یکی از آسیب‌هایی که همواره در فضای مجازی در کمین افراد است، نقض حریم خصوصی آنهاست که گاهی منجر به بی اخلاقی در فضای وب و از میان رفتن آبروی اشخاص می‌شود.
روزنامه اطلاعات در گزارشی، نوشت: یکی از آسیب‌هایی که همواره در فضای مجازی در کمین افراد است، نقض حریم خصوصی آنهاست که گاهی منجر به بی اخلاقی در فضای وب و از میان رفتن آبروی اشخاص می‌شود.
در ادامه این گزارش آمده است: هر چند که چنین مواردی به فضای مجازی اختصاص ندارد، اما برخی ویژگی‌های این فضا سبب می‌شود تا با موارد بیشتر و گسترده تری از نقض حریم خصوصی افراد، مواجه شویم. البته اینترنت و فضای مجازی خود به خود حریم خصوصی افراد را مورد هجوم قرار نمی‌دهند، مگر اینکه هنجارشکنی در فرهنگ جامعه عمومیت یافته باشد. این فضا در میان متأهلان، حریم خصوصی زوجین را دچار مشکل می‌کند و اعتماد آنان به یکدیگر را از میان می‌برد، در حالی که لازمه استحکام خانواده، اعتماد زوجین به همدیگر است.
**متهمان چه می‌گویند؟
خانمی چندی قبل در شکایتی به پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات (فتا) تهران اعلام کرد سارق گوشی تلفن همراهش با انتشار تصاویر خانوادگی و خصوصی ذخیره شده در گوشی تلفن همراه‌اش در شبکههای اجتماعی و ارسال پیام‌های توهین‌آمیز، او را تهدید می‌کند. کارشناسان پلیس فتا پس از بررسی متوجه شدند که سرقت گوشی توسط یکی از بستگان این زن صورت گرفته و او با سوء استفاده از تصاویر خصوصی این زن در تلفن همراهش، اقدام به ایجاد مزاحمت و تهدید او کرده است.
در مورد دیگری، فردی با انتشار شماره تلفن دختر جوان بوشهری در اینترنت، او را زن فاسدی معرفی کرده و همین امر سبب آبروریزی او شده بود. کارشناسان پلیس فتای استان بوشهر با ردیابی‌های تخصصی، فردی از بستگان این دختر را بازداشت کردند که انگیزه خود را انتقام‌گیری از شاکی به دلیل مشکلات خانوادگی اعلام کرد، اما آبروی رفته این دختر معلوم نیست کی به او بازگردد.
متهم یکی از پرونده‌های سابیری درباره اقدامش می‌گوید: مدت‌ها بودکه با خواهرزنم اختلافات خانوادگی داشتم و می‌خواستم به نحوی در فرصتی مناسب از او انتقام بگیرم. عکس‌های خصوصی بسیاری از او در اختیارم بود و به همین دلیل تصمیم گرفتم با انتشار این تصاویر خصوصی در تلگرام، برای او دردسر درست کنم، اما فکرش را نمی‌کردم که به این آسانی و راحتی شناسایی شوم.
دو دانشجویی که برای استاد خود پروفایلی با نام او در فضای مجازی ساخته و اکاذیب و تصاویر مستهجنی را منتشر کرده بودند، در بازجویی به کارشناسان پلیس فتای سیستان و بلوچستان گفتند که به دلیل سختگیری‌های استاد در درس‌ها و نمره ندادن(!)،به ساخت پروفایل ضداخلاقی به نام او در فضای مجازی مبادرت کردند!
برداشت از حساب نزدیکان با استفاده از فضای مجازی و در اختیار داشتن شماره حساب و رمزکارت عابر بانک و تسویه حساب در فضای مجازی با هتک حیثیت افراد، ازمواردی است که پلیس فتا گزارش‌های زیادی درباره آنها دریافت می‌کند.
**افزایش جرائم مرتبط با هتک حیثیت
سردار کمال هادیان‌فر ـ رئیس پلیس فتا در یک نشست خبری اعلام کرده است: یکی از جرائم مربوط به مزاحمت‌ها، هتک حیثیت و موضوعات خانوادگی و فرهنگ رفتاری افراد است که متأسفانه این نوع جرائم نیز در حال افزایش است و باید بخش‌های مسئول در زمینه پیشگیری از آن، نقش جدی‌تری ایفا کنند.
