آب سد در مسیر ارومیه

 روزنامه وقایع اتفاقیه در گزارشی، نوشت: پروژه انتقال آب به دریاچه ارومیه، یکی از پرسروصدا‌ترین طرح‌ها برای احیای این دریاچه بوده اما همزمان مسئولان محلی می ‌گویند که از مجموع 36 کیلومتر از کل تونل انتقال آب حوضه جنوب استان به این دریاچه، هفت کیلومتر از آن حفاری شده است.

در این گزارش می خوانیم: در دولت گذشته، بحث انتقال آب بین‌حوضه ‌ای، از اصلی‌ ترین راهکارهای پیش پای دولتمردان شده بود؛ راهکاری که مخالفان زیادی داشت. اول قرار بود آب دریاچه خزر به فلات مرکزی ایران منتقل شود و کویر را سرسبز کند. سمنان، شهری بود که احمدی‌نژاد تأکید داشت به ‌واسطه خزر هم که شده به شهری خوش آب‌ و هوا تبدیل شود. کلنگ پروژه هم زده شد و کارها تا حدی پیش رفت، مخالفت ‌ها از مجلس گرفته تا سازمان بازرسی کل کشور و کارشناسان محیط ‌زیست ادامه داشت تا اینکه مانع از اجرای آن شدند و پروژه به حال خود رها شد اما طرح انتقال آب از سد کانی سیب، طرحی بود که به مذاق کارشناسان خوش آمد. این سد از بخش جنوبی دریاچه ارومیه به این دریاچه می ‌آید و میکائیل بهادری، معاون اجرایی طرح انتقال آب سد کانی سیب به دریاچه در این ‌باره می ‌گوید: کل تونل انتقال آب حوضه جنوب استان به دریاچه ارومیه، 36 کیلومتر است. 

او با بیان اینکه حفاری تونل به وسیله دستگاه‌ های مدرن طبق برنامه زمانبندی از پیش تعیین ‌شده و به‌صورت سه شیفت کاری در حال انجام است، اظهار کرد: حفاری هفت کیلومتر از تونل انتقال آب به اتمام رسیده است. بهادری زمان پیش ‌بینی ‌شده برای اتمام کل این پروژه ‌ها را سال 98، عنوان کرد و گفت: امیدواریم با عنایت خداوند متعال و بارندگی ‌های خوب در حوضه جنوب استان آذربایجان‌ غربی پس از اتمام این پروژه، سالانه 650 میلیون متر مکعب آب برای احیای دریاچه شور ارومیه در اختیار داشته باشیم. سیدهادی بهادری، نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی به‌ همراه مهندس سرخوش، مدیر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه و هیأتی از استادان دانشگاهی از مراحل و روند حفاری تونل برای انتقال آب حوضه جنوب استان آذربایجان ‌غربی به دریاچه ارومیه بازدید کردند. هادی بهادری، نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی نیز با اظهار امیدواری و رضایت از روند اجرای پروژه انتقال آب به دریاچه ارومیه، تسریع در عملیات اجرایی آن را خواستار شد. مدیر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز در جریان این بازدید گفت: به‌زودی رهاسازی 370‌میلیون مترمکعب آب از سدهای حوضه آبریز به‌سوی دریاچه ارومیه آغاز می‌شود. 

فرهاد سرخوش ادامه داد: در مرحله نخست رهاسازی که نیمه دوم بهمن سال جاری انجام می ‌شود، 250 میلیون مترمکعب آب از پشت سدهای موجود در حوضه آبریز دریاچه ارومیه به‌ سوی این نگین فیروزه ‌ای روانه خواهد شد. او اضافه کرد: مرحله بعدی رهاسازی آب برای احیای دریاچه ارومیه در اوایل سال 96 انجام خواهد شد که میزان 120 میلیون مترمکعب آب مازاد سدهای حوضه آبریز این دریاچه برای احیای آن رهاسازی شده و از مسیر رودخانه‌ ها به بطن دریاچه وارد می ‌شود. مدیر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه افزود: بر این اساس، با تکمیل این حجم از رهاسازی، مجموع آب رهاشده از سدها به‌سمت دریاچه ارومیه بالغ بر 370 میلیون مترمکعب خواهد بود. در این بازدید که اعضای دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز حضور داشتند، بازدیدکنندگان از نزدیک در جریان چگونگی حفر تونل به‌وسیله دو دستگاه «تی‌بی‌ام» و مسائل مرتبط با این پروژه بزرگ و روند ساخت سد کانی سیب قرار گرفتند. 

** آخرین وضعیت دریاچه ارومیه

در حال‌ حاضر، آخرین بررسی ‌ها از وضعیت دریاچه ارومیه نشان می‌ دهد که این دریاچه با افزایش تراز آبی مواجه شده اما کاهش بودجه ستاد احیای دریاچه، چالش ‌های زیادی برای پروژه احیای آن ایجاد کرده است؛ همزمان، تجریشی درباره مقایسه وضعیت کنونی دریاچه ارومیه با مدت مشابه در سال گذشته گفت: حجم آب نسبت به سال گذشته، دو برابر بیشتر شده و از ‌لحاظ سطح نیز 50 درصد افزایش داشته ‌ایم و تراز آب هم 40 سانتی‌متر بیشتر شده‌‌ اما وضعیت، خیلی امیدوارکننده نیست. 

