دو تهدید رشد صنعتی ایران

دستیابی به رشدهای بالای صنعتی با چه تهدیداتی رو‌به‌رو است؟ مطابق برنامه ششم توسعه، هدف‌گذاری رشد بخش صنعت 9.2 درصد پیش‌بینی شده است. این در حالی است که ارزیابی‌های کارشناسی نشان می‌دهد دو مساله تمرکز بخش صنعت و معدن روی سه حوزه خاص و عدم تنوع در ترکیب صادرات غیرنفتی، می‌تواند تهدیدی برای تحقق رشد بالای صنعتی در آینده را به همراه داشته باشد. این زنگ خطر در حالی به صدا درآمده که به گفته تحلیلگران، بخش صنعت یکی از مهم‌ترین پیشران‌های رشد اقتصادی کشور به شمار می‌رود و نچرخیدن چرخ‌هایش به معنای لنگیدن یک پای رشد اقتصادی پایدار خواهد بود. تجربه جهانی نشان داده برای تحقق رشد صنعتی باید تقویت پیوندهای تولیدی، دانشی و صنعتی با سایر بخش‌های اقتصادی صورت گیرد، چرا که اتکای صرف بر سیاست توسعه صادرات به تنهایی برای تحقق این امر کافی نیست. 

کاهش تقاضا در کشورهای توسعه‌یافته، عدم تنوع در ترکیب صادرات و پیوندهای ضعیف بین بخش‌های صادراتی و سایر بخش‌های اقتصاد ملی از مهم‌ترین مشکلات جدی کشورهای در حال توسعه به شمار می‌رود. مشکلاتی که لازمه مغلوب کردن آن برنامه‌ریزی تولید برای بازارهای جهانی، منطقه‌ای و داخلی است.

**فهرست اولین‌ها در تجارت

سبد صادراتی کشور براساس تقسیم‌بندی سازمان توسعه تجارت در 6 بخش «میعانات گازی، پتروشیمی و گاز طبیعی، صنعت، فرش و صنایع‌دستی، کشاورزی و معدن» گویای این است که صادرات 10 قلم کالای عمده غیرنفتی، در 10 ماه منتهی به دی 95، به ارزش 14 میلیارد و 944 میلیون دلار، با رشد 19 درصدی روبه‌رو بوده است. در این بین، سه قلم عمده صادراتی شامل «میعانات گازی، گاز طبیعی مایع شده، سایر روغن‌های سبک و فرآورده‌ها به‌جز بنزین» هستند. روند تجارت ایران با شرکای تجاری‌اش حاکی از این است که کالاهایی بر پایه نفتی همچنان پیشتاز در صادرات هستند. 

از سوی دیگر، ارزش 10 قلم عمده وارداتی در همین مدت، معادل 5 میلیارد و 906 میلیون دلار ثبت شده که رشد 2 درصدی را تجربه کرده‌اند. «ذرات دامی، لوبیای سبز و قطعات منفصله جهت اتومبیل سواری» سه محصول پیشتاز در واردات کشور عنوان شده که رشد را تجربه کرده‌اند. در مقابل اقلامی چون «گندم، موز و برنج» با افت شدید مواجه شدند. در عین حال، تحلیل آمارها به ما می‌گوید که بیشترین میزان واردات؛ مربوط به بخش کشاورزی است.

** برندگان و بازندگان خروج پتروشیمی‌ها

هر‌از‌چند‌گاهی صحبت خروج محصولات پتروشیمی از بورس کالای ایران بر سر زبان‌ها می‌افتد و نقل مجالس می‌شود؛ مساله‌ای که با بررسی شواهد و قرائن هنوز هم علت آن معلوم نیست. در این زمینه دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد؛ برخی بر این عقیده‌اند که مجتمع‌های پتروشیمی هم مانند هر بنگاه خصوصی حق دارد خودش مشتریان خود را مشخص کرده و طبق نظر خود و چارچوب‌های خود محصولش را عرضه کند. 

در مقابل این دیدگاه برخی بر این عقیده‌اند زمانی که این مجتمع‌ها با توجه به اینکه کشورمان دارای ذخایر غنی نفت و گاز است، تاسیس شد قرار بود زنجیره ارزش خود را تکمیل کرده و صنایع پایین دستی صنعت خود را حمایت کنند و بر این اساس و به این امید بود که تولیدکنندگانی در صنعت پایین دست این صنعت سرمایه‌گذاری کرده و فعالیت خود را شروع کردند و در شرایط فعلی نمی‌توانند ماده اولیه و خوراک خود را تهیه کرده و در زنجیره تولید خود به مشکلات عمده‌ای بر‌خورده‌اند. آنها اظهار می‌کنند در پسا‌برجام هم با توجه به مشکلات بانکی و گشایش‌های اعتباری نمی‌توانند نیاز خود را از طریق واردات تامین کرده و هر روز به مرز ورشکستگی نزدیک‌تر می‌شوند.

** اخذ مجوز احداث 300 مگاوات نیروگاه خورشیدی در یزد

مدیرعامل شرکت برق منطقه‌ای یزد با اشاره به وضعیت تولید در پایان برنامه چهارم توسعه، تولید برق نیروگاهی استان در سال 89 را 1100 مگاوات اعلام کرد که یک هزار مگاوات آن از سوی نیروگاه حرارتی یزد و 100 مگاوات از سوی نیروگاه گازی شهید زنبق تولید می‌شد و این میزان در پایان برنامه پنجم توسعه به 2460 مگاوات رسیده است. 

محمدحسن صباغ‌زادگان در نشستی افزود: در سال 94، میزان تولید برق استان 10 میلیارد کیلووات ساعت و میزان مصرف 7 میلیارد کیلووات ساعت بوده که مازاد مصرف، به شبکه سراسری برق کشور تحویل داده شده است. وی افزود: تولید برق استان اکنون به سه صورت سیکل ترکیبی، تولید پراکنده و خورشیدی است که با سرمایه‌گذاری 2880 میلیارد تومان با همکاری بخش خصوصی انجام شده است.