رئیس پلیس فتا ناجا اضافه می‌کند: ارتباطات سالم در فضای مجازی و لزوم هوشیاری جوانان و خانوادههای آنها نسبت به تهدیدات فضای سایبر، باید در درجه نخست اولویت آنها و نهادهای رسمی و غیر رسمی کشور قرار بگیرد.
سردار هادیان‌فر ادامه می‌دهد: نوجوانان با در دست داشتن تلفن همراه، دقت لازم را در حفظ حریم خصوصی خود و خانواده‌هایشان ندارند و ممکن است با گرفتن عکس و فیلمبرداری از حریم‌های خصوصی، مطالبی را به اشتراک بگذارند که برای خانواده‌ها دردسرساز شود. خانواده‌ها باید درباره حفظ حریم خصوصی خود و دیگران، به فرزندانشان آموزش دهند و از آنان بخواهند قبل از به اشتراک‌گذاری تصاویر و فیلم‌ها از طریق تلفن همراه، فکر کنند و حتی از خانوادههای خود مشاوره بگیرند.
**جرایم رایانه‌ای درقانون
براساس قانون، هر کس به قصد ضرر رساندن به غیر یا تشویش اذهان عمومی در فضای مجازی اقدام به نشر اکاذیب علیه دیگران کند، افزون بر اعاده حیثیت به حبس و یا جزای نقدی یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
در فصل پنجم قانون جرائم رایانه‌ای و ماده 16 این قانون نیز آمده است، هر فردی به وسیله سامانههای رایانه‌ای یا مخابراتی، فیلم، صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، به نحوی که عرفاً موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از 91 روز تا 2 سال یا جزای نقدی از 5 میلیون تا 40 میلیون ریال یا هر دو مجازات، محکوم خواهد شد.
در ذیل تبصره ماده 16 آمده است چنانچه تغییر یا تحریف به صورت مستهجن باشد، مرتکب به حداکثر هر 2 مجازات مقرر محکوم خواهد شد.
مطابق ماده 17 قانون جرائم رایانه‌ای، هر فردی به وسیله سامانههای رایانه‌ای یا مخابراتی، صوت یا تصویر یا فیلم‌های خصوصی یا خانوادگی افراد یا اسرار دیگری را بدون رضایت او به جز در موارد قانونی منتشر کند یا دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی که منجر به ضرر یا عرفا موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از 91 روز تا 2 سال یا جزای نقدی از 5 میلیون تا 40 میلیون ریال یا هر دو مجازات، محکوم خواهد شد.
**همین الان یهویی!
سرهنگ محمدمهدی کاکوان رئیس پلیس فتا تهران به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: در گذشته در جمع خانوادگی برای گرفتن عکس های یادگاری با هم هماهنگ می‌کردند و خانم‌ها و آقایان هر که آماده می‌شد، عکس می‌گرفت و عکس‌ها نیز درآلبوم‌های خانوادگی به یادگار می ماند، اما الان «می‌گن همین الان یهویی» و این عکس‌های «یهویی» تا دلتان بخواهد، در سخت‌افزارها پخش می‌شود.
رئیس پلیس فتای تهران می‌افزاید: نقل مکان از زمان سنتی به دیجیتال انجام شده، ولی دیجیتالی شدن هنوز برای ما عادت نشده است.
سرهنگ کاکوان تأکید می‌کند: افراد اطلاعاتی را در فضای اینترنت بارگذاری کنند که از انتشار آن بیم نداشته باشند، زیرا این فضا به‌گونه‌ای نیست که حتی در پیچ خصوصی هم بتوان به امن بودن آن اطمینان داشت.
رئیس پلیس فتا تهران با بیان اینکه تا سال 1394 بیشترین پرونده‌های تشکیل شده، کلاهبرداری‌های مالی بوده است ادامه می‌دهد: در سال‌های 1394 و 1395 بیش از 50 درصد پرونده‌های تشکیل شده در پلیس فتای تهران، پرونده‌های اخلاقی بوده که فرد با دسترسی به اطلاعات و عکس‌های خصوصی افراد، از آنها سوءاستفاده کرده است.
سرهنگ کاکوان با بیان اینکه سخت‌افزاری که به اینترنت وصل است، مکان امنی برای نگه داشتن اطلاعات خصوصی نیست،هشدار می‌دهد: هموطنان برای حفظ حریم خصوصی، اطلاعات شخصی و عکس‌های خصوصی خود را در هاردهای جانبی مثل فلش‌هارد اکسترنال نگهداری کنند.
