تهران- ایرنا- روزنامه اعتماد در صفحه دیپلماسی در گفت و گو با عبد الرضا فرجی راد به بررسی اهمیت سیاسی و قد رت اجرایی قطعنامه جدید پارلمان اروپا، د لایل رویکرد مثبت اتحاد یه اروپا به ایران و جایگاه سیاسی این اتحاد یه د ر منطقه پرداخت و نوشت: اگر این قطعنامه تصویب می شود به خاطر برجام است. هم اروپا و هم امریکا از نقش و اثرگذاری ایران د ر خاورمیانه آگاه هستند ولی تا پیش از برجام حاضر به پذیرش آن نبود ند . د ر واقع، برجام موجب پذیرش توانمند ی ایران شد .
در گزیده ای از این گفت و گو که در شماره چهارشنبه پنجم آبان 1395 خورشیدی با سفیر سابق ایران د ر نروژ منتشر شد، می خوانیم: روز گذشته پارلمان اروپا قطعنامه جد ید خود د ر خصوص راهبرد اتحاد یه اروپا د ر قبال ایران را به تصویب رساند . این قطعنامه از اتحاد یه اروپا می خواهد تا روابط خود را با ایران از طریق رایزنی های جامع، سازند ه، قطعی و بر مبنای همکاری از سر گیرد .
این قطعنامه د ر اد امه از توسعه تجارت با ایران حمایت می کند و از اتحاد یه اروپا می خواهد تا با د یپلماسی فعال به کاهش تنش میان تهران و ریاض کمک کند . د ر این قطعنامه همچنین تاکید شد ه است که توافق هسته ای ایران و گروه 1+5 د ستاورد ی مهم برای د یپلماسی چند جانبه و به ویژه د یپلماسی اروپاست. پارلمان اروپا همچنین د ر این قطعنامه از نتایج مثبت به د ست آمد ه از توافق هسته ای از جمله رشد 42 د رصد ی د ر روابط تجاری میان ایران و اتحاد یه اروپا د ر شش ماه اول سال 2016 و ارتباط د وباره حد ود 30 بانک ایرانی به سوییفت حمایت کرد ه است.
د ر خصوص اهمیت سیاسی و قد رت اجرایی این قطعنامه، د لایل رویکرد مثبت اتحاد یه اروپا به ایران، جایگاه سیاسی اتحاد یه اروپا د ر منطقه و پرسش هایی از این د ست با عبد الرضا فرجی راد ، سفیر سابق ایران د ر نروژ گفت وگویی د اشتیم که د ر زیر می خوانید :
**روز گذشته پارلمان اروپا قطعنامه ای تحت عنوان راهبرد اتحاد یه اروپا د ر قبال ایران به تصویب رساند . با توجه به اینکه قطعنامه های مصوب پارلمان اروپا فاقد ضمانت اجرایی هستند ، اهمیت حقوقی این قطعنامه ها د ر پارلمان اروپا چیست؟
با آنکه پارلمان اروپا یک نهاد غیر اجرایی است و از ضمانت اجرا نیز برخورد ار نیست اما این مساله بیانگر عد م اهمیت یا عد م تاثیرگذاری نیست. د ر واقع، پارلمان اروپا از توان تاثیرگذاری بسیاری د ر اتحاد یه اروپایی برخورد ار است. اعضای پارلمان اروپا از کشورهای مختلف تشکیل می شوند و این افراد با د ولت ها و مجالس کشورهای خود د ر ارتباط هستند و د ر نتیجه، آن افراد می توانند با آن د ولت ها و مجالس رایزنی کنند و به نوعی بر نوع رویکرد و تصمیمات آنها تاثیر بگذارند .
با این وجود ، اهمیت سیاسی این قطعنامه از اهمیت حقوقی آن بیشتر است. قطعنامه مذکور از اتحاد یه اروپایی و نهاد های وابسته به آن می خواهد با ایران د ر زمینه های مختلف گفت وگو کند و از سویی، گفت وگوهایی را با ایران د رخصوص مسائل متنوع آغاز کند . د ر واقع، این قطعنامه یک چراغ سبزی را به اتحاد یه اروپا برای توسعه مناسبات با ایران نشان می د هد و بیانگر آن است که اروپا می خواهد با ایران روابطش را عاد ی سازی و حتی گسترش بد هد .
این چراغ سبز د ر حالی است که ایران و اروپا با پایان کار د ولت اصلاحات و به عبارتی، از حد ود 10 سال قبل، گفت وگوهای شان نه تنها کاهش یافت، بلکه متوقف شد و ما با رکورد د ر روابط مواجه بود یم.
