پرواز همای برجام

**امضای قراداد با دو غول هواپیمایی

مهر ماه امسال بود که اوفک مجوز فروش هواپیما به ایران را به شرکت های ایرباس و بویینگ داد. طبق این مجوز قرار بود که بویینگ 100 فروند هواپیما و ایرباس 118 فروند هواپیمای نو به ایران‌ایر (شرکت هواپیمایی ملی ایران) به صورت غیرنقدی و لیزینگ بفروشند. در آذرماه سال جاری نیز مدیرعامل شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران از امضای قرارداد خرید 80 فروند هواپیما از بویینگ خبر داد. این قرارداد در تهران میان نمایندگان شرکت هواپیمایی ایران‌ایر و بویینگ در حضور عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی ایران، امضا شد که شامل 50 فروند هوپیمای مدل 737 و 30 فروند دیگر مدل 777 پهن پیکر است که طبق قراداد در یک دوره 10 ساله به ایران‌ایر تحول داده خواهند شد. آخوندی در این باره گفته بود: با ورود این هواپیماها به ناوگان هوایی ایران‌ایر، 50 هزار صندلی وارد ناوگان هوایی کشور می‌شود. 

همچنین معاون مدیرعامل شرکت هواپیماسازی بویینگ ارزش قرارداد فروش هواپیما را 16 میلیارد و 600 میلیون دلار اعلام کرده و گفته بود: بویینگ قرارداد فروش 80 فروند هواپیما را با تایید دولت آمریکا، با ایران نهایی کرده است. در این راستا انعقاد بزرگ‌ترین قرارداد صنعت هوایی کشور در جریان سفر اروپایی رییس‌جمهور نیز از سوی محافل کارشناسی و بین‌المللی به عنوان یک موفقیت بزرگ محسوب می‌شود و بسیاری از کارشناسان، خرید هواپیماهای ایرباس آن هم به صورت اعتباری و از محل تامین فاینانس‌های خارجی را یکی از دستاوردهای بزرگ اقتصادی دولت در سفر رییس‌جمهور به ایتالیا و فرانسه می‌دانند. در دی‌ما سال جاری نیز شرکت هواپیمایی ایرباس فرانسه از امضای قرارداد فروش 100 فروند هواپیمای این شرکت با ایران‌ایر خبر داد. 

سایت رسمی شرکت هواپیمایی ایرباس با تاریخی قلمداد کردن این قرارداد، اعلام کرده بود: ایران ایر و ایرباس قرارداد محکمی برای خرید 46 فروند A320 Family و 38 فروند A330 Family و 16 فروند A350 XWB aircraft امضا کردند. قرارداد یاد شده در چارچوب عمل به تعهدات اولیه میان تهران و پاریس در ژانویه 2016 است و هواپیماها از ابتدای سال جدید میلادی (2017) تحویل ایران ایر می شوند. قرارداد خرید یک‌صد فروند هواپیمای ایرباس توسط «فرهاد پرورش» مدیرعامل شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی و «فابریس برژیه» (Fabrice Bregier) مدیرعامل و مدیر اجرایی ایرباس امضا شد.