**تغییرسبک زندگی
حسین امامی رودسری استاد علوم ارتباطات اجتماعی و پژوهشگر رسانه‌های نوین، بابیان اینکه حریم خصوصی بخشی از اطلاعات و داشته‌های افراد است که بنا به عرف جامعه تمایل ندارند علنی شود، بر کمرنگ شدن حریم خصوصی در فضای مجازی تأکید می‌کند و می‌گوید: این وضع به معنای تغییر سبک زندگی ماست.
این استاد علوم ارتباطات اجتماعی ادامه می‌دهد: به عنوان مثال ما، بسیاری از مدارک شخصی‌مان را اسکن می‌کنیم و به صورت الکترونیک نگهداری و یا در سرورهای رایگان مانند دراپ باکس و کلاود ذخیره می‌کنیم یا زمانی که از تلفن همراه هوشمند استفاده می‌کنیم، قابل ردیابی هستیم، این موارد نمونه‌هایی از خطرهایی است که حریم خصوصی در فضای مجازی با آن مواجه است.
امامی رودسری می‌افزاید: بعضی‌ها فراتر از این می‌اندیشند و اعتقاد دارند که حریم خصوصی در فضای مجازی توهمی بیش نیست و در آینده چیزی به اسم حریم خصوصی وجود نخواهد داشت. ویژگی شفافسازی در فضای مجازی می‌تواند ناقض حریم خصوصی ما شود.
این پژوهشگر رسانه‌هاین نوین، مسئولیت حفظ حریم خصوصی را برعهده کاربر و قانونگذار می‌داند و می‌گوید: کاربر باید از اطلاعات خود در فضای مجازی مراقبت کند و هر اطلاعاتی را در فضای مجازی منتشر نکند و یا بهانه به دست دیگران برای انتشار محتوا در فضای مجازی ندهد، قانونگذار هم باید جنبه‌های حمایتی از کاربران را فراهم کند.
امامی رودسری به تبعات ناشی از زیر پاگذاشتن این حریم برای جامعه و افراد اشاره می‌کند و می‌افزاید: ما در قوانین جرائم رایانه‌ای کشورمان هنوز تعریف مشخصی از حریم خصوصی نداریم و یا آن چنان جنبه‌های حمایتی در قوانین‌مان از کاربران وجود ندارد. به هرحال، حفظ حریم خصوصی و یا تخطی از آن در امنیت و آرامش جامعه می‌تواند تأثیرگذار باشد.
**ورود به حریم خصوصی
طهورا نوروزی مدرس دانشگاه، پژوهشگر و نویسنده معتقد است: ریشه مسائلی از جنس انتقام‌گیری در فضای مجازی، ورود به حریم خصوصی افراد است که سبب مشکلاتی می‌شود، به گونه‌ای که برخی تا ریختن آبروی فرد پیش می‌روند.
این مدرس دانشگاه می‌افزاید: اینکه چگونه افراد انتقامجو به اطلاعات شخصی دیگران دست می‌یابند و چه فضایی میان افراد حاکم می‌شود که به شخصی‌ترین اطلاعات یکدیگر دسترسی می‌یابند، جای تأمل دارد. چرا باید خصوصی‌ترین عکس‌ها و اطلاعات افراد در اختیار سایرین و حتی افراد غریبه‌ای که در فضای مجازی جست و جو می‌کنند، قرار گیرد؟ متأسفانه در طول سال‌های اخیر، فضای مجازی علاوه بر فرصت‌هایی که دارد، تبدیل به تهدید شده است. در بسیاری از موارد افراد با کسانی وارد مکالمه و چت می‌شوند که حتی جنسیت آنها را نشناخته‌اند، با این حال به آنان اعتماد می‌کنند و اطلاعات خود را در اختیارشان قرار می‌دهند و این افراد شیاد هم در موعد مناسب، از این اطلاعات برای اخاذی یا انتقام‌گیری سوء استفاده می‌کنند.
نوروزی با بیان اینکه بیشتر کاربران فضای مجازی نوجوانان و جوانان هستند، اضافه می‌کند: متأسفانه سن استفاده از فضای مجازی به کمتر از دوره راهنمایی رسیده است و افرادی که هیچ‌گونه اطلاعی از قوانین فضای مجازی ندارند و دوست و دشمن را نمی‌شناسند، به راحتی به دیگران اعتماد می‌کنند.
