دقیق روی ابعاد مختلف کار خود از جمله ارائه آثار باکیفیت و فروش آثار از یک سال قبل برنامه خود را می بندد. حال آنکه آرت فر تهران در کمتر از شش ماه به برگزاری اش هنوز در مرحله فراخوان قرار دارد. باید منتظر روزهای آینده بود تا دید آیا برگزاری این آرت فر می تواند قدمی برای رشد هنرهای تجسمی باشد و یا در اولین قدم خود متوقف خواهد شد.