**لزوم نوسازی ناوگان هوایی کشور

توسعه صنعت هوایی از نظر امنیتی و اقتصادی یکی از نمادهای اصلی توسعه هر کشور محسوب می‌شود. تحمیل بیش از 30 سال تحریم صنعت هوایی موجب فرسودگی ناوگان هوایی کشور ما شده بود به طوری که در ایران متوسط سن هواپیماهای فعال بیش از 20 سال است اما این میانگین در جهان 11 سال است. علاوه بر میانگین سن بالا، ناوگان هوایی از نظر کمی و کیفی پاسخگوی نیازهای کشور نیست. بر اساس برآوردها ایران بیش از 400 هواپیما برای نوسازی ناوگان خود نیاز دارد که همین مساله اهمیت انعقاد قراردادهای مهم هواپیمایی با دو غول صنعت هواپیمایی دنیا یعنی ایرباس و بویینگ را توجیه می‌کند و کارشناسان نیز انعقاد این قراردادها را از جمله موفقیت‌های بزرگ دولت ارزیابی می‌کنند. یکی دیگر از مسایلی که ضرورت نوسازی در ناوگان هوایی کشورمان را مهم‌تر می‌کرد، سقوط تعدادی هواپیما به‌ویژه در سال‌های اخیر بود که علاوه بر تلفات جانی و مالی بسیاری که بر جای گذاشت و ایجاد ترس از سفر هوایی در دل مردم، به دلیل سن بالای این ناوگان و همچنین متوسط سن هواپیماها که از استاندارد جهانی عبور کرده است، لزوم نوسازی ناوگان هوایی را هر چه بیشتر نشان می‌داد.

**موج انتقادها از خرید هواپیماهای نو

پس از انعقاد این دو قراداد تاریخی برخی از افراد از روی کینه‌توزی با انتقادهای بی اساس تلاش می‌کردند تا این موفقیت بزرگ دولت را بی‌ارزش قلمداد کنند و استدلالشان این بود که چرا دولت در شرایط کنونی میلیاردها دلار را صرف خرید هواپیما کرده است در حالی که تعداد کمی از مردم از هواپیما به عنوان وسیله حمل و نقل استفاده می‌کنند؟ اولین ایرادی که می‌توان به این افراد وارد کرد این است که منتقدان در ارائه اطلاعات درست در همین ادعای آن‌ها مبنی بر صرف میلیاردها دلار برای خرید هواپیما اشتباه فاحش کرده‌اند. این ادعا در حالی است که از ابتدای شروع مذاکرات، دولت برای نوسازی ناوگان هوایی، خرید هواپیما از طریق فاینانس، اجاره یا اجاره به شرط تملیک را مد نظر قرار داده بود و تفاهم‌نامه‌ها هم بر همین اساس منعقد شده است. 

وزیر راه و شهرسازی نیز با حضور در مجلس ضمن توضیح درباره خرید هواپیما گفته بود: از موضوعات مهم در نوسازی ناوگان این است که هیچ تضمینی از سوی دولت و بانک مرکزی نداده‌ایم، ضمن این‌که منبع پرداخت اقساط این هواپیماها از محل عرضه بلیت و خدمات همین هواپیماها خواهد بود. منبع تأمین مالی اولیه این هواپیماها به میزان 15 درصد توسط فروشندگان و 85 درصد مابقی را نیز فروشندگان از محل تأمین‌کنندگان مالی اروپایی‌ فاینانس می‌کنند. به گفته آخوندی خرید این هواپیماها بدون تضمین مالی یک اتفاق بی‌نظیر در تاریخ قراردادهای ایران است که در قبل و بعد از انقلاب بی‌سابقه بوده است. در همین راستا محمدرضا باهنر نیز اعلام کرده بود: دولت خود اقدام به خرید هواپیما نمی‌کند و ایرلاین‌ها و شرکت‌های هواپیمایی هستند که اقدام به خرید هواپیماهای جدید می‌کنند.

بر پایه تفاهم‌نامه صورت گرفته، شرکت بیمه ساچه ایتالیا برای این کار پیشقدم شد و خرید هواپیما را فاینانس می‌کند طوری که پول خرید هواپیما را شرکت ایران ایر بتواند از بخشی از درآمدش طی 15 سال پرداخت کند. نحوه تحویل هواپیماهای خریداری شده از ایرباس به این ترتیب است که تحویل در سال جاری میلادی (2016) آغاز می‌شود و به مدت 8 سال به صورت اجاره به شرط تملیک بتدریج در اختیار ایران قرار می‌گیرد. نگرانی منتقدان از «هدر دادن پول‌های ایران» با خرید هواپیما در حالی است که بر پایه برآورد سازمان هواپیمایی از سال 1390 تا سال 1393 ایرانیان بیش از 12 میلیارد دلار از شرکت‌های هواپیمایی خارجی بلیت خریده‌اند. برآورد این رقم توسط شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی (هما) نیز این است که سالانه 4 میلیارد دلار ایرانیان برای پرواز از نقاط مختلف دنیا به ایران و برعکس از ایرلاین‌های خارجی بلیت خریداری می‌کنند.