این استاد دانشگاه با تأکید بر ضرورت ارائه آموزش‌های لازم به کاربران فضای مجازی، می‌افزاید: والدین از اینکه فرزندان خود را در پاسی از شب به بیرون بفرستند، ابا دارند، غافل از اینکه فرزندان آنها در همین ساعت‌ها در فضای خطرناک مجازی و با افرادی ناشناس در حال تبادل اطلاعات هستند.باید توجه داشت که بعضی از نوجوانان و جوانان نا آگاهانه به پخش اطلاعات شخصی خود و دیگران می‌پردازند، چون هیچ گونه آگاهی نسبت به قوانین موجود در این زمینه ندارند و به راحتی در دامن جرائم سایبری گرفتار می‌شوند.
**قوانین خاص فضای مجازی
آرزو خاکپور ـ کارشناس پلیس فتا، با بیان اینکه فضای مجازی هم قوانین خاص خود را دارد، اما برخی افراد بدون اطلاع از آن، با ورود به فضای مجازی مشکلاتی برای خود و دیگران به وجود می‌آورند، می‌افزاید: ایجاد صفحه در برخی سایت‌های اجتماعی به نام دیگران با هدف انتقام‌گیری و بازی با آبروی افراد، گذاشتن مطالب موهن در پایگاه‌های اینترنتی با هدف هتاکی به افراد، انتشار اسرار شخصی و خانوادگی دیگران با انگیزه‌های انتقام و هتک حیثیت افراد، انتشار یا تحریف عکس‌های خصوصی دیگران، نشر اکاذیب و افترا در اینترنت با هدف تشویش اذهان عمومی و بدبین کردن افراد به یکدیگر، فقط گوشه‌ای از اقدامات مجرمانه است.
این کارشناس پلیس فتا ادامه می‌دهد: برخی افراد با انگیزه‌هایی مانند تفریح، انتقام گرفتن، فرونشاندن عصبانیت و جلب توجه و باز کردن عقده‌های روحی و روانی در حوزه فضای مجازی مرتکب کارهایی می‌شوند که متأسفانه آسیب‌های جبران‌ناپذیر اجتماعی و روانی را در پی دارد.
خاکپور اضافه می‌کند: برابر قانون جرایم رایانه‌ای، هر فردی که به‌وسیله سامانههای مخابراتی و رایانه ای، صوت، تصویر یا فیلم و اسرار دیگران را بدون رضایت آنان منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد و به نوعی موجبات هتک حیثیت افراد را فراهم کند، به حبس و جزای نقدی محکوم می‌شود.
در این خصوص با توجه به اینکه یکی از تهدیدات فضای مجازی و بخصوص شبکههای اجتماعی، انتقام جویی از طریق هتک حیثیت و نشر اکاذیب است، شهروندان باید نسبت به حفاظت از اطلاعات شخصی، تصاویر، رمز و اطلاعات کاربری خود دقت کنند و این نکته را به یاد داشته باشند که در فضای مجازی اکثر آسیب‌ها به دلیل اعتماد بیجا اتفاق می‌افتد.
این کارشناس پلیس فتا توصیه می‌کند: شهروندان می‌توانند با رعایت نکاتی از بروز این‌گونه آسیب‌ها پیشگیری کنند، از جمله اینکه سیم کارت‌های خود را بدون انجام نقل و انتقالات قانونی در اختیار دیگران قرار ندهند و در صورتی که از آنها استفاده نمی‌کنند، حتماً آن را امحاء کنند. اگر سیم کارتی مفقود شد یا به سرقت رفت، سریعاً آن را مسدود کنند، زیرا افرادی کلاهبردار با هدف‌های متفاوت مثل سودجویی و اخاذی ممکن است از این سیم کارت‌ها برای کلاهبرداری مالی و عاطفی سوءاستفاده کنند.
پلیس فتای ناجا تأکید می‌کند در صورت استفاده از شبکههای اجتماعی، از درج هرگونه مطلبی علیه سازمان‌‌ها یا اشخاص حقیقی و حقوقی در فضای مجازی خودداری شود و در صورت مشاهده این گونه مطالب، از کپی برداری و نشر آن در سایر گروه‌‌ها و شبکههای اجتماعی خودداری کنند.
وی می‌افزاید: هتک حیثیت کاربران، جرم است و شکات چنین پرونده‌هایی می‌توانند با مراجعه به مراجع مربوطه، احقاق حق کنند. از سوی دیگر پلیس فتا به کاربران توصیه می‌کند که در انتخاب پیام‌رسان‌های موبایلی شرکتهای بیگانه و استفاده از خدمات آنها، محرمانگی و امنیت اطلاعات شخصی را جدی بگیرند و برای اعتماد و دوستی در فضای مجازی، وسواس به خرج دهند.