آنها هم اینک شرایط جد ید ی را برای همکاری و گفت وگو با ایران مشاهد ه می کنند و د ر این راستا، می خواهند بستر آن همکاری را فراهم کنند . البته آنها برای همکاری و گفت وگو با ایران، بیش از هر چیز مسائل حقوق بشری را مطرح می کنند چرا که حقوق بشر برای اروپا یک مساله اساسی است. این مساله جد ید ی هم نیست و آنها قبلا نیز هم د رباره ایران و هم د رباره د یگر کشورها مطرح کرد ه اند . ایران نیز د رباره مسائل مختلف و از جمله مسائل حقوق بشری با اروپا گفت وگو کرد ه و از گفت وگو با آنها ضرر نکرد ه است.
**د ر پیش نویس قطعنامه پارلمان اروپا از ایران خواسته شد ه است که از حجم اعد ام ها بکاهد . مساله اعد ام ها به نقطه اختلاف جد ی میان اتحاد یه اروپا و ایران بد ل شد ه و پس از برجام هم شد ت یافته است. چگونه می توان این اختلاف را کاهش د اد ؟
عد م شناخت د رست از محیط ایران یکی از ریشه های طرح مسائل مرتبط با اعد ام است. ایران علاقه مند نیست که بخواهد بی د لیل کسی را اعد ام کند . از سویی، بیشتر افراد ی که د ر ایران نیز اعد ام می شوند ، د ر ارتباط با قاچاق مواد مخد ر است. محیط جغرافیایی ایران با محیط جغرافیایی اتحاد یه اروپا بسیار متفاوت است. مبانی ارزشی د و طرف هم د ر این باره متفاوت است. با گفت وگو و طرح وضعیت می توان به اصلاح شناخت آنها از ایران کمک کرد . این اصلاح هرچند هم اند ک باشد ، موثر است.
از طرفی، د و طرف د رباره ایران تجربیاتی د ارند که می توانند با گفت وگو، از تجربیات یکد یگر استفاد ه کنند . از طرفی، براساس گفته های برخی از مسوولان قوه قضاییه، طرح هایی برای اصلاح قانون از جمله قانون مبارزه با مواد مخد ر و اعد ام های مرتبط با آن د ر د ست بررسی است. قبلا ما د ر این حوزه همکاری هایی با اتحاد یه اروپایی د اشته ایم و این همکاری ها می تواند به نوعی به کاهش اعد ام ها د ر این حوزه منجر شود .
**جایگاه سیاسی اتحاد یه اروپا د ر معاد له های منطقه ای هیچگاه به پررنگی امریکا نبود ه است. آیا این جایگاه با توجه به ورود کشورهای اروپایی به برخی پروند ه های منطقه ای تغییری کرد ه است؟
اتحاد یه اروپایی به خود ی خود ، از امریکا د ر منطقه ما نفوذ کمتری د ارد ولی باید این نکته را هم د ر نظر گرفت که آنها از متحد ان امریکا هستند . امریکا د ر مسائل مختلف بین المللی از اروپایی ها کمک خواسته و بالعکس، آنها با امریکا وابسته بود ند . ما نمی توانیم د ر مسائل سیاسی و بین المللی، اروپا و امریکا جد ا از یکد یگر تلقی کنیم هرچند که د ر د وران جرج بوش پسر، نزد یکی و همکاری میان امریکا و اروپا کاهش یافت.
حتما یکی از مهم ترین د ستورکارهای ما د ر گفت وگو با اروپا باید مسائل مرتبط با تروریسم، بحران های منطقه ای و بنیاد گرایی و ریشه های آن باشد . البته اروپا ریشه های مشکلات کنونی خاورمیانه را می د اند و قد م هایی را هم برد اشته اند ولی من هنوز اراد ه چند انی را د ر میان کشورهای بزرگ و موثر د ر اتحاد یه اروپایی مشاهد ه نمی کنم. به عبارت د یگر، آن کشورها به خاطر مسائل ماد ی آماد گی برخورد با تروریسم را ند ارند ولی آنها به ناچار باید گام هایی را برد ارند چراکه ناامنی های امروز خاورمیانه فرد ای آنها را ناامن خواهد کرد . البته اروپا امروز نیز از د اعش و گروه های حامی عربستان ضرباتی خورد ه است ولی به هر حال روزی تروریست های اروپایی به کشورشان بازخواهند گشت و آن وقت اروپا وضعیت متفاوت تری نسبت به گذشته تجربه خواهد کرد . به همین خاطر، آنها نه تنها باید با ریشه های تروریسم برخورد کنند و د ست از د لبستگی های ماد ی برد ارند ، بلکه باید بیش از هر زمان د یگر به ایران روی بیاورند .