او توضیح داد: قرار است از مهر امسال تا شهریور سال آینده، 40 سانتی ‌متر به تراز آب دریاچه اضافه کنیم که این مسئله در گروی اجرایی ‌شدن برخی پروژه ‌ها و تأمین بودجه است اما با توجه به شرایط اقتصادی دولت، مجبور شده ‌ایم سال گذشته، بودجه ستاد احیای دریاچه ارومیه را در سه مرحله کاهش دهیم و به هزار و 700 میلیارد تومان برسانیم. مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه، اظهار کرد: این هزار و 700 میلیارد تومان بودجه باید از سه منبع مالی تأمین شود؛ یکی از این منابع، صندوق توسعه ملی است که حدود 340میلیارد تومان از این بودجه را تأمین می ‌کند و در مورد آن با مشکل روبه‌رو نیستیم؛ بخش بعدی، بودجه سنواتی دستگاه‌های اجرایی است که حدود 300 میلیارد تومان بوده و در تأمین آن نیز مشکلی وجود ندارد. 

او ادامه داد: اما حدود هزار و صد میلیارد تومان از بودجه قرار بود از محل ماده «10» و «12» قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت و قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور تأمین شود که پروژه‌های زیادی نیز شامل می ‌شد که 45 روز پیش در هیأت‌ دولت مصوب شد، حدود 300 میلیارد تومان از آن در اختیار ستاد احیا قرار بگیرد که درباره آن، نشست ‌های زیادی با سازمان مدیریت و برنامه ‌ریزی داشتیم و در نهایت به فهرستی رسیدیم که مجبور شدیم تعدادی از پروژه ‌هایمان را در این مرحله حذف کنیم و پروژه ‌هایی را که به زمان و مبالغ کمتری نیاز دارند و از اثربخشی بیشتری برخوردار هستند، به‌عنوان اولویت اول برای تخصیص قرار دهیم که متأسفانه تاکنون، هیچ منبع مالی‌ای از این بخش تزریق نشده است. تجریشی درباره پروژه‌ هایی که به‌دلیل تخصیص‌ نیافتنِ بودجه، دچار مشکل شده‌اند، اظهار کرد: برخی از این پروژه ‌ها برای ما بسیار حساس هستند؛ برای نمونه، نیاز به کاشت گیاه قره‌داغ به وسعت بسیار زیاد داشتیم که این کار، خود نیاز به آبیاری داشت و در فصل تابستان، سازمان جنگل ‌ها و مراتع در‌این‌زمینه با ما همکاری کرد اما هنوز نتوانسته ‌ایم هیچ پولی به این سازمان بدهیم که آنها هزینه پیمانکاران را پرداخت کنند؛ برای برخی پروژه‌ ها نیز مانند کنترل غبار، هنوز هیچ هزینه ‌ای نشده است و پروژه‌های لایروبی هم هنوز به اتمام نرسیده ‌اند. 

** کمک ‌های جهانی

علاوه بر طرح ‌های ملی، مانند انتقال آب سد کانی، مشاورانی از نهاد‌های بین ‌المللی نیز برای احیای دریاچه کمک می ‌کنند. در این‌ باره عیسی کلانتری درباره اهداف تفاهم فائو برای نجات دریاچه ارومیه می‌ گوید: فائو برای توسعه اجتماعی در ایران و معاش جایگزین کشاورزان اطراف دریاچه برنامه ‌ریزی می ‌کند. مسعود تجریشی هم در این‌باره گفت: این پروژه ‌ای مطالعاتی است و آنچه از نتایج آن به دست می ‌آید، باید ازسوی دستگاه ‌های اجرایی انجام شود. او ادامه داد: ما مطالعات خود را از جنوب دریاچه شروع می ‌کنیم و این کار‌ها را در پنج محوری که در برنامه وجود دارد، انجام می ‌دهیم. سرج ناکوزی، نماینده فائو در ایران، هم در این‌باره گفت: من می‌ خواهم همه را مطمئن کنم که در رابطه با مشکلات محیط ‌زیست همکاری می‌ کنیم. سفیر ژاپن در ایران هم درباره همکاری‌ های ژاپن با ایران گفت: بیشتر توجه ما در ایران به مشکلات زیست‌ محیطی است.

چندی پیش بازدیدی از دریاچه ارومیه داشتم، شرایط آنجا نامطلوب است و به ‌همین ‌دلیل، ژاپن به کمک ‌هایش ادامه می ‌دهد. او همچنین عنوان کرد که همه تلاش خود را می ‌کنند تا بعد از چهار سال به کمک‌ های خود ادامه دهند. کلانتری درباره شرایط کشاورز‌های اطراف دریاچه گفت: حدود 16 واحد درصد از آب رودخانه زرینه ‌رود که 50 درصد از آب دریاچه ارومیه را تأمین می ‌کند، کم کردیم که با این کار نه‌تنها درآمد کشاورزان کم نشد بلکه بررسی‌ ها نشان می‌دهند 18 درصد افزایش تولید داشته ‌اند. دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه در ادامه گفت: چون در آن منطقه، آب به ‌شدت هدر داده می‌شود و به‌جای 0,8 ضریب تبخیر و تعریق که باید آبیاری کنند، 1,4 واحد تبخیر و تعریق آب مصرف می‌ کنند؛ یعنی حدود 45 درصد آب اضافه مصرف می‌ شود که این مسئله، خود کاهش محصول را به دنبال دارد.

*منبع: روزنامه وقایع اتفاقیه 1395.11.6