عبور اقتصاد ایران از تله ترامپ

«عبور اقتصاد ایران از تله ترامپ»، «سیر معکوس بازدهی در بورس و فرابورس»، «فرمول افزایش بهره‌وری هواپیماها» و «صف‌ آرایی در تهران برای تصفیه آب» از مهم ترین موضوع های اختصاصی روزنامه تعادل در شماره سه شنبه 19 بهمن است.

** عبور اقتصاد ایران از تله ترامپ

در میان سخنان تهدیدآمیزی که این روزها از زبان رییس ‌جمهور جدید امریکا به گوش می‌رسد، موضوع برجام همچنان یکی از پرحاشیه ‌ترین محورهایی است که نقطه اصلی اظهارات دونالد ترامپ علیه ایران بر حول آن می‌چرخد. توافقی که اغلب آن را بزرگ‌ترین دستاورد دولت روحانی قلمداد می‌کنند در حالی از سوی رییس‌جمهور امریکا هدف قرار می‌گیرد که وی پیش‌تر نیز از «پاره کردن برجام» سخن به میان آورده بود. اما سوال اصلی این است که این مواضع تند و تیز ترامپ چه اثری بر اجرای برجام و به‌طور جزیی‌تر بر اقتصاد ایران خواهد داشت و آیا تاکنون موضع ایران در برابر تهدیدات ترامپ هوشمندانه بوده است؟

اینکه مواضع دولت روحانی در قبال اظهارات اخیر ترامپ چگونه خواهد بود، در عین حال که می‌تواند در محبوبیت دولت آن هم در واپسین روزهای فعالیت خود تاثیرگذار باشد، آثار مستقیمی هم بر عملکرد اقتصادی ایران برجای خواهد گذاشت. در حالی که اقتصاد ایران بیشترین منابع درآمدی خود را از فروش نفت و فرآورده‌های نفتی حاصل می‌کند، بازگشت تحریم‌ها کافی است تا بار دیگر اقتصاد در مدار رشدهای منفی و تورم‌های سرسام‌آور قرار گیرد. اما به نظر نمی‌رسد دولت روحانی به راحتی دستاورد تورم تک رقمی و رشد اقتصادی 7.4درصدی را از دست بدهد.

برقراری انضباط مالی و سروساماندهی به اوضاع آشفته اقتصادی را می‌توان از دستاوردهای مهم اقتصادی دولت یازدهم دانست که در دستیابی به این هدف هم اجرای برجام بی‌تاثیر نبوده است. گرچه پیش از اجرای برجام هم دولت سیاست‌های اقتصادی خود را در راستای مهار تورم، افزایش نظم مالی و بهبود وضعیت تولید دنبال می‌کرد اما اجرای برجام هم کاتالیزوری بود که بازگشت اقتصاد ایران به شرایط طبیعی را تسریع کرد. در این بین گرچه اقتصاد کم‌کم در حال قوت گرفتن است اما همچنان بنیه اقتصادی ایران در پی سال‌های تحریم و رشد اقتصادی منفی، ضعیف است و کوچک‌ترین شوکی به اقتصاد می‌تواند بار دیگر ناآرامی‌های عمیقی را به بار بیاورد.

طیبی اقتصاددان در گفت ‌و گو با «تعادل» با بیان اینکه این موضع ‌گیری ‌ها ممکن است آثاری بر اقتصاد ایران داشته باشد، تصریح کرد: «شاخص ‌های اقتصادی نظیر رشد اقتصاد و سرمایه‌گذاری ممکن است در کوتاه‌مدت دچار نوساناتی شود. اظهاراتی مبنی بر تهدیدآمیز بودن ایران در کوتاه‌مدت ریسک ایران را برای سرمایه ‌‎گذاری افزایش می‌دهد اما این ریسک هم می‌تواند با عقلانیت و تدبیر دولت خنثی شود به نوعی که لطمه‌یی به روند رو به جلو اقتصاد وارد نشود.» 