**فکر می کنید اروپا از این توان برخورد ار باشد که بتواند تنش ها میان ایران و عربستان را بکاهد ؟
ایران برای بهبود و گسترش مناسبات با عربستان آماد گی د ارد و این آماد گی را همواره اعلام کرد ه است ولی عربستان این آماد گی را ند ارد و سیاست های خود را مبتنی بر تهاجم و افزایش تنش با ایران تنظیم کرد ه است و به همین خاطر، فعلا تلاش ها را برای میانجیگری نمی پذیرد . ما د ر ابتد ای قطع روابط ریاض با تهران هم شاهد بود یم که برخی از کشورها، تلاش هایی را کرد ند ولی نتیجه ای را هم نگرفتند . تا زمانی که ریاض سیاستش را عوض نکند ، تلاش ها نیز فاید ه ای نخواهد د اشت.
**د ر این قطعنامه به لزوم استفاد ه از ایران برای حل پروند ه های بحرانی منطقه مانند سوریه و یمن اشاره شد ه است. این د ر حالی است که پیش از برجام ایران حتی به نشست های سوریه د عوت هم نمی شد . تاثیر برجام و توافق هسته ای بر پذیرش نقش ایران د ر منطقه چقد ر بود ه است؟
اگر این قطعنامه تصویب می شود که می گوید با ایران همکاری کنید و خواستار مذاکره با ایران د ر تمامی مسائل مختلف از جمله مسائل منطقه ای می شود ، این به خاطر برجام است. هم اروپا و هم امریکا از نقش و اثرگذاری ایران د ر خاورمیانه آگاه هستند ولی تا پیش از برجام حاضر به پذیرش آن نبود ند . د ر واقع، برجام موجب پذیرش توانمند ی ایران شد . تا قبل از آن به خاطر اینکه خود متهم بود و برایش پروند ه سازی امنیتی شد ه بود ، د عوت نمی شد یم. د ر کنار این، فشارهای عربستان هم موجب شد تا از ایران د عوتی نشود ولی برجام بهانه ها را از آنها گرفت و ما شاهد هستیم که پس از برجام د عوت از ایران برای حضور د ر نشست های بین المللی بیشتر شد ه است.
**د ر بخشی از این گزارش گفته شد ه است که احترام به حقوق بشر باید د ر تمامی توافق های سرمایه گذاری مورد توجه قرار گیرد . آیا می توان گفت که اتحاد یه اروپایی د ر حال گره زد ن مساله ارتباط های اقتصاد ی با ایران به اختلاف حقوق بشری است؟
اتحاد یه اروپایی برای برقراری روابط گسترد ه با کشورهای مختلف سه پیش شرط د ارد : اقتصاد بازار، رعایت د موکراسی و به عبارتی د اشتن نظام هایی د مکراتیک و احترام به حقوق بشر. آنها کم و بیش د ر رابطه با همه کشورها به این سه مولفه توجه د ارند و البته ممکن است د ر برخی از روابط به این مسائل نیز توجهی نکنند ، مانند روابط شان با عربستان سعود ی. ایران کم و بیش د و مولفه اول را به صورت نسبی د ارد و حد اقل د ر منطقه، حرف اول را می زند .
د ر مورد مساله حقوق بشر نیز اگرچه ما مد عی نیستیم که به صورت صد د رصد ی آن را رعایت می کنیم ولی مگر خود اروپا به صورت صد د رصد ی نیز آن رعایت می کند ؟ اصولا اروپایی ها به ویژه کشورهای اروپای شمالی و مرکزی قبل از آنکه هیاتی را به کشوری اعزام کنند ، د ر رسانه های شان می گویند که ما د ر این سفر د رباره مسائل حقوق بشری به صورت جد ی گفت وگو خواهیم کرد ولی گفت وگویی نمی شود و د ر پایان، شاهد عقد قرارد اد میان طرفین هستیم. ما این مورد را د ر سفر اخیر آقای گابریل زیگمار، معاون صد راعظم آلمان به تهران نیز شاهد بود یم. د ر واقع، این اظهارات بیشتر برای اقناع و پاسخ د اد ن به افکارعمومی است. تقریبا برای همه کشورها مطرح می کنند . طرح مسائل این چنینی نیز برای ایران، برای نخستین بار نیست.
**فکر نمی کنید که با حاد شد ن روابط حقوق بشری ایران و اروپا، این مساله تاثیر خود را به مناسبات اقتصاد ی د و کشور نشان د هد ؟
نه. اروپایی ها واقعا احساس می کنند از بازار ایران عقب افتاد ه اند . به انرژی ایران نیاز د ارند . وضعیت اقتصاد ی اروپا، مانند قبل نیست و با رکود و بیکاری روبه رو هستند . از طرفی، می د انند که ایران نیازمند سرمایه گذاری و تکنولوژی روز د نیا است و می د انند که اگر کاری نکنند ، عرصه را به کشورهای د یگر خواهند باخت و برای همین می خواهند مناسبات اقتصاد ی شان را با ایران احیا کنند .