**توصیه‌های کارشناسان
کارشناسان پلیس فتا می‌گویند: تلفن‌های هوشمند بازه وسیعی از داده‌های شخصی را (شامل فهرست مخاطبین، تصاویر، تاریخچه مرورگر، یکسری اطلاعات شناسایی خاص و داده‌های مکانی ذخیره شده)که طرف سوم می‌تواند به آنها دسترسی داشته باشد، در خود ذخیره می‌کنند. از این رو تلفن خود را با استفاده از کلمه عبوری یکتا، قوی و طولانی، نرم‌افزارهای امنیتی و دیگر ویژگی‌های حریم خصوصی امن کنید.
ـ تلفن‌های هوشمند می‌توانند نسبت به ویروس‌ها و بدافزارهایی که از اطلاعات شخصی سوءاستفاده می‌کنند، آسیب‌پذیر باشند. از تلفن خود با نرم‌افزارهای امنیتی و به روزرسانی سیستم عامل و برنامههای کاربردی، محافظت کنید.
ـ قبل از اینکه پیامکی بزنید، فکر کنید. در نظر داشته باشید که چگونه پیامکی ممکن است قبل از ارسال آن، خوانده شود. آگاه باشید که پیام‌ها می‌تواند ارسال مجدد شوند.
ـ قبل از گرفتن عکس یا تصویربرداری از افراد با تلفن همراه خود، مطمئن شوید که این شخص اجازه این کار را به شما می‌دهد. فعالیت‌هایی که به صورت آنلاین انجام می‌دهید، احتمال تأثیرگذاری روی هر کسی در محیط خانه، کار و سراسر دنیا را دارد. تمرین عادات خوب آنلاین، جامعه دیجیتالی سراسری را بهبود می‌بخشد.
ـ بسیاری از برنامههای کاربردی نیاز به فعال ماندن امکان جغرافیایی برای فراهم کردن سرویس ندارند. از ویژگی مکان‌یابی در تلفن خود استفاده نکنید. محدودسازی چگونگی به اشتراک گذاری اطلاعات و فردی که با آن اطلاعات به اشتراک گذارده می‌شود، امری طبیعی است.
ـ نباید به تنظیمات پیشنهادی یا تنظیمات پیش فرض اعتماد کنید. درباره این تنظیمات دانش کسب کنید و سپس درباره نحوه استفاده از آنها تصمیم بگیرید. محدودسازی به اشتراک گذاری اطلاعات و عدم پذیرش درخواست یک دوست، امری طبیعی است.
ـ در نظر بگیرید چه کسی ممکن است به پروفایل شما دسترسی داشته باشد: فامیل، دوستان، دوستانِ دوستان، گروه مدرسه و یا کارمندان جویای کار. تنظیمات امنیتی و حریم خصوصی را برای به اشتراک‌گذاری اطلاعات، در سطح راحتی خود تنظیم کنید.
ـ چیزی را که به صورت آنلاین انتشار می‌دهید، برای مدت زمانی طولانی در دسترس خواهد بود. درباره مواردی که می‌خواهید پست کنید، به این بیاندیشید که می‌خواهید افراد مختلف در آینده چه اطلاعاتی را درباره شما بدانند.
ـ زمانی که اطلاعاتی را با هر کسی در شبکههای اجتماعی به اشتراک می‌گذارید، آنها می‌توانند به راحتی این اطلاعات را برای افراد دیگر بفرستند. مطمئن شوید که آنها با اطلاعات شما با مراقبت برخورد می‌کنند. از به اشتراک‌گذاری عکس‌ها و اطلاعاتی که امکان سوءاستفاده از آنها وجود دارد، خودداری کنید.
ـ برای هر حساب کاربری آنلاین خود کلمه عبوری یکتا متشکل از حروف کوچک و بزرگ، اعداد و نشانه ایجاد کنید. «کلمات عبور» اطلاعات شخصی است که نباید به اشتراک گذارده شوند.
ـ شماره‌های تلفن، نشانی منزل، تاریخ کامل تولد، برنامههای سفر، آدرس پست الکترونیک، برنامههای کلاسی، کُد ملی، کلمات عبور، اطلاعات مالی، خانوادگی و شماره کارت بانکی نباید در پروفایل شما وجود داشته باشد.
ـ فقط درباره کسانی پُست بگذارید که می‌خواهید آنها درباره شما پُست بگذارند.
*منبع: روزنامه اطلاعات، 1395.12.19
نظر شما