حمید شهرستانی اقتصاددان در گفت ‌و گو با «تعادل» تصریح کرد: «مواضع ترامپ علیه ایران بیشتر نظامی بوده تا اقتصادی. هرچند طبیعتا می‌‎توان انتظار داشت که در رفع تحریم‌ها، اعطای تسهیلات بانکی سنگ‌ اندازی‌ هایی برای ایران داشته باشد اما به‌طور کلی تاکنون اغلب موضع ‌گیری ‌های ترامپ در مورد مسائل نظامی بوده و به صورت مستقیم اقتصاد را هدف قرار نداده است.»

** سیر معکوس بازدهی در بورس و فرابورس 

بورس تهران در حال گذران دوران پرفراز و نشیبی است. در برهه کنونی تحولات سیاسی، نوسان‌ بازارهای جهانی، نارسایی‌های نهادی و ساختاری در بورس، دست به دست هم داد تا بازار سهام وارد مدار تازه‌یی شود.

به گزارش «تعادل» یکی از رخدادهای مهم در بازار سرمایه، صدارت شاپور محمدی بر سازمان بورس و آغاز سیاست‌های نوین سازمان بورس مبنی بر رشد و بهبود بازار اوراق بدهی بود. به گونه‌یی که بازدهی بورس تهران در 6ماه گذشته با 2.2 درصد افت همراه بوده و در عوض فرابورس ایران که بیشترین اوراق بازار بدهی در آن دادوستد می‌شود با بازدهی 2.3 درصدی روبه‌رو شده است.

با این حال شاخص‌ های بورس تهران ویترین بازار سرمایه ایران تلقی می‌شود و هنوز پیش ‌‌داوری ‌ها از عملکرد مدیران بازار سرمایه بیشتر معطوف به صعود و سقوط شاخص‌های بازار سهام است. از این رو بررسی بازدهی صنایع بورسی در 6 ماه گذشته نشان می‌دهد بیشتر گروه ‌های بزرگ این بازار مانند صنایع خودرو سازی، بانکی، معدنی، فلزی و ساختمان ‌سازی نقش درخور توجهی در افزایش نرخ بازدهی بازار نداشته‌اند و به تعبیری می ‌توان ادعا کرد که در برهه کنونی بازار سهام فاقد لیدر و صنعت پیش ‌برنده است.

نرخ بازدهی گروه بانکی در 6ماهه گذشته سال جاری، حدود 18.8درصد افت کرده است. بی‌تردید در این دوره توقف طولانی مدت نمادهای مهمی نظیر «وتجارت»، «وبصادر» و «وبملت» موجب شد تا افت ‌و خیزهای نمادهای بانکی در بازار سهام فروکش کند. هر چند دو نماد مهم بانک تجارت و ملت در روزهای اخیر به تالار معاملاتی بازار بازگشتند اما توقف طولانی مدت دیگر نمادهای این گروه، تب و تاب معاملات سهام این گروه را به کلی فرونشانده است. نمادهای بانک صادرات، پاسارگاد، نوین اقتصاد، پست بانک، سرمایه و دیگر بانک‌ها هنوز به تالار معاملاتی بازنگشته‌اند و به انضمام آنکه نقدینگی ‌های بسیاری از سهامداران این بانک ‌ها منجمد شده، ریسک خرید سهام آنها را نیز افزایش داده است.

** فرمول افزایش بهره ‌وری هواپیماها

از باز شدن فضای آسمان ایران به روی ایرلاین‌هایی آسیایی و اروپایی که تا پیش از این تحت تاثیر تحریم‌ها نمی‌توانستند به محدوده آسمان ایران وارد شوند گرفته تا نوسازی ناوگان هوایی کشور با نهایی شدن قراردادهای خرید هواپیما از دو غول بزرگ هواپیماسازی بویینگ و ایرباس همه و همه میوه‌های برجام و برداشته شدن تحریم‌ها به شمار می‌روند. از سوی دیگر ماه‌هاست که پس از نهایی شدن قراردادهای خرید هواپیما و با ورود نخستین فروند هواپیمای نو ایرباس به کشور تمامی اخبار هوایی رسانه‌های داخلی و اکثر خبرگزاری‌های خارجی به این موضوع مربوط شوند.