از طرفی قرار بر این شده بود که ایرباس هواپیماها را در نیمه دوم سال 2017 تحویل هواپیماها به ایران آغاز شود در حالی‌که چندی پیش شرکت ایرباس به ایران اعلام کرد که می‌تواند دو هواپیما را زودتر از موعد تحویل بگیرد حال این مساله که از سوی عده‌ای مطرح می‌شود که هواپیماها مرجوعی است و فرانسه آن‌ها را به اسپانیا تحویل داده است و این کشور پس از بررسی فنی آن‌ها را مرجوع کرده و سپس به ایران تحویل داده شده کاملا بی اساس و دروغ است زیرا هواپیمای ایرباس 321 جدید ایران ایر از فرودگاه تولوز فرانسه به سمت فرودگاه مهرآباد پرواز کرده بود و وارد این فرودگاه شد.

در این زمینه فرهاد پرورش گفته است: این شایعه است و این خبر صحت ندارد. ایران‌ایر از 10 ماه گذشته هواپیماهای مورد نظر خود را انتخاب کرده است و این امکان وجود ندارد که این هواپیما‌ها‌‌ مرجوعی باشد. طبق برنامه ریزی‌های انجام شده تا پایان سال جاری دو فروند هواپیمای دیگر نیز وارد ناوگان خواهد شد. در این مدت دو فروند هواپیماهای‌ ای تی آر هم به ناوگان ایران ایر اضافه می‌شود. از طرف دیگر در سفر رییس جمهور به ایتالیا و فرانسه بنا بر این شد که بانک‌های ایتالیایی برای خرید هواپیماهای ایران ضمانت بدهند بنابراین اگر به هر دلیلی ایران نتواند اقساط مربوطه را پرداخت کند بانک‌های ایتالیایی به عنوان ضامن باید پاسخگو باشند و بحث توقیف هواپیماها مطرح نیست. همچنین دولت ایران در قبال پرداخت به موقع اقساط مربوط به خرید هواپیماها تعهد محکم دارد و قرار نیست که اقساط به تعویق بیفتد بنابر آن‍‌‌چه که گفته شد انتقادها به خرید هواپیماهای جدید اساسا بی‌معنا است و به نوعی بهانه‌جویی برای بی‌ارزش جلوه دادن موفقیت دولت تلقی می‌شود.

**ورود اولین هواپیمای ایرباس به ایران

سرانجام روز پنجشنبه بیست و سوم دی ماه هزار و سیصد و نود و پنج لحظه موعود فرا رسید وپس از حدود 20 روز از امضای قرارداد میان ایران‌ایر و ایرباس، هواپیمای ایرباس 321 ایران‌ایر به عنوان نخستین هواپیمای خریداری شده پس از اجرای توافق هسته‌ای در فرودگاه مهرآباد به زمین نشست. این هواپیما که قرار است در مسیرهای داخلی از سوی ایران‌ایر مورد بهره‌برداری قرار گیرد با حدود 200 سرنشین توانایی جابه‌جایی مسافران را خواهد داشت. ورود این هواپیما به کشورمان نه تنها موفقیت بزرگی برای دولت محسوب می‌شود بلکه شاید بتوان گفت ایرباس 321 اولین هواپیمای مسافربری است که پس از حدود 40 سال توانست حصر آسمان ایران را بشکند و جان دوباره‌ای به ناوگان هوایی فرسوده و از نفس افتاده ایران ببخشد و به همین خاطر نام این هواپیما در تاریخ صنعت هوایی ایران ماندگار خواهد شد.

*منبع: روزنامه قانون، 1395.10.25