**ایران از عد م حضور بانک های بزرگ د ر سرمایه گذاری هایش پس از برجام گلایه د اشته و د ارد . برخی این را به ترس بانک های اروپایی از تحریم های امریکا مرتبط می د انند . صد ور چنین قطعنامه ای چه کمکی به این رویه می تواند بکند ؟
قطعا اثر خواهد د اشت. این قطعنامه به سرمایه گذاران بزرگ و به خصوص بانک ها این پیام را می د هد که اروپا قصد همکاری با ایران را د ارد و راهبرد توسعه مناسبات با تهران را د نبال می کند . از طرفی، امریکا نیز می فهمد که اروپا اراد ه همکاری با ایران را د ارد و همین مساله موجب می شود تا آنها نیز عرصه را اند کی بیشتر باز کنند .
امریکا می د اند وضعیت امروز و فرد ا د یگر قابلیت بازگشت به د یروز را ند ارد و اگر اروپا زمانی با آنها د رباره تحریم ها همکاری کرد ، د یگر آن سطح از همکاری ها را نخواهد د اشت. به عبارتی، د یگر آن اجماع سازی علیه ایران صورت نمی گیرد . البته این نکته را باید بگویم که فضای امروز از فضای چند ماه پیش بهتر است و همین فضا با طمانینه بیشتری اد امه می یابد . البته این نکته را هم باید متوجه باشیم که فضا یک شبه عوض نمی شود .
**یکی از نویسند گان این گزارش تاکید کرد ه که اروپا تاثیری بر ایران د ارد که امریکا چنین تاثیری ند ارد و می تواند از این نفوذ برای حل مسائل منطقه ای استفاد ه کند . با توجه به تنش هایی که د ر نتیجه تحریم ها میان ایران و اروپا به وجود آمد آیا هنوز می توان از بازگشت اعتماد د ر این رابطه سخن گفت؟ مولفه های لازم برای این اعتماد سازی مجد د چیست؟
این قطعنامه می تواند به ترمیم اعتماد میان طرفین کمک کند . هم اکنون نیز تنشی میان ایران و اروپا مشاهد ه نمی شود هرچند اختلافاتی وجود د ارد . برجام د ر حل تنش ها میان طرفین کمک کرد ه و فضای جد ید ی را برای همکاری فراهم کرد ه است. با این وجود ، هم اکنون ایران و اروپا د ر حال تست زنی از یکد یگر هستند تا از یکد یگر مطمئن شوند .
اگر قرارد اد ها مانند قرارد اد ایرباس عملیاتی هم بشود حرکت های با شتاب تری د ر توسعه مناسبات میان ایران و اروپا برد اشته می شود . از طرفی، انتخابات ریاست جمهوری امریکا تا حد ود د و هفته د یگر برگزار خواهد شد و احتمالا هیلاری کلینتون پیروز انتخابات خواهد شد . برجام د ستاورد ی از د موکرات هاست و او کاری را نخواهد کرد که خود شان را زیرسوال ببرد . البته ممکن است یک گام بیشتر از برجام هم برای ما برند ارد . با این وجود ، شرایط و تحولات منطقه ای به گونه ای است که آنها مجبور هستند تا به نوعی به سوی ما بیایند .
**د ر این گزارش د وباره به بحث آزمایش های موشکی جمهوری اسلامی ایران هم اشاره شد ه و آن را نگران کنند ه خواند ه است. تا چه اند ازه فعالیت های موشکی و توانایی های د فاعی ایران می تواند به اختلاف جد ی میان ایران و اروپا بد ل شود ؟ چگونه می توان از این اختلاف نظر کاست؟
این آزمایش ها برای اروپا مساله جد ی نیست ولی برای امریکا چرا. امریکایی ها مجبور هستند واکنش نشان د هند چون لابی های امریکایی فعالیت بیشتری د ر آنجا د ارند و از این آزمایش ها احساس خطر می کنند . البته ایران اقد امی خلاف تعهد ات خود انجام ند اد ه و نمی د هد و آزمایش هایش د ر راستای توان د فاعی اش است.
از سویی، ایران د ر منطقه ای قرار د ارد که همسایگانش سالی بیش از یک میلیارد د لار سلاح خرید اری می کنند . ممکن است این کشورها گاهی جار و جنجالی راه بیند ازند ولی کار چند انی هم نمی توانند بکنند . البته بیشتر اعتراض های شان نیز بیشتر به نوع تبلیغات ما بستگی د ارد . ما هم باید د قت عمل بیشتری د اشته باشیم. هماهنگی های بیشتر د ر د اخل برای جلوگیری از بهانه تراشی و حساسیت زایی گام موثری برای کاهش این اختلافات است.
نظر شما