خرید هواپیماهای نو و مدرن علاوه بر اینکه موجب نوسازی ناوگان هوایی کشور می‌شوند، این توانایی را دارند که با بهبود ضریب ایمنی هواپیماها اعتبار ایرلاین‌های ایرانی را ابتدا در منطقه و سپس در دنیا افزایش دهند تا تعداد بیشتری از مسافران تمایل داشته باشند برای سفر از ایرلاین‌های ایرانی استفاده کنند.

آرمان بیات، کارشناس هوایی در گفت ‌و گو با «تعادل» با اشاره به اینکه ابتدا باید ساختار و نوع دسته‌بندی هواپیماها را بشناسیم گفت: هواپیماها به 3دسته اصلی تقسیم می‌شوند. هواپیماهای کوتاه برد با پروازهای زیر دو ساعت، هواپیماهای با برد متوسط برای مسافت ‌های بین 2 تا 6 ساعت و نوع سوم هواپیماها با برد بلند که برای مسافت‌های بلند و بیش از 6 ساعت مورد استفاده قرار می‌گیرند. وی افزود: عمدتا هواپیماهای نوع اول و دوم هواپیماهای باریک پیکر و تک راهرویی هستند که سقف ظرفیتی آنها حداکثر 220 صندلی است. این دو نوع هواپیما مناسب پروازهای بین 2 تا 6 ساعت هستند.

این کارشناس هوایی ادامه داد: ممکن است از این نوع هواپیماها در مسیرهای زیر 2 ساعت نیز استفاده شود که البته این موضوع به میزان تقاضای بازار نسبت به مقاصدی که ایرلاین‌ها برای این نوع هواپیماها تعریف می‌کنند بستگی دارد. اما هواپیماهای با برد بلند هیچگاه در مسافت‌های کوتاه استفاده نمی‌شوند و برعکس این امر نیز صادق است، یعنی از هواپیماهای کوتاه برد و برد متوسط نیز در مسافت‌های طولانی استفاده نمی‌شود. هر کدام از این هواپیماها ظرفیت خود را دارند.

** صف‌ آرایی در تهران برای تصفیه آب

هنگامی که در ایران صحبت از بحران آب می‌شود عمده نگاه‌ها معطوف به کمبود و ناظر به مسائل کمی است و بحث کیفیت آب در ذهن عامه مردم به میزان کمتری دغدغه‌آفرین است. در حالی که از لحاظ اهمیت کیفیت و کمیت آب در کانتکست بحران آب همتراز هم هستند و چه بسا معضل کیفیت، بحران کمی آب را نیز تشدید کند. در این رابطه روز گذشته دو تصفیه ‌خانه میگون و لواسان در منطقه شمیرانات تهران به بهره‌برداری رسید. 

تصفیه ‌خانه‌ هایی که افتتاح آنها در نگاه نخست یک اتفاق روتین محسوب می‌شود اما حضور وزیر و مدیران ارشد وزارت نیرو، استانداری و فرمانداری تهران در آیین افتتاح این واحدها، حاکی از نگاه ویژه‌ به موضوع تصفیه‌خانه‌ها و تلاش برای ایجاد مطالبه عمومی در موضوع کیفیت آب است.

ایران طی 15سال اخیر به صورت مداوم در وضعیت خشکسالی قرار داشته است. بدین معنی که وضعیت بارش آن همواره از میانگین بلندمدت بدتر بوده است. روز گذشته حمید چیت‌ چیان برای چندمین بار نگرانی خود را نسبت به این موضوع ابراز کرد. اما وزیر نیروی حسن روحانی این‌بار صحبت ‌های خود را نه بر کاهش بارش، افت سطح آب‌های زیرزمینی و کاهش حجم آب‌های پشت سد که بر لزوم توجه به مبحث کیفیت آب به عنوان معضلی همسنگ کمبود آب، متمرکز کرده ‌بود.